Лекция №1 Тақырыбы: Кіріспе. Өсімдіктер физиологиясы пәні және маңызы (1 сағат) Лекция жоспары
жүктеу/скачать 0.8 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3.Физикалық- химиялық сіңіру қабілеті.
- 4.Химиялық сіңіру қабілеті
- 5.Биологиялық сіңіру қабілеті.
- Қоректік заттардың тамырға сіңу жолдары мен механизімдері
| 1.Механикалық сіңіру қабілеті. Топырақтың қуысты- саңылаулы дене ретінде ірі бөліктелген заттарды бойында ұстап қалу қасикті (сүзгі сияқты).
2. Физикалық сіңіру қабілеті. Топырақтың қатты бөлігі мен топырақ ерітіндісінің жанасқан жерінде беттік кернеуге байланысты майда бөлікшелердің- иондарының шоғырлануы (концентрациясының жоғарылауы, адсорбциялануы). 3.Физикалық- химиялық сіңіру қабілеті. Элементтердің біразы топырақ бөліктерінің, немесе ерітінді бетінде адсорбцияланады да, басқалары топырақ бөлікшелерімен химиялық алмасу реакцияларына қатысады. 4.Химиялық сіңіру қабілеті. Топыраққа енген заттардың ерімейтін қосындыларға айналуы. Мысалы, кальцийі мол топыраққа фосфорлы тұздар енгенде, өте нашар еритін қосынды- Са3 (РО4)2 пайда болады. 5.Биологиялық сіңіру қабілеті. Бактериялардың, саңырауқұлақтардың және басқа микроорганизімдердің тіршілік әрекеттеріне байланысты элементтердің сіңуі. Өсімдіктің қоректенуінде топырақтың қарашірігінің (гумус) үлкен маңызы бар. Оның құрамындағы көптеген микроэлементтердің (Cu, Zn, Se, Mn, Co, Ni)концентрациясы топырақтағыдан жүздеген, кейде мыңдаған есе көп болады. Қоректік заттардың тамырға сіңу жолдары мен механизімдері. Тамыр жүйесі өсімдікті топыраққа бекітіп, су мен минералдық элементтерді сіңіріп, бірінші болып оларды зат алмасуға енгізетін, өсімдік ұлпалары мен органдарына тасымалдап, тарататын мүше болып есептеледі. Сонымен қатар, тамырда көптеген биосинтездік процестер жүзеге асады. Тамыр жүйесінің топырақта тереңдеп, жайылып өсу деңгейі өсімдіктердің қоректік заттарды игерудегі ерекшеліктерін анықтайды. Барлық өсімдіктерде қоректік заттардың негізгі бөлігін тамырдың жас, өсіп тұратын бөліктері сіңіреді, Тамырдың жалпы сіңіргіштік ауданының ұлғаюы тамыр түкшелеріне тығыз байланысты, кейде тамырдың түкшелер аймағы заттардың сіңіруіндегі негізгі белсенді бөлігі деп қаралады. Тамырдың жалпы, соның ішінді белсенді, сіңіргіш ауданының ең жоғарылап ұлғаюы өсімдіктің гүлдену кезеңіне тура келеді. Тамыр түтікшелерінің пайда болуы мен даму деңгейі өсімдіктердің тіршілік орталығына тығыз байланысты. Мысалы, өсімдікті суда және ылғалы мол құмда, топырақта қолдан (ыдыстарда) өсіргенде тамыр түкшелері пайда болмайды немесе өте мардымсыз болады. Тамыр жүйесінің әрекеті өсімдіктің жер үстілік мүшелеріне тығыз байланымты. Тамырда біраз физиологиялық ырықты заттар, амин қышқылдары және белоктарда синтезделеді. Тамырға сіңген қоректік заттардың барлығы жоғарғы мүшелерге түгелінен тасымалданбайды, біразы тамырдағы зат алмасу реакциясына қатысып күрделі өзгерістерге түседі. Топырақтан қоректік заттардың (иондарды) тамыр арқылы сіңіп, орталық түтік шоғына дейінгі жылжуының бірінші сатысы апопластық (бос кеңістік) жол екендігі жоғарыда айтылды. Өсімдіктің жеке клеткаларының протопластары цитоплазмалық көпіршелер- плазмодесмалар арқылы тұтасып байланысады. Бұндай құрылым клеткаларға мембрана арқылы бір мезгілде енген иондар мен молекулалардың одан әрі клеткадан клеткаға, ұлпалардан ұлпаларға, бір мүшелерден екінші мүшелерге, мембраналық кедергісіз, тұтасқан симпластық жүйе арқылы да тасымалдануын қамтамасыз етеді. «Симпласт» деген атауды ХХ ғсырдың 50- жылдарында швед ғалымы В.Х.Ариц енгізген болатын жүктеу/скачать 0.8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|