“Математика-Экономика” факультеті

15 еселенген 40 еселенген

40 еселенген есептік көрсет-кіш 600 еселенген жылдық есептік керсеткішке дейін

600 еселенген жылдық
есептік көрсеткіштен және
одан жогары

Салық салынатын табыс сомасынан 5 пайыз

15 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы + одан асатын сомадан 10 пайыз

40 еселенген жылдық есептік керсеткіштен салық сомасы + одан асатын сомадан 20 пайыз

600 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы + одан асатын сомадан 30 пайыз

Дивидендтер, сыйақылар (жинақтаушы сақтандыру шарты бо­йынша сыйақыларды қоспағанда) мен ұтыстар түріндегі табыстарға 15 пайыздық мөлшерлеме бойынша салық салынады.

Төлем көзінен салық салынатын жеке табыс салығын есептеу есепті жыл аралығында ай сайын жүргізіледі (17-кесте). Ол үшін қолдануға «қайта есептесу коэффициент) және «салық салынатын жылдық табысты есептеу сомасы» енгізіледі.

Жеке табыс салығын банк қызметкерлерімен төлеу табыс көзінен салықты ұстап қалу арқылы жүзеге асырылады. Телемді жүзеге асыратын занды және жеке тұлғалар оны есептеуді жүзеге асыруға міндетті. Төлеушілер орналасқан жері бойынша салықты төлейді.

Жеке табыс салығы банк шығыстарына жатады. Бұлар бойынша шығындар есептелінген жағдайда банк келесі откізбелерді жүргізеді:

- еңбекақыны есептеу:

Дт 5720 «Еңбекке ақы толеу және міндетті аударымдар бойын­ша шығыстар»

Кт 2854 «Банк қызметкерлерімен есеп айырысу»

2851 «Салық және басқа да міндетті толемдер бойынша есеп айырысу» - табыс салығы сомасына кейіннен жалақы берумен

Дт 2854 «Банк қызметкерлерімен есеп айырысу»

Кт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»

Дт 2851 «Салық және баска да міндетті төлемдер бойынша есеп айырысу» - табыс салығы сомасына

Кт 1051 «Банктің Қазақстан Республикасы Үлттык банкіндегі корреспонденттік есеп-шоты бойынша».

Төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салыгымен есеп айырысу

Төлем көзінен салық салынатын жеке табыс салығын есептеу банк қызметкерлеріне табыс салығын есептеу төлем көзінен салық салынатын табыс төленетін күннен кешіктірмей жүргізіледі. Төлем кезінен салық салынатын жеке табыс салығын ұстап қалуды еңбек мәмілесі (келісімшарт) немесе жалдау келісімшарты негізінде жеке тұлғаларға көрсеткен жұмысы үшін төлемді жүзеге асыратын заңды немесе жеке тұлғалар жүзеге асыруға міндетті.

Салықты ұстап қалатын тұлғалардың міндеті:

1. 
   жалақыны төлеуге қаражаттар алынған кезде, салықты бюд-жетке осы қаражаттарды алумен қатар бір уақытта есептеп аудару, басқа жағдайларда төлем жүргізілген ай аяқталғаннан кейін банктік бес күн аралығында;
   
2. 
   табыс алатын жеке түлғаға жалақы берілген кезде, өзінің талабы бойынша оның аты-жөні, табыс түрі және сомасы, есепті кезеңнен кейінгі айдың 15-де ұсталынып алынған салық сомасы көрсетілген анықтама береді, тіркеу орны бойынша салық орган-дарына төлем көзінен салық ұсталатын 200.00 нысандағы төленген табыстар бойынша жеке табыс салығының Декларациясын және 201.03 жеке табыс салығы бойынша есептесуін ұсынады;
   
3. 
   жеке тұлғаның талабы бойынша оған салық төлеуші ретін-дегі тіркеу нөмірі, аты-жөні, табыстың және ұсталынып қалған салыктың жалпы сомасы көрсетілген, төленген табыс сомалары есепті салық кезеңінде ұсталынып қалған салықтар жайында анықтама беруі тиіс.
   

• 
  төлем көзінен салық салынбайтын табыстары бар адамдар;
  
• 
  түрғын үй салу мен осындай құрылыс үшін қүрылыс мате-риалдарын сатып алуды коспағанда, салық жылында 2000 айлық есепті көрсеткіштен жоғары сомаға бір жолғы ірі сатып алуды іске асырған салық төлеушілер;
  
• 
  Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерден табыс­тар алатын жеке тұлғалар;
  
• 
  мерзімді әскери қызметін өтеп жүрген әскери қызмет шенін-дегілерді қоспағанда, мемлекеттік қызметшілер үшін көздел-ген заң нормаларын колданатын адамдар;
  

• 
  Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары, судьялар.
  

Банк мүлік салығының төлеушісі болып табылады. Салық салу объектісі болып негізгі қүралдар және материалдық емес активтер болып табылады.

Төмендегілер салық салу объектісі болып табылмайды:

• 
  жер салығының салық салу объектісі болып табылатын жер;
  
• 
  осы себеппен көлік құралдары;
  
• 
  Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша консер-вацияда түрған негізгі құралдар;
  
• 
  жалпыга, ортақ пайдаланылатын мемлекеттік автомобиль жолдары мен оларға салынған жол қүрылыстары;
  
• 
  инвестициялық жоба шеңберінде пайдалануға жаңадан енгізілген негізгі күралдар.
  

Банктердің салық салу объектілері бойынша салық базасы бух-галтерлік есеп мәліметтері бойынша есептелінген орташа жылдық қалдық қүны болып табылады.

Бухгалтерлік есеп негізінде банктің негізгі қаражаттарының келіп түсуін және есептен шығуын анықтау үшін тізімдеме толтырылады. Жыл соңында мүлік салығын есептеу үшін салық салу объектілерінің орташа жылдық қалдығын анықтау қажет, ол ағымдағы салык жылының әр айының І-індегі және одан кейінгі айдың 1-індегі салық салу объектілерінің орташа жылдық калдык құндарын қосу нәтижесінде алынған соманың он үштен бір бөлігі ретінде анықталады. Мысал:

Өндірістік қайта бағалауды есепке ала отьгрыіт, банктің негізгі қаражаттарының қалдык кұны 2002 жылдың 1 қаңтардағы жағдайы бойынша 20 млн. теңгені кұрады.

Негізгі қаражаттар келіп түсті: қаңтарда - 1 млн.тг ақпанда - 2 млн.тг маусымда - 3 млн.тг тамызда - 3 млн.тг қазаңда - 5 млн.тг барлыгы - 14 млн.тг Есептен шығарылған негізгі қаражаттар: ақпанда - 1 млн.тг маусымда - 2 млн.тг қыркүйекте - 2 млн. тг желтоқсанда - 3 млн. тг барлыгы - 8 млн.тг

31 желтоксандагы жагдайы бойынша банктің негізгі қаражаттарының қүны 26 млн. теңгені (20+14-8) құрады, соның ішінде салық кезеңі аралығындағы әр ай басындағы негізгі қаражаттардың құны: қаңтарға - 20 млн.тг ақпан -21 млн.тг наурыз - 20 млн.тг сәуір - 22 млн.тг мамыр - 22 млн. тг маусым - 25 млн. тг шілде - 23 млн.тг тамыз -23 млн. тг қыркүйек - 26 млн.тг қараша - 24 млн.тг қазан - 24 млн.тг желтоксан - 29 млн.тг қаңтар - 26 млн.тг Негізгі қаражаттардьщ орта жылдық кұны салықты есептеу үшін қолданылып, келесі тәртіпке сәйкес анықталынады: (20 + 21 +20 + 22 + 25 + 23 + 26 + 24 + 24 + 29 + 26) : 13 = 23,5 млн. тенге. Орташа жылдық қүнды анықтаганнан кейін оны белгіленген 1% мөлшерлемесіне көбейтіп, есепті жылдагы салық сомасын анықтаймыз (23.5. млн тенге X 1% = 0,235 млн. тенге).

Банк жер салығы, көлік кұралдарына салынатын салықты және 700.00 нысандағы мүлік салығы бойынша Декларацияны есепті жылдан кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей салық органдарына табыс етеді. Декларация екі нысанада толтырылады, біріншісі орындалған күні және жауапты инспектордың қолы қойылып, Салық комитетіне беріледі, екінші күні және жауапты инспектордың қолы нысанасы банкте қалады. Сонымен қатар 700.03 нысандағы Декларацияға мүлік салығы бойынша қосымша толтырылады. Есепті кезеңнің 31 желтоқсанындағы жағдайы бойынша есептелінетін нақты тиесілі салықты төлеу немесе артық төленген соманы қайтарып алу есепті жылдан кейінгі жылдың 10 сәуіріне жасалады.

701.00 нысандағы мүлік салығы бойынша ағымдағы төлемдер-дің есебін банк есепті жылдың 20 ақпанына дейін ұсынуы қажет.

Мүлік қүнының 1 пайызы мөлшері бойынша есептелінген ағымдағы салық сомасын төлеу бірдей үлестермен салық жылының, 20 ақпанда, 20 мамырда, 20 тамызда және 20 қарашада жүргізіледі.

Мүліктің табыс әкелетіндігіне немесе әкелмейтіндігіне байла-ныссыз осы салықты төлеуден босатылмайды. Салық салу объекті-лері басқа облыстарда (аудандарда) орналасқан, тармақталынған филиалдар желісі немесе өкілдіктері (заңды тұлға құрмай) бар банктер төленуге тиісті салықтар сомасын объектілердің орналасу жері бойынша төлейді.

Мүлік салығын есептеу және төлеу кезінде келесі бухгалтерлік өткізбелер жүргізіледі:

• ағымдағы төлемдерді есептеген кезде:

Дт 5765 «Занды түлғалардың мүлік салығы» Кт 2851 «Салық және басқа да міндетті төлемдер бойынша есеп айырысу»;

• ағымдағы төлемдерді төлеген кезде:

Дт 2851 «Салық және басқа да міндетті төлемдер бойынша есеп айырысу»

Кт 1051 «Банктің Қазақстан Республикасы ¥лттық банкіндегі корреспонденттік есепшоты».

Көлік құралдарына салынатын салық

Банк балансында көлік қүралдары болған жағадайда көлік қү-ралдары салығының төлеушісі болып табылады. Салық салу объек-тісіне мемлекеттік тіркеуге жататын тіркемелер жатпайды.

Көлік құралдарына салынатын салықтың сомасы сальщ салу объектісінің (яғни көлік түрі), салық мөлшерлемесін, түзету коэффициенттерін негізге ала отырып есептелінеді және белгіленген мөлшерлеме бойынша жыл сайын төленіп отырады (18-кесте).
18. Көлік кұралдарына салық төлеу мөлшерлемесі

Салық салу объектілері	Салық молшерлемесі (айлық есептік корсеткіш)
1. Двигатель көлемі мынадай жеңіл автомобильдер, текше см. • 1100-ге дейін қоса алғанда • 1100-ден 1500-ге дейін • 1500-ден 2000-ге дейін • 2000-нан 2500-ге дейін • 2500-ден 3000-ға дейін • 3000-нан 4000-ге дейін • 4000-нан жоғары	4,0 6,0 7,0 10,0 17,0 22,0 117,0
2. Жүк көтергіштігі мынадай жүк таситын, арнаулы автомобильдер (тіркемелерді есептемегенде): • 1 тоннаға дейін коса алғанда • 1 тоннадан 1,5 тоннаға дейін • 1,5 тоннадан 5 тоннаға дейін • 5 тоннадан жоғары	6,0 9,0 12,0 15,0
3. Шынжыр табанды машиналар мен механизм дерді коспағанда, оздігінен жүретін машиналар мен пневматикалық жүрістегі механизмдер	3,0
4. Автобустар: • 12 отыратын орынға дейін • 12-ден 25 отыратын орынға дейін • 25 орыннан жоғары	9,0 14,0 20,0

Банктің бухгалтерлік есебіндегі көлік құралдары салығы бойынша откізбелер жүргізілу тәртібі:

• ағымдағы төлемдерді есептеген кезде:

Кт 2851 «Салық және басқа да міндетті төлемдер бойынша есеп айырысу»;

• ағымдағы төлемдерді төлеген кезде:

Дт 2851 «Салық және басқа да міндетті төлемдер бойынша есеп айырысу»

Кт 1051 «Банктің Қазақстан Республикасы ¥лттық банкіндегі корреспонденттік есепшоты»

Занды тұлғалар өзінің орналасқан жері бойынша сәйкес салық органына жер сальтғы, көлік кұралдарына салынатын салық және 700.02 нысандағы «Көлік кұралдары салығы» бойынша Деклара-цияға қосымша ұсынулары міндетті.

Нақты төленуге тиіс салық сомасын төлеу немесе артық төленген соманы қайтару есепті жылдан кейінгі жылдьщ 10 сәуірінде жүргізіледі.

654 ♦ Банктегі бухгалтерлік есеп

Жер салығы

Қазақстан Республикасы Президентінің 22 желтоқсан 1995 жылдағы ДГ»2717 «Жер туралы» күші бар Жарлығының 8-бабына сәйкес жерді иелену және пайдалану акылы болып келеді, ал бұл өз алдына жерге мемлекеттік меншікті жүзеге асырудың экономи-калық формасы.

Жер үшін төлем жер салығы түрінде алынады. Жер салығын белгілеудің және өндіріп алудың негізі болып:

1. 
   Қазақстан Республикасының салық кодексі;
   

1. 
   Жерді иелену немесе пайдалану актісі немесе жер учаске-лерін иелену немесе пайдалану қүқыктарын растайтын өзге де қүжататар;
   
2. 
   Ағымдағы жылдың 1 каңтардағы жағдайы бойынша жерлер-дің мемлекеттік сандық және салалык есебінің мәліметтері.
   

Банк меншігінде жер учаскелері болғандықтан ол салық төлеуші болып табылады.

Банктер жер салығын өз бетімен әрбір салык салынатын жер учаскесі бойынша тиісті салық мөлшерлемесін қолдану арқылы есептейді. Егер банктің жер немесе жерді пайдалануы әр түрлі мөлшерлемесімен салық салынатын жер учаскелерінан тұратын болса, онда салықтың жалпы мөлшері учаскелер бойынша сома-ларын қосып анықтаймыз. Базалык мөлшерлеме (19-кесте) жердің негізгі максатты пайдалануының санаты бойынша белгіленген.

19. Елді мекендердегі жерге салынатын базалык салық мөлшерлемёсі

Егер банк жерді жыл аралығында сатып алса, онда жер салығы бойынша ағымдағы міндеттемелер пайда болады, оларды төлеудің бірінші мерзімі міндеттеме туындаған күннен кейінгі мерзім болады. Міндеттеме жер салығы бойынша ағымдағы төлемдердің соңғы төлеу мерзімінен пайда болса (20 казан), банк салық сомасын келесі айдың 20-нан кешіктірмей толеуі тиіс.

Жер салығы міндеттемелері бойынша, жер салығы, көлік құралдарына салынатын салық және мүлік салыгының Декларация-ларына қосымша - 700.01 нысандағы «Жер салығы» және 701.01 нысандағы жер салығының ағымдағы төлемдері бойынша есептеу толтырылады.

Банктің бухгалтерлік есебінде жер салығы бойынша откізбелерді жүргізу тәртібі:

• ағымдағы төлемдерді есептеу кезінде:
Дт 5764 «Жер салығы»;

Кт 2851 «Салық және баска да міндетті толемдер бойынша есеп айырысу»;

• ағымдағы толемдерді толеу кезінде:

Дт 2851 «Салық және баска да міндетті толемдер бойынша есеп айырысу»

Кт 1051 «Банктің Қазақстан Республикасы Үлттық банкіндегі корреспонденттік есепшоты».

Әлеуметтік салық

Банк әлеуметтік салық төлеушісі болып табылады. Салық салу объектісі жұмыс берушіге материалдық, әлеуметтік игіліктер немесе басқа да материалдық пайда түрінде көрсетілген табыстарды қоса алғандағы жұмысшыларға ақшалай немесе заттай нысанда төленетін жұмыс берушінің шығыстары болып табылады. Әлеуметтік салық қалыптасу көздеріне байланыссыз, сәйкес салыктарды ұстап қалғанға дейін есептелінеді.

Келесі төлем түрлеріне салықтар есептелінбейді:

1. 
   жинақтаушы зейнетақы қорларына қызметкерлердің міндетті зейнетақы жарналары;
   
2. 
   пайдаланылмаған еңбек демалысы үшін төленетін өтемдер;
   
3. 
   жұмыстан босату кезіндегі төленетін өтемдер;
   
4. 
   сәбидің дүниеге келуі кезінде, ақылы медициналық опера-циялар жасау үшін, жерлеу кезінде қызметкерлерге көрсетілетін материалдық жәрдем;
   
5. 
   уақытша жұмыс қабілеттілігін жоғалтқан күндеріне төлем;
   
6. 
   жүкті болу және босанумен байланысты демалыс уақытына төлем.
   

Әлеуметтік салықты төлеу салық төлеушінің тіркеу есебіне алынған жері бойынша есепті айдан кейінгі айдың 15-нен кешіктірмей жүргізіледі.

600.00 нысандағы әлеуметтік салық жөніндегі декларация салық органдарына есепті тоқсаннан кейінгі айдың 15-нен кешіктірілмей тоқсан сайын толтырылып отырады.

Салык салынатын табысты анықтау кезінде төленген әлеуметтік салық сомасы есептелінген салық сомасы шегіде шегерімдерге жатқызылады.

Шегерім мьша өткізбеде көрініс табады:

Дт 5763 «Әлеуметтік салығы»;

Кт 2851 «Салық және басқа да міндетті төлемдер бойынша есеп айырысу»

Әлеуметгік салықты бюджетке аудару: Дт 2851 «Салық және басқа да міндетті төлемдер бойынша есеп

айырысу»

Кт 1051 «Банктің Қазақстан Республикасы Үлттық банкіндегі

корреспонденттік есепшоты».