«Мәдени мұра» Мемлекеттік бағдарламасының кітап сериялары
ОРХОН ЕСКЕРТКІШТЕРІНІҢ СӨЗДІГІ
жүктеу/скачать 2.89 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ОРХОН ЕСКЕРТКІШТЕРІНДЕГІ ЖАЛҚЫ ЕСІМДЕР
| ОРХОН ЕСКЕРТКІШТЕРІНІҢ СӨЗДІГІ
Белгілі түркітанушы, тілші-ғалым Ғұбайдолла Айдаров көп жыл бойы Орхон ескерткіштерін зерттеу барысында осы жəдігерлердің сөздігін жасап, оны өзінің «Орхон ескерткіштерінің тексі» кітабында (1990) алғаш рет жариялады. «Əдеби жəдігерлер» сериясының 1-томында ғалым дайындаған осы сөздік сол «Орхон ескерткіштерінің тексі» кітабынан алынып берілді. С.Қорабай ОРХОН ЕСКЕРТКІШТЕРІНДЕГІ ЖАЛҚЫ ЕСІМДЕР Ғ.Айдаров тілші-ғалым ретінде Орхон ескерткіштерінің тіліне жіті назар аударып, бұл жəдігерлердегі жалқы есімдер сөздігін дайындады. Сөздікте Орхон ескерткіштерінде кездесетін ру, тайпа жəне халық аттары, жер-су атаулары, кісі есімдері кеңінен қамтылып, сипаттамалар берілген. Томға енгізілген «Орхон ескерткіштеріндегі жалқы есімдер» тарауы Ғ.Айдаровтың «Орхон ескерткіштерінің тексі» кітабы (1990) негізінде дайындалды. С.Қорабай А Аб – аң Абла – аңға шығу, аң аулау Ағ – көтерілу, шығу Ағар, аңар – оған, оған қарай Ағла – жала Ағры – ауру Ағу – жер аты Ағулығ – жер аты Ағы – дүние, сыйлық, қымбат зат (Қазақта көздің ағындай деген тіркес кездеседі) Ағысы – оның дүниесі, қымбаты, сыйлығы Ағын – қымбатын, дүниесін, сыйлығы Ағыз – ауыз Ағыл – қора Ағыр – ауыр Ағыт – ағыт, босат, шығар, көтер Ағыш – ағыс, ағым, көтерілу, шығу Адағ, адақ – аяқ, соңы Адғыр – айғыр Адынчығ – айрықша, өзгеше Адыр – айыр Адырыл – айрыл, өл, жоқ болу Адырылмыс – айрылған, өлген, жоқ болған Адырылмадуқ – айрылмаған, өлмеген, жоқ болған Адылмалым – айрылмайық, өлмейік, жоқ болмайық Аз – аз (көп емес) Аз – аз (азу, етістік) Аз – аз, халық, тайпа Ай – ай Ай, айыд – айт Ақаң – ағаң, үлкен туысың Айғучы – кеңесші Ақсырақ – ағырақ (сын есімнің шырайы) Алп – алып, батыр Алп ер – алып ер Алып қаған – алып қаған Алп йүзі – алыптың жүзі Алтмыс – алпыс Алтун – алтын Алтун йыш – Алтай тауы Алты – алты Амты – енді Анда, анта – сонда Андағ – қандай Антарғу – жер аты Анча – қанша Анчула – ат қою, ат тағу, атақ беру Анчып – сөйтіп, солай етіп Аны – оны (табыс септігінде) Анығ – ақымақ, қабаған, анық Аны – тау аты Аң – аң, түсінік Аңла – анда, байқа Апа – ұлы туыс, апа Апар – абарлар, халық Ақ – ақ Ар – ар Ара – ара Арқа – арқа Армақчы – өтірікші, арбаушы Арқар – Арқар (жер аты) Арқуй – жер аты Арқыш – кереуен Артық – артық Арғу – арғун, түркі тайпасы Арслан – арыстан Арығ – таза, ару Арық – арық Асра – əсіре, төмен Ас, аш – ас, өт Ат – ат Ат – кісі аты Ата – ата Атлан – аттан, атқа мін Атлат – аттандыр Атлығ – атты Атлығ – атты (əскер, атты кісі) Атыз – егіндік жер Азман – азбан Азуқ – азық Азғана – азғана Азча – азғантай Ачү – аш Ач – аш (есікті аш) Ачығ көл – Ащы көл (жер аты) Ағыш – ағыс, ағым (судың ағысы) Аш – ас, өт Ашыуқы – алдыңғы Е Еб – үй Ербү – үйге Ебліг – үйлі Еб еш – үй иесі Ег – и, майыстыр Егер – айналдыр Егід, егіт – көтер, жоғарылат Едгү – əйгі, белгілі жүктеу/скачать 2.89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|