Лакку дуниял (ниттил мазрал лу)



бет24/33
Дата16.07.2016
өлшемі2.46 Mb.
#202211
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   33

Мукьилчинмур бутIа

Ва бусала бувккуну, бусанмур ба.

Адиминал махъ цари бикIайсса

Ца чIумал Акул Аьлихь цIувххуну бивкIун бур: «Вин цими шинни», – куну. «МукьцIалла», – увкуну бур Акул Аьли. ЯлунчIилгу цIувххуну бур, цими шинни, куну. ЯлунчIилгу мура жаваб дуллуну дур Акул Аьлил, ТулунчIилгу цIувххукун, мура жаваб дуллуну дур. «Яр, увкуну бур ккурчIнил арамтурал, му цукунни, Акул Аьлий, ина дукIугу ияв, мукьцIалла шинни, тIий, кIулссанугу ияв, мирами тIий, гьашинугу ура, мира мукьцIалла, тIий!» – кунуча. «Алиминал ца махъри бикIайсса», – чайва, тIар, Акул Аьлил.


Ванийну мукьцIалчинмур дарс къурталссар. ТIиртIунийн ка диллай, бивзний ччан бацIлай личIаннав!

Шамилчинмур лу
МукьцIаллий цалчинмур дарс (дарс 41)

Цалчинмур бутIа

Ва текст бувккуну, мяъна ласи.

Инсаннал тагьарду (1)

Вай инсантал тяхъану бур. Вайннал ххарисса, тяхъасса лажинну дур. Вайннал ярунниву ххаришиву, тяхъашиву дур. Вайннал яру шадну бур. Вай бур пиш-пиш тIий. Бур вайннаву хъяхъиссагу, бур аа тIутIиссагу. Ца-цавайннал иттату хъяхъаврил, аа-ппаппардал макьгума личин дурну дур. Буллай бур хъярчру, махсарартту. Вайннан хIаз бур. ТIий бур балайрду. Балай тIутIимигу тяхъану. Бивщуну бур музыка. Рурцуну дур макьанну. ЧIявусса бур къавтIий. КъавтIутIимигу бур шадну. Вай кайпрай бур. Вай мажлис бивхьуну бур. Вай мажлисрай бур. Вайннал ца шадлугъ дур. Бюхъай вай хъатIуй бикIангу.


Махъру ва бувчIин бавуртту

тяхъану – весело

тяхъасса – радостный

шадну [ша:дну] – радостно

шадсса – радостный

ххаришив(у) III (-рул) – радость

тяхъашив(у) III (-рул) – радость

шадлугъ [ша:длугъ] – радость

хъяхъисса – смеющийся

аа – громкий смех

аа-ппаппарду – громкий смех

аа тIун – громко смеяться

макь III (мукьал) – слезы

хъярч II (-ирал, -ру, -ирдал) – шутка

махсара II (-лул, -ртту, -рттал) – шутка

хIаз II (рал, -ру, ирттал) – заваба

мажлис II (-рал, -ру, -ирттал) – 1) компания; 2) собрание; 3) парламент

мажлис бишин – устроить компанию

кайп II (-рал) – кайф – 15
Упражнение

Вай суаллан жаваб дула.

Цукун бур вай инсантал?

Цукун дур вайннал лажинну?

Тяхъашиву дурив вайннал ярунниву?

Пиш-пиш тIиссагу бурив вайннаву?

Хъяхъиссагу бурив вайннаву?

Аа тIутIиссагу бурив вайннаву?

Хъярчру, махсартту буллалиссагу бурив?

Балайрду тIиссагу бурив?

КъавтIийгу бурив?

Ци духьунссар ва?
КIилчинмур бутIа

Ва текст бувккуну, мурад буси.

Лакрал ЛухIи кьини

(гихунмаймур)

1999-ку шинал ЦIусса Лакрал райондалийн экстремистътал ххявхссар. ЦIусса Лаккуйн ххяхханнин хьхьичI экстремистътал цайми районнайнгу ххявххун бивкIссар. Тай ххявхссия ЦIумадиял ва Ботлихуллал райондалийн. ЦIусса Лакрал райондалийн ххяххан бюхъайшиву цIитI бивкIун бивкIссар. Мукун бунугу, хIукуматрал хъис хIарачат къабувссар му иш мукун хьун къабитан. Сентябрьданул 5-й кIиазаруннаяр чан бакъасса ярагъуннил балгусса экстремистътал Чачаннал ва Дагъусттаннал дазуйх лавхъун, бувхссар жула республикалул аьрщарайн. Гай бивкIссар хьхьичIун агьма экьи утлай, данди авцIума ивкIлай най. Хаснува хъунмасса энад бивкIссар экстремистурал оьруснал аьралуннайн ва милицанайн. Оьруснал аьралуннавасса цу-унугу ириярча, тайннал му мугьлат бакъа иххайсса ягу ивчIайсса ивкIссар. Мукун бивххуну бивчуссар тайннал ТIюхчаравсса оьруснал аьскар. Лакрал милицалт кьянкьану бавцIуссар душманнал хьхьичI. Гай, нигьа къабувсун, виричуну биллай бивкIссар экстремистътуращал. Лакрал милицанал биттур бувссар цала интернационал буржгу. Хаснува кьянкьану талай бивкIссар душманнащал ЦIусса Лакрал райондалул милицанал начальник Муслим Даххаев бакIчисса вирттал. Душмантал бивкIссар гайннахь: «Жу зу итабакьинну, хIатта ярагъуннищалгума. Так оьрус жухьхьун булара», – тIий. Амма Муслим Даххаевлул, райондалийсса оьруснал аьскаргу цачIун бавтIун, цаягу инсан душманнахьхьун ириян къаивтун, циняв ххассал бувссар. Укун бивкIссар лакралгу, оьрусналгу вирттал, хъачIрай хъачI дирхьуну, душманнащал талай.

Та шинал Дагъусттаннал ккаккан бувссар цуппа Аьрасатнаяту личIи бан къашайсса бутIану хъанахъишиву. Дагъусттаннайгу ляличIинува лакралли ккаккан бувсса цивппа цукунчIавсса экстремизм кьамул дан кьастну бакъашиву.

Тамансса хьуссар лакрал вирттал республикалухлу, Аьрасатнахлу, цалла цIусса уклухлу цала жанну харж дурсса. Миннаву кIиннан дуркссар Аьрасатнал Виричунал цIа. Вана ми кIиягу – Халид Мурачуев ва Мутай Исаев. Вай кIиягу цимигу ттурша экстремистнайн къарщину талай бивкIссар, ябуллай цивппа бацIан бувсса пост – телевышка дусса бакIу. Биллайгу бивкIссар махъва-махъсса ккулла бухлаганнин. ТIайлану хIисав дарча, Аьрасатнал Виричушиврул цIа дулун лайкьсса хьусса цаймигу хьуссар.
Махъру ва бувчIин бавуртту

цIитI бикIан – быть совершенно очевидным, бросаться в глаза

[ярагъуннил] балгусса – снабженные оружием

энад II (-рал) – злость, враждебная настроенность

мугьлат II (-рал) – мгновенье

мугьлат бакъа [мугьлă:т бăкъа:] – мгновенно

иххан – зарезать

аьскар I (-нал) – военнослужащий

виртта(л) (-врал) – мн. ч. от виричу, герои

харж дан – пожертвовать

виричунал цIа дуккан – присвоить имя героя

ккулла II (-лул, -рду, -рдал) – пуля, патрон

лайкь хьун – удостоиться – 11
Упражнение

Вай суаллан жавабру дула.

Цимилку шинал ххявхссар экстремистътал ЦIусса Лакрал райондалийн?

ЦIусса Лакрал райондалийн ххяхханнин хьхьичIгу ххявххун бивкIссарив экстремистътал?

КъачIалай бивкIссарив тай ЦIусса Лаккуйн ххяххантIишиву?

Къабувссарив хIарачат хIукуматрал тай ххяххан къабитан?

ЧIявусса душмантал ххявхссарив Дагъусттаннал дазуйхгу лавхъун?

Ци байсса бивкIссар гайннал хьхьичIун агьманайн ва данди авцIуманайн?

Щийн бивкIссар экстремистътурал хъунмур энад?

Ци байсса бивкIссар тайннал иривсса оьруснал аьскарнан?

Нигьа бувсъссарив лакрал милица душмантурая?

Цукун талай бивкIссар лакрал милицалт душманнащал?

Биттур бувссарив лакрал милицанал интернационал бурж?

Ца бивкIссар хаснува кьянкьану талай душманнащал?

Ци тIий бивкIссар душмантал ЦIусса Лакрал райондалул бакIчи Муслим Даххаевлухь?

Цукун талай бивкIссар лакрал милицагу, оьруснал аьралгу душманнащал?

Ккаккан бувссарив Дагъусттаннал цуппа Аьрасатнал бутIану хъанахъишиву?

Ци ккаккан дурссар лакрал ляличIину?

Тамансса хьуссарив лакраву Аьрасатнахлу, республикалухлу, цIусса уклухлу жанну харж дурсса?

Цими хьуссар Аьрасатнал Виричунал цIа ларсъсса?

Цари ми кIиягу?

Ци ядуллай бивкIссар ми?

Таниннин талай бивкIссар ми кIиягу?

Тай кIиягу бакъа, цаймигу хьуссарив Аьрасатнал Виричушиврул цIа дулун лайкьсса?
Шамилчинмур бутIа

Ва текст бувккуну, лахьхьи.

Лакрал тарихравунсса ссапар

– Шуаьнат, Илла цу уссарив кIул ан дакI анавар дуклай дунура, на ттуламур хавар бачин бан багьлай бур.

– Гьалбатта. ХIакьину яржа вийрихха.

– Кабардиннал цаппара кIиниязтал бакъа, Гуржиялмигу бивкIссар, оьрус Дагъусттаннайн кусси буллай.

– Гуржиял ци энад бивкIссар дагъусттаннайн?

– Та заманнай Гъази-Гъумучиял шамхалтурал чIявусса ссапарду бахIайсса бивкIун бур Гуржийн. Гуржиял агьлу бавцуну, тайннал душру, оьрчIру бавцуну, хъямала байсса диркIун дур. Ми хъямалашиннаяту бизар хьуну, данди бацIангу къабюхълай къазразан хьуну бивкIун бур гуржи. Мунияту тайннал леххаву диркIун дур оьруснайн, жуйн лекIи ххяхлай бур, жу лекIинаяту ххассал бара, тIисса. ЧIалай бурив лекIи тIисса гуржиял мукъул лак тIисса мукъуха лащаву?

– Бур, мяйжаннугу. ЛекIи тIисса махъ лак тIисса мукъуяту хьуну бухьунссар.

– Бухьунссар. 1593-ку шинал байбивхьуну бур оьруснал воевода Хворостининнул Дагъусттаннайнсса ссапар. Ганал планнаву бивкIун бур шамхаллугърайн ххяххаву, Таркилий цIакь шаву ва, гуржиял аьралуннащал архIал ххявххун, Гъази-Гъумучи ласаву. Оьруснал паччахIнал гьан дурсса кьюкьлуща Тарки ласун бювхъуну бур. Шамхалма зунттавунай лавгун ур. Гуржиял аьрал бучIаннин, тIий, Хворостинин Таркилий цIакь хъанан ивкIун ур. Амма гуржиял паччахIнал арс Александр Дагъусттаннайн ххяххан сивсуну акъар. Шамхалналгу, бавтIун аьрал, Таркилийсса оьруснал кьюкьлул лагма рургьуну дур. Хьхьугу, кьинигу ххяхлай, зунттал агьулданул Хворостинин къазразан увну ур. Тайннал аьралуннаву лахъай азарду ппив хъанан диркIун дур. Микку оьруснал, цIансса хьхьу дурчIуну, лихъан кьаст дурну дур. Амма бяйкьуну, кунцIуллаву ххуллу лякъин къахъанай ливчIун бур. ЛивтIумигу, щавурду дирмигу га буний кьабивтун, чIирисса кьюкьлущал воевода ливхъун ур. Ва ишираву Дагъусттаннал гайми бакIчиталгу бивкIун бур, шамхалнащал цачIун хьуну, паччахIнал аьралуннащал талай ва аьмсса ххувшаву ларсун дур. Укунсса хьуну дур оьруснащалсса дяъвирдал шамилчинмур раундрал дайдихьу.


Махъру ва бувчIин бавуртту

кусси бан – натравить (собаку)

хъямала бан – ограбить

хъямалашин III (-далул, -ну, -нал) – грабеж

бизар хьун – надоесть

леххав(у) III (-рил) – крик помощи

къазразан бан – заставить ожидать в напряжении

къазразан хьун – ожидать в напряжении

лекIи – по-грузински лаки, дагестанцы

лавхьхьусса – похожий, схожий

лащав(у) III (-рил) – схожесть

лагма ругьан (рургьуну; ругьа) – окружить

бяйкьин (бяйкьуну II; дяйкьуну; (б,д)яйкьу, (б,д)яйкьи) – заблудиться

кунцI(а) II (-уллул, -уллив, -уллал) – болота

га буний кьабитан – оставить на месте же

ххувшав(у) III (-рил) – победа

аьмсса – общий

аьмсса ххувшаву – общая победа

шамхалма [шамхалма:] – что касается шамхал [, он]
Упражнение

Вай суаллан жавабру дула.

Дагъусттаннал хIакъираву гуржи оьруснахь ци тIий бивкIун бур?

Ххяххайсса бивкIун бурив шамхалнал аьрал гуржияйн?

Лавхьхьусса бурив лекIи тIисса гуржири махъ лак тIисса жула миллатрал цIаниха?

Та бавхIуну бур воевода Хворостининнул Дагъусттаннайсса ссапар?

Ци планну диркIун дур му воеводал?

Хворостинин ххявххукун, ци увну ур шамхал?

Ялугьлай ивкIун урив Хворостинин гуржиял аьрал бучIаннин?

БувкIун бурив гуржиял аьрал Хворостининнун кумагран?

Сивсуну урив гуржиял паччахIнал арс Дагъусттаннайн ххяххан?

Ци бувну бур шамхалнал гуржи къабувкIукун?

Бювхъуну бурив шамхалнал аьралуннаща Таркилийсса оьруснал лагма ругьан?

Ссал къазразан увну ивкIун ур Хворостинин?

Ци кьаст дурну дур оьруснал воеводал?

Чув бяйкьуну бур оьруснал аьрал?

Ци бувну бур Хворостининнул ливтIуминнан ва щавурду дирминнан?

ЦачIун хьуну бивкIун бурив му дяъвилий шамхалнащал Дагъусттаннал гайми бакIчитал?

Ххув хьуну бурив ва ишираву дагъусттан оьруснаяр?


Мукьилчинмур бутIа

Ва бусала бувккуну, бусанмур ба.

Лакку анекдотру. Акул Аьли хаварду

Ца кьини Акул Аьли, лавгун чIаххураннийн, кIункIур булакьай, куну бур. Буллуну бур чIаххуврал кIункIур. Га кIункIур хъинну ххуй бивзун бур Акул Аьлин. Ци-бунугу ца багьана бувну, га кIункIур цанма битан ччан бивкIун бур ганан. Цанна аьркинмунин ишлагу бувну, Акул Аьлил га зана бувну бур, ганил вив чIивисса цамур кIункIургу бивхьуну. «Вивсса ва ци кIункIурди?» – куну, цIувххуну бур кIункIурдул залуннал. «Му зула кIункIурдул бувсса оьрчIри. ОьрчIгу залунначIа бикIан аьркинссар», – увкуну бур Акул Аьлил. Ххари хьусса залуннал, цичIав къаувкуну, кьамул бувну бур кIивагу кIункIур. «Гьа, вая ттун ччисса!», – увкуну бур цахьва цала Акул Аьлил.

Цамур чIумалгу, кIункIур була, тIий, увкIун ур Акул Аьли чIаххурачIан. «ВаначIа жула кIункIурдул оьрчIругу бай. Бюхъайхха, ца уттигу оьрчI бувну зана бан», – тIий, буллуну залуннал кIункIур цал ялагу. Хъунмасса хIал хьуну бур Акул Аьлил, кIункIур зана къабуллай. Ахиргу, ссавур духларгун, лавгун ур заллу, му жул кIункIур зана ба, тIий. «Бакъассарххар. Бакъассар кIункIур», – увкуну бур Акул Аьлил, хъинну пашмансса чIугу бувну. «Цукун бакъассар?» – куну, махIаттал хьуну ур заллу. «БивкIунни, оьрчIах бивкIунни», – куну бур Акул Аьлил. «Да, кьаикIу, ци тIий уссарав! КIункIур бигу-бивчIайссарив?» – тIий, вих хъанай ивкIун акъар чIаххувчу. «БивкIунни. БивчIайссагу бивкIун бур. Бия га вил кIункIур, аьпабиву, оьрчIругу байсса, бигу-бивчIайсса», – чайва, тIар, Акул Аьлил.
Махъру ва бувчIин бавуртту

оьрчIах бивчIан – умереть при родах


Ванийну мукьцIаллий цалчинмур дарс къурталссар. ТIиртIунийн ка диллай, бивзний ччан бацIлай личIаннав!

МукьцIаллий кIилчинмур дарс (дарс 42)

Цалчинмур бутIа

Ва текст бувккуну, вай ахъулссаннул ва мурхьирдал цIардаяту гъира буми лахьхьи.

Инсаннал тагьарду (2)

Гай инсантал пашманну бур. Гайннал пашмансса лажинну дур. Гайннал ярунниву хажалат дур. Бур гайннаву аьтIисса, бур, хIатта агьи-агьи тIий, аьтIутIиссагу. Бур ссинкь бахчусса, ссинкьа тIутIиссагу. АьтIутIиминнал иттату макь най дур. Агьи-агьи тIиминнал иттату мукьал нехру най дур. Гай маоь бивхьуну бур. Бур гайннаву зума [зумă:] тIутIиссагу. Гайннал ца къумашиву хьуну духьунссар. Бюхъай, гайннал хъинну гъансса инсан ивкIуну икIан, ва гай му бивкIулийн бавтIун бикIан.


Махъру ва бувчIин бавуртту

пашманну – грустно

пашмансса – грустный

хажалат III (-рал) – грусть

аьтIун (–; аьтIутIу) – плакать

аьтIисса – плачущий

агьи-агьи (тIу)тIисса – громко плакать

ссинкь II (-ирал, -ру, урдил) – всхлипывание

бахчин – 1) споткнуться; 2) прицепиться; 3) навязаться; привязаться

ссинкь бахчусса – те, которым привязалось всхлипывание

ссинкьа тIун – всхлипывать

зума [зумă:] (-лул, -рду, -рдал) – причитание

маоь II (-лул, -рду, -рдал) – плач по покойнику

маоь бишин – устроить плач по покойнику, собраться на плач по покойнику

бивкIу II (-лул) – смерть

гъансса – близкий, родной – 10


Упражнение

Вай суаллан жавабру дула.

Цукун бур гай инсантал?

Цукунсса дур гайннал лажинну?

Ци дур гайннал ярунниву?

Ссинкьа тIутIиссагу бурив?

АьтIутIиминнал иттату ци неай дур?

Агьи-агьи тIутIиминнал иттату мукьал ци най дур?
КIилчинмур бутIа

Ва текст бувккуну, мурад буси.

Аьш

Маликлул нитти-буттал Сапижатлун аьш гьан дуллай бия. Аьщун гьан дуллалисса кьайлуву дия лачакру, карщив, личIи-личIисса, ранг-рангсса гьухьри, лултту-янна, ляълу дирхьусса мусил кIисса, мусил вичIилусру, аьтрилул шушри. Мукун тIааьнсса кьанкь дусса аьтри нажагь дакъа къадирияй. Жалин-гьухъамур ми бузлуву бакъая. КIивайнналлагу икьрал дурну дия, жалин-гьухъа цуппа Сапижат хIалану ласуншиврул арцу дулун. Бузри чемоданнаву [чиьмаьдаьнна:ву] бивхьуна. Ми гьарца затгу машиналийн лаларкьуну, Сапижатхъаннин гьан дурна. Янналущал арамтал бакъая. Уттизаманнай арамталгу, хъатIул гьарца иширавух хIала бувххун, занази хьуну бур. Амма Маликхъан ччан бивкIуна даву хьхьичIа заманнай кунна дан. Мунияту бакъая арамтал оьрчIахъал чулуха.

Душнихъанний аьш ккаккан бувкIсса гъан-маччами бавтIун бия. Циняв хъами ца къатлувун бувххун ххал буллан бивкIуна оьрчIахъал лавсун бувкIсса буза.

Вай буза цинявгу жалиндалул буттукьраву бишинтIиссар.


Махъру ва бувчIин бавуртту

лачак III (-рал, -ру, -ирттал) – платок

карщ(и) III (-ул, -ив, -ал) – платок

лултту-янна – нижнее белье

ляълу III (-лул) – драгоценный камень

муси III [муси:] (-л) – золото

мусил кIисса II – золотое кольцо

вичIилус(ру) III (-сал) – серьги

аьтри III (-лул) – духи, одеколоны

нажагь – редко

жалин II (-далул, -нтру, -нтрал) – невеста

жалин-гьухъа II – свадебное платье

чемодан II [чиьмаьдаьн] (-далул, -ну, -нал)

оьрчIахъ(ул) (-ал) – представители жениха

душнихъ(ул) (-ал) – представители невесты

буттукь(а) II (-рал, -ру, ирттал) – сундук – 11


Упражнение

Вай суаллан жавабру дула.

Ци гьан дуллай бия Маликлул нину-ппу Сапижатхъаннийн?

Ци дия ми бузлуву?

Цуку-цукунсса гьухъри бия миннуву?

Ми бузрал цIарду кIицI данмур ба.

Ххуйсса кьанкь дусса дияв аьтри?

ЧIяруну дирияйрив мукун тIааьнсса кьанкь дусса аьтри?

Ссайн лалавкьуна бузри?

Душнихъанийн оьрчIахъал чулуха арамталгу бияв?
Шамилчинмур бутIа

Ва текст бувккуну, лахьхьи.

Ибрагьиннул ва Бахул хъявринсса ччаврил хавар

– Шуаьнат, ина хIакьину Иллаяту бусан ччай бухьунссара. Бурав?

– Бакъара, Зайнуттин. Гихунмай хавар бачин баннин ца уттигу инсан уссар жува кIул хьун аьркинсса. Му Маймакири. «Хъуни къатрал» агьулданияту ихтилат багьния махъ, Маймакищал кIул хьун багьайссар.

– Маймаки цури?

– Маймакил хIакъираву Курди Закуевлул куну бур, му цуманан ци лякъин хъинавав, щивату ци дуккан хъинавав, тIисса макрузан дия, куну. «Маймаки авадан къатрал хъихъи ларсун дикIайва, вайннал душваран оьрчIру, оьрчIан душру лякъайва. Цанний ацIва цилагу бивхьуну, вайннанний бавмур, ккавкмур тайннанний, тайннанний бувмур ккавкмур кIайминнахь буслай, цичIавгу ишгу бакъа, бизаршиврул шярал мукъурттихун дагьсса щарсса дия. Авадан къатрал хъами-оьрчI ванил аа-ппаппардайн бивчуну, бялахъан байва. Маймакил муштари чIявуя, гьарца кьини цаняв хъуни къатравух дуккайва… Маймаки нахIу-нацIусса мазращал щалагу инсаннал вих духхайва. Ца-кIива махъ увкуну, ччиманан ччима ххуй изан айва, ччиманаяту ччима ххиен айва. Була-буцаврил ишираву оьрчI-душ рязий къахъанан бивкIсса чIумал, Маймаки ялун дакьайва», – тIий бур Закуевлул.

– Маймакил ми ишру уква къабайхьунссияхха?

– Байссарив? Миннухлу ганин магаришру байсса бивкIун бур. Ванин магаришран дулайсса диркIун дур лачакру, жуларду, ххирасса ссахIванну, аьтрилул шушри, ттараллу, жиплуву дишайсса карщив, кканпитIру, шикIалатру. Ми магариширттал бувцIусса кIива буттукьа бивкIун бур Маймакил, кунний кув бивхьуну. Ганил куннайн куннал гьан бувсса эшкьи-ччаврил чагъардугу биян байсса бивкIун бур. Хатир-намус Маймакин кIулну бивкIун бакъар. Илла хъами ххирасса, вяйливсса инсан ивкIун ур. Мунияту ИллачIангу ва лагайсса диркIун дур гьарца кьини.

– Лажинни, му Маймаки сававрайрив Ибрагьиннул ва Бахул эшкьилияту хъявринсса ччаву хьунтIисса?!

– Му жува кIул банну хъиривми дарсирай.

– Ссавур дакъа ялугьланна.

– Барчаллагь.

– ЦIуллу баннав!


Махъру ва бувчIин бавуртту

макру II (-лул, -рду, -рдал) – коварные замысли

макрузан I (-нал, -тал, -турал) – человек, лелеющий коварные замысли

хъихъи ласун – избаловать



Выражение «цанний ацIва цилагу бивхьуну», означает «прибавляя к одному десять», т.е. преувеличивая то, что ей известно в десять раз.

бавму(р) II (-нил) – то, что услышал

бизаршив(у) III (-рул) – скука

шярал махъру – уличные разговоры

аа-ппаппардайн бичин – рассмешить

ххиен [ххи’йи] (б,д)ан – отпугнуть

хатир II (-данул) – уважение

намус II (-рал) – честь

ялун (б,д)акьин – направить на…

кканпитI III (-рал, -ру, ирттал) – конфета

шикIалат (-рал, -ру, -ирттал) – шоколад

магариш II (-рал) – магарич

вяйливсса – испорченный, развращенный – 13
Упражнение

Вай суаллан жавабру дула.

КIул хьун аьркинссарив Маймакищал «хъуни къатрал» агьулданияту ихтилат багьувкун?

Цукунсса, ссаха зузисса макрузан дур Маймаки?

Хъихъи ларсун дурив Маймаки «хъуникъатрал» инсантурал?

Цинма бавмунил ялув циксса бишайсса бивкIун бур Маймакил?

Цинма бавмур щихь бусайсса бивкIун бур Маймакил?

Ци мукъурттихун дагьсса щарсса диркIун дур га?

Ссал бялахъан байва Маймакил авадан къатрал оьрчIру?

КIулав ганин инсаннал вив духхан?

Эшкьи-ччаврил чагъарду биян байвав Маймакил?

Цукунсса инсан ивкIун ур Илла?
Мукьилчинмур бутIа

Ва бусала бувккуну, бусанмур ба.

Бавнал къабавнахь бусача

Ца чIумал Акул Аьлин кьаст хьуну дур ккурчIнил арамтурая хIаз ласун. УвкIун ккурчIавгу: «Баврив хавар?» – куну, цIувххуну бур. «Къабавуннихха!» – куну, ккурчIнил арамтал вичIи дишин хIадур хьуну бурча. «КъакIулсса зухь ци буслава», – куну, махъунай лавгун ур.

Цамур чIумал, увкIун ккурчIав: «Баврив хавар?» – куну, цIувххуну бур Акул Аьлил. «Бавунни!» – куну, ккурчIнил арамтурал. Цивппами бивкIун бур, уттиния бусанссар Акул Аьлил цала хавар, тIий, вичIи дишин хIадур хьуну. «Зун бавния махъ, ци буслава зухь», – куну, махъунай лавгун ур.

Цамур чIумалгу, увкIун ккурчIав: «Баврив хавар?» – куну, цIувххуну бур Акул Аьлил. «Уттинияча бусласи анну», куну, пикригу бувну, ккурчIнил арамтурал цавайннал «Бавунни!» – куну бур, гайминнал: «Къабавунни», куну бур. Цивппами бивкIун бур, ацIу, гьала, ккакканнуча, утти ци учайрив Акул Аьлил, тIий, вичIи кIюла дурну. «Туну, бавминнал къабавминнахь бусанссар, зухь на ци буслава», – куну, ккурчIнил арамтуран мяркьу дурну, лавгун ур Акул Аьли.


Махъру ва бувчIин бавуртту

хIаз бан – позабавиться

вичIи кIюла дан – прислушиваться

мяркьу III (-лул) – досада – 2


Ванийну мукьцIаллий кIилчинмур дарс къурталссар. Аллагьнал ябаннав!

МукьцIаллий шамилчинмур дарс (дарс 43)

Цалчинмур бутIа

Ва текст бувккуну, лахьхьи.

Лакку хъатIи (1)

ХIакьину Маликлул ва Сапижатлул хъатIир. Агьалий батIлай бур хъатIул залданувун. Залданул ца чулийсса столданух бур музыкантътал. Гай бур, бяв-бяв тIутIи бувну, музыка бишлай. Ккаккан дурсса чIумуй агьалий бавтIунни. Маликлул бутталгу музыкантътуран музыка бацIан бансса лишан дунни. Яла, ца канил хIанттил цитIа бувгьуну, вамунил микрофон лавсун, баян бунни: «ХIурмат лавайсса гьалмахтал, гъан-маччами, хъамал! Ттул арснал Маликлул ва Гъазил ва Аминатлул душнил Сапижатлул хъатIи байбивхьушиву баян буллалиссар. Зун хъунмасса барчаллагь, жул кьини хъунна дан бувкIун тIий! Зуламиннангу буллай ккакканнав! ХIакьину зу жул чIарав кунма, жугу зул чIарав бацIанну! Ва мажлис бачин бан тямадашиву дан на тавакъюв буллай ура жула жяматраву хъинну сий дусса, жулла аьдатругу ххуйну кIулсса МахIаммад Оьмаровлухь. ХIурмат бусса МахIаммад, ачу, ва кIанай, ттул чIарав ацIу. БуцIияра кьуртти! Бизияра лавай! Ва кьуру жува гьаз банну тямаданал цIуллушиврия. Хъинсса тямада савлугъиннан – гьур-р-р-а-а-а!» – куну. Агьалийналгу ганал хъирив гьур-р-ра-а-а кунни.

Тямада лавгунни цанма ккаккан бувсса столданух щяикIан. Ганал аькьлукаршиву дантIиманал цIа рирщунни. Оьвкуну аькьлукарнайн, чIарав щяивтунни. УчIан унни ца-кIия цаймигу чIарав щяикIансса гьалмахчув. Оьвкуну ца жагьилнайн, ясавуршиву дува, увкунни.

Дянив, гайминнуяр чансса лахъну бур хъунмасса стол. Цалсса гикку цучIав щяивкIун акъар. Га столданух щябикIантIиссар наврузбаг ва жалин. Гайннащал щябикIантIиссар чIаравоьрчI ва чIаравдуш, архIалщар, жалиндалул ва наврузбагнал дустал. Мажлис тIивтIуну хъунма хIал къавхьуну, баян бунни наврузбаг ва жалин най бушиву. Гай лавгссия ЗАГС дан. Магьармур ганал лахьхьува бивхьуну бия. Жалин бур кIяласса лахъисса гьухъуву, наврузбаг – чаннану михак рангсса ккасттундалуву. Хъинну бавкьусса чут хьуну бур гайнная. Хъамаллурал гай бивзун кьамул бунни. Машгьурсса балайчи бур: «Гьалилай!» – тIий. Ясавур ур: «Наврузбаг ва жалин салугъиннан гьурра!!!» – учин буллай агьалий. Наврузбаг ва жалин щябивкIунни цала столданух. Гайннащал щябивкIунни гайннал гьалмахталгу.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   33




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет