Лектор: аға оқытушы Өтегенова О. К

А. 2-топ

С. 4-топ

6. Педагог мінез-құлқының өзара қатынас нормасына сай келмеуінен туындайды

А. 1-топ

В. 2-топ

Д. 4-топ

А. 1-топ

С. 4-топ

8. Педагогтің әріптестеріне оқушыларға көрсеткен әдепсіздігі, кәсіптік этика нормаларының бұзылуы, ұжым талабын орындамау және т.б. түрінде көрініс береді

А. 2-топ

В. 6-топ

Д. 8-топ

А. 1-топ

С. 2-топ

10. Келіспеушіліктің алдын-алу; оны үйлестіру, жою; түйінін шешу; неге олай болғанын анықтау

А. Келіспеушілікті реттеу жолдары

В. келіспеушік себептері

С. келіспеушілік көздері

Д. келіспеушілік

11. Келіспеушілікке немқұрайды қарамауы тиіс, қайта ашық әңгімеге шақырып, бірге талдап, талқылауы тиіс

А. мектеп директоры

В. оқушылар

С. оқытушылар

Д. ата-аналар

1. 
   “Климаттық ауытқу” ұғымының мәнін түсіндіріңіз.
   

2. 
   Әлеуметтік – психологиялық келіспеушіліктің пайда болу себебі неде?
   

3. 
   Педагогикалық ұжымда орын алатын келіспеушіліктің негізгі үш тобын атаңыз?
   

4. 
   Келіспеушілікті реттеу жолдары қандай?
   

5. 
   Келіспеушілікте мектеп директорының ролі қандай?
   

2. Педагогикалық қарым-қатынаста сақталынатын ережелер.

Қазіргі мектеп дидактикалық шеберлігіне педагогикалық кәсібилігі сай академиялық білімі бар, яғни жеке тұлғаның даму деңгейіне диагностика жасай алатын мұғалімді қажетсінуде. Күнделікті мектеп өмірінде кездесетін өткір даулы жағдаяттар, оқиғалар, оқушылардың оқуға ынтасының төмендеуі, стрестік жағдайлар мұғалімнен психологияны терең меңгеруді талап етіп отыр.

Педагогикалық қақтығыстарды шешу – бұл өзіндік ішкі логикасы бар нағыз зерттеу жұмысы. Сондықтан “мектептегі даулы қақтығыс туғызатын жағдаяттар қалай, неге пайда болады, әрі оны болдырмаудың жолдары бар ма?” деген сауал туындайды.

Мектептердегі қақтығыстарды үш үлкен топқа бөлуге болады:

І топқа мотивтік қақтығыстар кіреді. ОЛ оқушы мен мұғалім арасында оқушының әлсіз оқу мотивіне байланысты, яғни оқушы оқығысы келмейді, не қызығусыз оқиды, не зорлықпен оқиды. Негізі бір ғана мотивке байланысты болғандықтан, бұл топтағы қақтығыс күшейе береді де, нәтижесінде мұғалім мен оқушы арасында өзара жек көрушілік, ұнатпаушылық, тіпті күрес пайда болады.

Мысалы, мұғалімдер өзара, көбінесе, оқушылар туралы ғана айтады. “Олар түк те түсінбейді”, “Тыңдамайды”, “Оқығылары келмейді”, т.б.

Ал, оқушылар, әрине мұғалімдер туралы айтады: түсінгісі келмейді, бағаны әділетсіз қояды, оқушыларды сыйламайды, ұрысқақ, т.б.

Екі жақты да тыңдаған адам қайсысы дұрыс, қайсысы кінәлі екендігін ажыратуға қиналады.

Негізінде мотивтік қақтығыстар мұғалім мен оқушының қарым-қатынасы үзілген, байланыссыз, қарама-қарсы қойылған әр түрлі бағыт пен мақсатты көздегендіктен пайда болып отырады.

ІІ топқа оқытуды ұйымдастырудың кемшілігіне байланысты туындайтын қақтығыстар кіреді. Біз мектептегі оқу үрдісі кезінде оқушы басынан өткізетін 4 кезеңді атап көрсетеміз. Мектеп – бұл “өзек” десек, оған 1-сыныпта кірген оқушы 11-сыныпта түлек болып шығады.

Бірінші сынып оқушысы оқуды бастай отырып, күрделі әрі ауыр кезеңді басынан өткізеді (1-кезең). Себебі,

а) іс-әрекет түрі өзгереді;

ә) әлеуметтік көзқарасы өзгереді (ойын баласынан оқушыға);

б) жаңа міндеттер мен талаптар пайда болады.

Мектепке бейімделу (адаптация) 3 айдан 1,5 жылға созылады. Өзінің жаңа рөліне енді ғана үйренген кезде оқушыға жаңа қақтығыс кезеңі кездеседі (2-кезең), ол 5-сыныпқа көшіп, әр түрлі пән мұғалімдерінен оқи бастайды. Бастауыш сыныпта мұғалімнің қамқорлығына, көмегіне үйреніп қалған оқушыға қатал, талап қойғыш мұғалімге үйренуге тура келеді, әрі пәндер күрделене түседі.

3-қақтығыс кезеңі 9-сыныптың басынан басталады, себебі жаңа ділгірлік туындайды: “9-сыныптан кейін не істьеу керек?” – оқуды жалғастыру немесе басқа оқу орнына түсу. Басқа оқу орнына баратын оқушыларда егер оның үлгірімі төмен болса, “өзін-өзі төмендету” мәселесі, ал жақсы үлгірімі барларында отбасына материалдық көмек көрсету, ертерек жұмыс істеу мәселесі туындап, олар алаңсыз балалықпен қоштасып, ересек өмірді бастауларына мәжбүр болуы түрлі эмоциялық толқуларды туғызады.

Соңғы 4-кезең мектепті бітіру, болашақ мамандықты таңдау, курстық емтихандар, жеке басына қатысты өмірдің басталуы.

Олар оқушы мен мұғалім, мұғалім мен мектеп әкімшілігі (директор, оқу ісінің меңгерушісі) арасындағы жеке бастарының ерекшілігі, олардың мақсаттары мен өмірлік құндылықтарына байланысты туындап отыратын қақтығыстар.

“Оқушы - оқушы” қақтығысы – басшылыққа ұмтылу екі, үш бала арасында, ұлдар мен қыздар арасында, үш, төрт оқушы мен бүкіл сынып арасында болады.

“Мұғалім - оқушы” – бұл мотив қақтығыстан басқа, адамгершілік-этикалық тұрғыда болады. Мысалы, мұғалімдер айтқан сөздерінде тұрмайды, балалардың сырын ашып қояды, т.б.

“Мұғалім - мұғалім” қақтығысы – сабақ кестесінен бастап, жеке бастарына қатысты дүниелерге дейін болады. Бастауыш буын мен орта сынып мұғалімдерінің арасында кездеседі.

“Мұғалім - мектеп әкімшілігі” – билік жүргізу мен бағыну мәселесінен туындайды.

Сонымен мектеп өмірі біртұтас педагогикалық қақтығыстардан тұратынына көзіміз жетті. Сол себепті әрбір мұғалім қақтығыстың табиғатын, құрылымын, өрісін, қозғалысын білу керек.

Қозғалыс үш кезеңнен тұрады:

1 - өсу (1-кезең);

2 – іске асу (2-кезең);

3 - өшу (3-кезең).

І кезеңде қақтығысты тоқтатуға болады. Ең тиімді әдістердің бірі – қақтығушы жақтарды басқаға көңілдерін аударту.

Мысалы, екі оқушы ерегісіп келе жатқанда екеуіне сынып бөлмесін жуу,есіктің алдының қарын күреу сияқты бірігіп істейтін жұмыстар беруге болады.

ІІ кезең қақтығысы егер тереңдеп кетсе, оған араласуға болмайды, ол тоқтамайды. Тіпті “күш қолдануға” дейін барады.

ІІІ кезеңде қақтығыс жүзеге асқаннан кейін енді басылып, өзінің күшін жояды. Тәрбиелеу әдісін тек осы кезеңде ғана қолдану керек. Олардың кінәсін сезіну, өкіну болуы әбден мүмкін.

Ең бастысы, мұғалімнің психологиялық іскерлігі - өткір педагогикалық жағдаяттарды болғызбау.

1. 
   Оқушының әрбір жағымсыз қылығынан тек қана жағымсыз түрткі көруге тырыспаңыз.
   
2. 
   Өз пәніңізге ұсақ – түйегіне дейін мұқият дайындалыңыз.
   
3. 
   Жанама байқатпай берілген тапсырманы оқушы тыңғылықты орындауға тырысады.
   
4. 
   Оқушы жеке басын бағалауда арнайы тәсіл қолдану арқылы жақсы жағына қарай өзгертуге болады.
   
5. 
   Бірлескен іс-әрекет адамдарды жақындастырады, әрі беделін арттырады.
   
6. 
   Мұғалімнің тәртібіндегі сыпайылық пен байқағыштық қарым-қатынастағы қысымды азайтады.
   

2. 
   Ашуланған екі адам келісімге келмейді (Д.Карнеги).
   
3. 
   Реакцияны ұстау.
   
4. 
   Реакцияны аудару.
   
5. 
   Жағдаятты басқа жағдайға пайдалану.
   

1. Мектептегі қақтығыстар неше топқа бөлінеді, неліктен? Себебін түсіндіріңіз.

2. Мотивтік қақтығыстар дегенді қалай түсінесіз?

3. Оқытуды ұйымдастырудың кемшілігіне байланысты туындайтын қақтығыстар қандай, оларды болдырмаудың қандай жолдарын ұсынған болар едіңіз.

5.Мектепке бейімделу қай уақыт аралығында жүреді?

6.9-сыныптағы қақтығыстар не себептен туындайды?

7.Педагогикалық қақтығыстардың туу себептері түсіндіріңіз.

8.“Оқушы-оқушы” арасындағы қақтығыстың пайда болу себебін түсіндіріңіз.

9.“Мұғалім мен мұғалім” арасындағы қақтығыстардың шығу себебі неде деп ойлайсыз.

10.“Мұғалім мен мектеп әкімшілігі” арасында қандай қақтығыстар болуы мүмкін.

11.Қақтығыс қозғалысы қандай кезеңдерден тұрады?

12.Қақтығысты тоқтататын әдістерге сипаттама беріңіз және оны қалай қолдануға болады?

13.Педагогикалық қарым-қатынасқа байланысты мұғалімдер қандай ережені ұстаулары керек?

14.Психологиялық қайшылықты жеңу үшін мұғалім қандай ережені ұстануы шарт?
Студенттердің үй тапсырмасы:

“Қақтығыстар және оларды болдырмау шаралары” деген тақырыпқа ЭССЕ жазып келу.

Мәтінге байланысты жұппен жұмыс жасау.

-Топтастыру жасау.










Жоспары:

2. 
   Кәсіби – педагогикалық қарым-қатынас.
   
3. 
   Педагогикалық қарым-қатынас бөліктері.
   
4. 
   Педагогикалық қарым-қатынастың “коммуникативтік міндетпен” байланыстылығы.
   
5. 
   Қарым-қатынас мәдениетінің деңгейлері.
   
6. 
   Мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас.
   

1. 
   Грехнев В.С. Педагогикалық қарым-қатынас мәдениеті – 1990.
   
2. 
   Ақмамбетов Ғ., Дәуітов Т., Жақыпов А., Педагог этикасы. А.,-1969
   
3. 
   Педагогикалық шеберлік негіздері / И.А.Зязюнаның түзетуінде – М., 1989
   
4. 
   Занина Л.В., Меншикова Н.П. Педагогикалық шеберлік негіздері – Ростов на Дону, 2003.
   
5. 
   Кукушкин В.С. Педагогикалық қызметке кіріспе – Ростов на Дону, 2002.
   
6. 
   Абдуллина О.А. Жоғарғы педагогикалық білім беру саласындағы мұғалімді жалпы педагогикалық дайындау.
   
7. 
   Педагогикалық мәдениетке кіріспе / Е.В.Бондареваның түзетуімен – Ростов на дону, 1995.
   
8. 
   “Педагогикалық кеңес” , 2/2007ж., 9-10-беттер
   
9. 
   “Қазақ тілі мен әдебиеті”, 4/2003, 11-12-беттер
   
10. 
    “Қазақстан мектебі”, 7/2004, 49-50-беттер
    
11. 
    “Қазақстан мектебі”, 5/2006, 34-35-беттер
    

1. Диспут, дискуссия, сұхбат, мұғалім әңгімесе, жеке үлгі-өнеге

А. сендіру формалары

В. оқу формалары

С. оқыту формалары

Д. ойлау формалары

Е. есеп формулалары
2. Бұл дәлелдеу керек ететін ой

А. тезис

С. аннотация

Д. комментарий

Е. диспут

А. аргумент

В. тезис

С. антитезис

Д. пікір

Е. аннотация

А. Макаренко А.С.

В. Ушинский К.Д.

С. Абай

Е. Шоқан
5. Полтава айтағындағы балалар колониясы кімнің атымен аталды

А. Горький М.

В. Макаренко А.С.

С. Абай

Д. Шоқан

А. Макаренко А.С.

В. Ушинский К.Д.

С. Абай

Е. Шоқан
7. Бұл еңбекте педагогикалық қызметте кездесетін түрлі жағдаяттарды шешу жолдары, тиімді әдіс-тәсілдер, “қиын балаларды” тәрбиелеудің бағыттары беріледі

А. “Ұстаздық дастан”, А.С.Макаренко

В. “Балаға жүрек жылуы”, Сухомлинский В.А.

С. “Есеп құрал”, М.Дулатов

Д. “Қуаныш мектебі”

Е. “Мұнара үстіндегі тулар”
8. Бұл еңбекте Харьков қ. Ф.Дзержинский атындағы колонияның “еңбек коммунасы” деп аталғаны, ондағы тәжірибелік жұмыс барысы баяндалған

А. “Мұнара үстіндегі тулар”

В. “Ұстаздық дастан”

С. “Қуаныш мектебі”

Д. “Балаға жүрек жылуы”

Е. “Ғақлия”

А. Макаренко А.С.

В. Ушинский К.Д.

С. Абай

Е. Шоқан
10. “Сенім әдісін” қолданудағы мұғалімнің шеберлігін көрсетеді

А. “Ұстаздық дастан”

В. “Есеп құралы”

С. “Қуаныш мектебі”

Д. “Балаға жүрек жылуы”

Е. “Ғақлия”
11. Қиын балаларды тәрбиелеуде бұл әдістің өзіндік ерекшелігі бар
А. “сенім” әдісі

В. оқыту әдісі

С. тәрбие әдісі

Д. тәсіл

А. Керімов Л.

В. Абай

С. Шоқан

Е. Архимед

А. 3 топқа

В. 4 топқа

С. 5 топқа

Д. 6 топқа

Е. 7 топқа

А. “сенім” әдісі

В. оқыту әдісі

С. тәрбие әдісі

Д. тәсіл

Е. құрал
15. “Кейбір” мұғалімдердің оқушылардың дара ерекшеліктеріне, адамгершілік тәрбие нормаларына ауытқу себептеріне көңіл аудармауы

А. кемшілік

В. жазалау

С. мадақтау

Д. марапаттау

Е. артықшылық


Сабақтың тақырыбы: Мұғалімнің педагогикалық еңбегінің мәдениеті.

Сабақтың жоспары:

1. Сабақтың психологиялық аспектісін есепке алу.

2. Мұғалімнің оқушыларға қоятын талаптарының мінездемесі.
Теориялық мәліметтер:

Педагогикалық шеберлікті меңгеру үшін тек қана өз пәнін ғана жетік біліп қоймай, сонымен қатар барлық адамдарды толғандыратын саясат, ғылым, өнер, техника спорт және т.б. қызығушылығы болуы керек.

Сабақ та барлық уақытта оқу-тәрбие процесі сияқты саяси бағыттылық элементін ұстанады. Сабақ – бұл мұғалімнің өзінің және әлемге қарым-қатынасын анықтайтын, әрі кафедра, әрі трибуна, жалпы алғанда – бағыты. Кәсібилікті жүзеге асыратын, азаматтық жоғары дәрежедегі, педагогикалық шеберліктің кілті де осында.

Мұғалім барлық уақытта оқушысының дамыту деңгейіне сынақ жүргізіп отырады, оның есін, зейінін, еркін жинақылығын дамытуда. ОЛ ешқашан асығыс қорытынды жасамауы және өзінің оқушысы туралы, адам туралы жаман ойламауы керек. Оның басты міндеті – оқушыны барлық жағынан мүмкіндіктерін танып, түсінуге ұмтылуы тиіс. Мұғалімдік кәсіп баланың жан дүниесіне терең бойламайынша, ойламай тірлік етуге жол бермейді.

Сабақта психологиялық тәртіпті қалай сақтауға болады? Бірінші кезекте оқушының назарын басқа жаққа аударатын тітіркендіргіштерді жою, болдырмау, олардың зейінін керек нәрсеге аудара білу.

Әсіресе жас мұғалімдер зейінін бүкіл сыныпқа аударып отыруы керек, сабаққа қатыспай отырған оқушы бар ма, жоқ па? Кемшілік болады, себебі, мұғалімде әлі де болса педагогикалық шеберлік жетіспегендіктен, оқушыға ықпал ете алмағандықтан. Ал оқушыны көп нәрсе алаңдатады: математикадан дайындалмағаны, енді ғана оқылған кітаптағы қызықты оқиға, сүйікті футбол немесе хоккей командасының ойыны, жолдасымен ұрысып қалғаны және т.б. Сондықтан мұғалімге арнайы психологиялық білімдермен және практикалық дағдылармен қарулану маңызды, себебі оқушының бет әлпетінен барлығын байқай білуге және олардың зейінін басқара білуге, оятып әрі іске қоса білуге икемділігі болуы керек.

Қарапайым ғана есеп, 45 минуттық сабақта мұғалім оқушыларға 100 – ге жуық талаптар қояды екен. Бұл аз ба немесе көп па? Бұл сұраққа жауап табу үшін, А.С.Макаренко не дегенін еске алайық: “Егер кімде-кім менің педагогикалық тәжірибемнің қысқаша формуласын сұраса, мен былай жауап берген болар едім, адамға қаншалықты талап қойсаң, соншалықты құрмет ете біл”. Бірақ әңгіме сіздің қаншалықты талап қойғаныңызда емес, оны қалай жүзеге асырғаныңызда болып отыр.

Талап етуді қалай үйренуге болады? Мүмкін сыныпқа кіріп, мұғалімнің талапты қалай қойғаны мен оны оқушы қалай орындағанын бақылау керек шығар? Иә, бұл керек, мұнсыз ешқайда бара алмайсың. Бірақ істі осылай бастаудың да керегі жоқ шығар. Біз әртүрлі, күрделі әрі көп жоспарлы фактілерге тап боламыз. Талап қоя білудің табиғатын білу керек, олардың сипаттарын ажырата білуіміз керек.

Шебер мұғалімдер қай оқушыға қалай талап қоюды біледі. Оқушылар оны орындай отырып, белгілі бір мінез-құлық стиліне үйренеді.

Маңыздысы сонда, қойған талабың белгілі бір жағдайдағы педагогикалық ситуациядан шығуға көмектесетіндей болуы керек. Ең бастысы - педагогтың талабы позитивті, айқын, күшті және істі аяғына дейін жеткізетіндей болуы керек.

2. Сабақты неге педагогикалық шеберліктің кілті дейміз?

3. Оқушыларға мұғалім тарапынан қандай талаптар қойылуы мүмкін?

4. Талап қойылатын тәртіп қандай болуы керек?

“Мұғалім қызметіндегі талаптар” тақырыбына ЭССЕ жазып келу.

Мәтінге байланысты жұппен жұмыс жасау.

-Топтастыру жасау.







Жоспары

1.“Рефлексия” ұғымының мәні.

2. 
   Рефлексия педагогиканың өзекті мәселесі.
   
3. 
   Рефлексиялық мәдениет-қазіргі білімнің басты идеясының бірі.
   
4. 
   Рефлексияның түрлері және оларға сипаттама.
   
5. 
   Рефлексиялық диагностика.
   
6. 
   Өзіндік бағалау – мұғалімнің кәсіби шығармашылығының дамуы.
   

1. 
   Кан-Калик В.А., Никандров Н.Д. Педагогическое творчество. М., 1990
   
2. 
   Загвязинский В.И. Педагогическое творчество учителя. М., 1987
   

3. 
   Вульфов Б.З., Харькин В.И. Педагогика рефлексии. М., 1997
   

4. 
   Педагогикалық шеберлік негіздері / И.А.Зязюнаның түзетуінде – М., 1989
   

5. 
   Занина Л.В., Меншикова Н.П. Педагогикалық шеберлік негіздері – Ростов на Дону, 2003.
   

6. 
   Кукушкин В.С. Педагогикалық қызметке кіріспе – Ростов на Дону, 2002.
   

7. 
   Абдуллина О.А. Жоғарғы педагогикалық білім беру саласындағы мұғалімді жалпы педагогикалық дайындау.
   

8. 
   Педагогикалық мәдениетке кіріспе / Е.В.Бондареваның түзетуімен – Ростов на дону, 1995.
   
9. 
   Грехнев В.С. Педагогикалық қарым-қатынас мәдениеті – 1990
   

1. Мұғалімдердің “қиын” оқушылармен тіл табыса алмауы, жеке педагогикалық ықпал жасай алмауы салдарынан ұрсу, баланы кемсіту

А. кемшілік

В. жазалау

С. мадақтау

Д. марапаттау

Е. артықшылық
2.”Сенім” әдісі

А. санаға ықпал ету

В. үлгі ету

С. түсіндіру

Д. әңгімелеу

Е. сұхбат құру

А. кемшілік

В. жазалау

С. мадақтау

Д. марапаттау

Е. артықшылық

А. сөзбен әсер ету тәсілі

В. көрнекілікпен

С. кинофильмдермен

Д. кітаппен

Е. шығармамен

А. сенімнің үш компоненті

В. кемшіліктің үш тобы

С. жетістіктер

Д. артықшылықтар

Е. жарыс түрлері

А. диспут, дискуссия, үлгі, сұхбат

В. әдіс, тәсіл, құрал

С. пікір, ұғым, ой қорытындылары

Д. білім, білік, дағды

Е. ес, қиял

А. дәлелдеуді керек ететін ой

В. дәлел

С. аннотация

Д. пікір

Е. ұғым
8. Аргумент дегеніміз

А. дәлел

В. дәлелді керек ететін ой

С. аннотация

Д. пікір

9. Мұғалім мен қиын баллар қарым-қатынасындағы кемшіліктерді 3 топқа бөлген

а. Керімов Л.

в. Ушинский К.Д.

с. Абай

д. Ыбырай

А. Горький М.

В. Абай

С. Шоқан

Е. Ушинский К.Д.

А. заң бұзушы жеткіншектерді қайта тәрбиелеген

В. өлең жазған

С. ақын болған

Д. жай мұғалім

Е. мұғалім

А. 1920-1939ж.ж.

В.1941-1945ж.ж.

С. 1960-1965ж.ж.

Д. 1999-2006ж.ж.

Е. 1970-1924ж.ж.

А. қиын оқушыларды қайта тәрбиелеуді

В. оқыту әдістерін

С. оқыту формаларын

Д. оқыту тәсілдерін

Е. білім беруді

А. арзан абырой-атақ алуға ұмтылу

В. сенім, сыр бүкпеу, тілектестік

С. ұрсу, сөгу, жекіру

Д. мадақтау, жазалау, жарыс

Е. әдіс, тәсіл, құрал

А. “тыңдар мені немесе екі қоямын”

В. “сен білмесең, мен білемін”

С. өтініш, кеңес беру

Д. жарамсақтану

Е. мадақтау