«Мәдени МұрА» МеМлекеттік бАғдАрламасының кітАп сериялАры
«Бұтабайға арналған кеңес»
жүктеу/скачать 1.63 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 255. «Ой толқыны»
- ШОҢМАНҰЛЫ ТОҚА /1830-1914/ 256. «Саржайлау»
| 254. «Бұтабайға арналған кеңес»
Қайрақбай заманында Бұтабай деген кісі аға сұлтандыққа сайланыпты. Бірақ Бұтабай ағайынның қадірін, алаштың құрметін ұмыта бастаған кезінде, ауыл ақсақалдарымен бірге Қайрақбай да барып «құтты болсын» айтып, елдің береке- бірлігін, тілегін ұмытпауды түйін етіп, бір кеңес күйін тартқан екен. Қазірге дейін Тарбағатай өңірінде осы күй «Бұтабайдың кеңес күйі» деп аталып кеткен. Ал Бұтабай домбыра тартқан адам емес, тек күй оған арналғандықтан осылай аталған. 255. «Ой толқыны» өз кезінде Қайрақбай орта жүздің бір жиынына барғанда, рулар арасындағы алауыздықтың салдарынан билердің басы қосылмауға айналыпты. Бұл жағдайды білген Қайракең көп- шілікке ой тастау үшін табанда бір күй тартыпты. осы күйдің әсерімен съез сәтті ашылған екен. үлкендер: «бәрімізге ой салған Қайрақбайдың осы күйі болды. Бұл күйдің аты «ой толқыны» болсын деп, сол жерде-ақ күйдің атын тұрақтандырған екен. ШОҢМАНҰЛЫ ТОҚА /1830-1914/ 256. «Саржайлау» Тоқаның «Саржайлауының» дүниеге келуіне қатысты ел ішінде екі-үш түрлі әңгіме айтылады. Біріншісі, қырғыз манабы Шәбденнің асымен байланыс- ты айтылатын әңгіме. Алатаудың қазақ-қырғыз болып тең 234 235 күй және күйшілер туралы аңыздар жайлаған апайтөс алқымында Шәбденнің әйдіңгер асы беріліп, оған қазақтың жеті уезінен игі жақсылар шақырылады. Ар- қаның Ақтау дуанынан Сайдалы Сары Тоқа бастаған бір топ адам келеді. Тоқа құр қол келмейді, Шәбденнің асының жөн- жоралғысы деп елу меңсіз қара жылқы айдап келеді. Бұған қоса әнші-күйшісін, сұңғыла шежірешісін, жауырыны жер иіске мес балуанын, үкілеген бәйге атын, қысқасы, тамақсау мешкейіне дейін жанына ертеді. Содан Алатауды теңселткендей айтулы ас беріледі. Аста Тоқаның Тайқасқа деген аты аламан бәйге- ден бірінші келіп, Бақа деген балуаны белдескенін жығып, өзі қырғыз-қазақ домбырашыларын аузына қаратып, үш бірдей жеңіске ие болады. Сол жеңістердің жүлдесі ретінде мың сом ақша, үкілеп кілем жабылған жеті арғымақ, жеті тайтұяқ ал- тын Тоқаның алдына тартылады. Сонда Тоқа: «Бұл дүние мені пейішке енгізер деймісің, салдым ошаққа, жеті уезд елінің басы бүйтіп күнде қосыла бермес, қылдай етіп бөліп беріңдер!»— деген екен. Содан, Шәбденнің асы тарқап, абыройы аспандаған Тоқа серіктерімен елге қайтып келе жатқанда: «о, шіркін, біздің Арқа елі осы кезде бой жазып, жайлауға шашырап қонып жатыр-ау!»—деп, туған жеріне деген сағыныш сазындай бір күйді ат үстінде шертеді. Тоқаның әйгілі «Саржайлауы» осы- лай шығып еді дейді, ел ішіндегі әңгіменің бір парасы. Бұл де- рек бойынша, «Саржайлау» күйінің алғашқы тыңдаушылары Жетісу жұрты болған. жүктеу/скачать 1.63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|