Лекция жоспары: (1 сағат,1 апта)
Тақырып 18. Мемлекеттік реттеу: мәні, мақсаты, құралдары
жүктеу/скачать 338.5 Kb.
|
| Тақырып 18. Мемлекеттік реттеу: мәні, мақсаты, құралдары.
Лекция жоспары: (1 сағат, 14 апта) Мемлекеттік реттеу: мақсаты, қызметі, құралдары. Ақша-несие жүйесі. Қаржы жүйесінің мәні және құрылымы. Мемлекеттік қарыз: сыртқы және ішкі. Экономиканы мемлекеттік реттеу – мемлекеттің ел экономикасына қатысу формаларын әлеуметтік-экономикалық процестерге әсер етуші әдістер мен тәсілдерді қарастырады, сөйтіп тиімді рыноктық қатынастар қалыптастыруды қамтамасыз етеді. Мемлекеттік реттеудің мақсаты – қазіргі заманғы рынокты қалыптастыру, яғни әр-түрлі тауарларға сұранысты қанағаттандыру, қызмет көрсету деңгейін арттыру, дефицитті жою болып табылады. Рынок үшін әкімшіл-әміршіл жүйенің қажеті жоқ, оған ерекше инфрақұрылым қажет. Ал мемлекеттік реттеу – осы инфрақұрылымды жасап, оның тиімді іс-әрекет етуіне қол жеткізуі қажет, яғни мемлекеттік реттеу рыноктық экономиканың кемшіліктерінің орнын толтыруы қажет. Мемлекеттің экономикаға тікелей әсер етуіне мыналар әсер етеді: индикативті жоспарлар арқылы ел экономикасы дамуының стратегиялық мақсаттарын анықтау; белгілі бір тауарды жеткізу үшін мемлекеттік тапсырыстар мен келісім-шарттар; бағдарламалар, тапсырыстар және шарттарды мемлекеттік қолдау; технология мен өнімнің сапасына нормативтік талаптар қою; белгілі бір тауарларға құқықтық және әкімшілік шектеулер қою; тауарлардың экспорты мен импортын лицензиялау. Мемлекеттік реттеудің жанама әсер ету әдістері: салық салу және салық деңгейі, жеңілдіктер жүйесі; бағаны реттеу және оның деңгейімен арақатынасын анықтау; ресурстар үшін төлемдер, кредиттеге, пайыздық ставкаға жеңілдіктер беру; экспорт және импортты кедендік реттеу; валюта курстары, оларды айырбастау шарттарын реттеу. Көптеген экономистер салықтық реформаны тиімді деп санайды, сонымен бірге қатаң реттеушіліктердің босаңсуы экономикаға тиімдірек жұмыс істеуіне мүмкіндік береді. Бірақ мұндай проблемалардың көпшілігі Паретто бойынша жақсы болып табылмайды. Жеңгендер немесе табысы жоғарлағандар саны көп болса, салықтық өзгерістерден кейін зардап шегетіндер табылады. Осы факт реформаны қиындатады. Ерекше мүдделі топтар сол салықтың режимді орнату үшін көптеген уақыт пен ақшаларын жұмсайды. Барлық елдерде жүргізіліп отырған саясат елдің экономикасын дамытуға бағытталуы тиіс, яғни ол халықтың әл-ауқатын жоғарлатып, экономикалық тұрақтылыққа негізделуі тиіс. Сол себепті мемлекет әртүрлі экономикалық саясат жүргізеді, олар: қаржы – несие саясаты фискальді саясат еңбек ақы және тариф саясаты мемлекеттік инвестиция саясаты әлеуметтік саясат т.б. Меншік қатнастарына байланысты: адамның қоғамдағы алатын орыны, қоғамдық өнімдегі адамның үлесі, қоғамдық өмірдегі адамның ролі және тағы басқа анықталады. «Ешкімдікі емес» қоғамдық меншік белсенді шаруашылық қызметін ынталандырмайды. Жеке меншік керісінше жеке мүдделер тұрғысынан анағұрым нәтижелі еңбекке жетелейді. Бірақ мұнда байлық пен кедейлік жіктеліп, әлеуметтік шиеленіс пайда болады. Қолайлы әлеуметтік ортаны қалыптастыру үшін мемлекет игіліктердің бір бөлігін жалпыға ортақ игіліктер ретінде қалыптастыруы қажет. Мысалы, табиғи байлықтар, орман, парктер т.б. Мемлекет – қоғамдық мақсатты қамтамасыз ету үшін шаруашылық тұлғалары мен рынокты бақылауды қамтамасыз ету үшін заңды және саяси билікті іске асыратын үкімет мекемелерінен тұрады. Экономиканы мемлекеттік реттеу – рыноктық экономиканың кемшіліктерінің орнын толтыру, басқару органдарының қоғамдық тиімді нәтижеге жетуі үшін жалпы өндірістік процеске әсер етуі болып табылады. Басты мақсаты – қазіргі заманғы рынокты қлыптастыру яғни әртүрлі тауарларға сұранысты қанағаттандыру, қызмет көрсету деңгейін арттыру, тапшылықты жою болып табылады. Ол қоғам дамуының объективті заңдарына сүйенеді. Экономикалық ретеудің мазмұнына «белсенді әлеуметтік саясат» жүргізу (кедейшілікке қарсы) кіреді. Мемлекеттің экономикаға араласу сфералары: бәсекелестікті қолдау; жалпы экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету. Яғни, рынокта табыс бойынша бөліну т.б. салдарынан халық шаруашылығында ішкі тұрақтылық бұзылады. Салалық диспропорция пайда болады. Сондықтан мемлекет ұзақ мерзімді, орта және қысқа мерзімді ауытқуларға араласады. әлеуметтік қамсыздандыру және тепе-теңдік. Жаңа қоғамда жалдамалы жұмысшылар, зейнеткерлер, балалар мен жастарды құрғау қажеттілігі туады. Рыноктық экономикада олар ешнәрсе өндірмейді және ештеңе ұсына алмайды. Яғни табыссыз, сондықтан мемлекет оларға көмектер көрсетеуі қажет. микродеңгейдегі тапшылықтарды жою. Мысалы, фирмалардың банкроттығын болдырмау, салықтық көмектер беру т.б. -Мемлекеттің мақсаты: -экономикалық өсу; - толық жұымбастылықпен қамтамасыз ету; - бағалардың тұрақтылығы; -сыртқы және ішкі экономикалық тұрақтылық. жүктеу/скачать 338.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|