«Мәдени МұрА» МеМлекеттік бАғдАрламасының кітАп сериялАры
жүктеу/скачать 1.63 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 287. «Ташауыз»
- 288. «Қара жорға»
| 286. «Раздасу»
1925 жылдар шамасында «ойынду» деген алқапта қыз ұза- ту тойы өтеді. Бұл—қазіргі Қазалы ауданы, Құмжиек елді мекенінен он шақырымдай жер. Шал Тілеубай деген кісі шобан төртқара Жәрішке Зада де ген қызын ұзатады. Тойға әдейілеп Мырза шақыртылып, халық қа өнер көрсетеді. Ел-жұртын қимаған қыз аужар айтып, көңі лі босайды. осындай көріністерден көкірегіне ой түйген Мырза «Қыздың ел-жұртымен арыздасуы» деген күйін тартады. 287. «Ташауыз» Мырза Ташауыз жерінде базар аралап келе жатады,—деп баян етеді күйдің ұзын-ырға тарихы.—Халық жиналған жай- мада бір түркімен жігіті дутар тартып, өнер көрсетіп отыра- ды. Түркімен жігітінің тартып отырған күйінің аты «Ташау- ыз» екен. Бұл қандай күй дегендерге: «Мына Ташауыз көпірін салған ерлердің құрметіне арнаған күйім»,—деп, дутарын тарта береді. Азғантай уақыттан соң, жігіттің қасына бір қыз келіп, тиісе сөйлейді: —Аға, күйді жақсы тартады екенсіз. Әйткенмен, мына тартқан күйіңнің бір қайырмасы қалыс қалғаны-ай,—деп, түр- кімен жігітінің тартқанын місе тұтпай, қыз бұл күйді қайта тартады. 272 күй аңыздар Күн ұзақ жиналған халық арасында елеусіз тұрып, бір күйге таласқан екі өнерпаздың өнерін тамашалаған Мырза, қызға бы- лай дейді: —Шырағым-ай, күйді сен де әсерлі шертеді екенсің. Де- генмен, сенің де бір қайыруың қалыс болды ғой,—деп салалы саусақтарын домбыра шанағына созады. осы жерде Мырза қыз бен жігіттің күйін қорыта келе өз жанынан жаңа бір әуен ырғағын төгілте жөнеледі. Кейін бұл күй халық аузында «Та- шауыз» атанады. 288. «Қара жорға» Байдың жылқысын бағып, шаруасын күйттеген жалшы жігіт байдың жалғыз қызына ғашық болыпты. Қыз көңілі жі- гітте болғанымен, жалшыға тиюіне қыздың ағайын-туыстары ырзашылық бермейді. Күндердің күнінде қыздан жігітке хабар келеді. «Әкем мені сүймеген адамыма атастырып, жақында тойымды жасап ұзатқалы жатыр. Егер уәдеңнен таймаған болсаң, ебін тауып, мені алып қаш»,—депті. Не қыларын білмей, ақылы алпыс бөлінген жігіт ауылдың беделді ақсақалымен ақылдасып, жөн- жоба сұрапты. Жігіттің сөзін түгел тыңдап болып, ақсақал жауап қатады: —Шырағым, талабың оңғарылсын! Бірақ біз ол байдың қызын байлықпен ала алмаймыз—дәулетіміз жетпейді. Батыр- лықпен де ала алмаймыз—күшіміз жетпейді. Тек, асқан ақыл- айла жұмсап қана ала аламыз депті. Сонда жігіт: —Ақсақал, ол қандай айла?—деседі. —Байдың Қаражорға деген атақты жорғасы бар. Егер сол жорғаны қапысын тауып қолға түсіре алсақ, жорғаның өзі де келеді, өзіне қоса қызды да әкеледі. Қыз өз еркімен келген бола- ды. Біз сонда ғана бар жаласынан аулақ боламыз,—дейді. —Мақұл, ақсақал. Айтқаныңызға көндім. Бірақ сол Қара- жорғаны қолға түсірудің жолын айтыңыз. «Ер серігі—тәуе- кел», көрейін белді байлап,—дейді жігіт. —олай болса, қалыңдығыңа хабар айт. ұзамай бара тын- дығың жөнінен бір ауыз ишарат білдір. Бірақ ол сен барған күннен бастап төсек тартып жатып қалсын. Науқас адамның кейпінде болсын. Жағдайын сұраған жеңгесіне жауап бермей, 272 273 күй және күйшілер туралы аңыздар тек шешесіне тілдесіп, бір ауыз тілек айтсын: «Мен жат жұртқа кетерімді біліп, құса болып жатырмын. Әкеме айт, кетерімнен бұрын туған-туыс аралап, қатар-құрбыммен көңіл көтеріп қалғым келеді. Маған, мінуге Қаражорғасын берсін»,—десін. Және бұл әңгімені шешесі ауылдың қадірлі деген адамына айтқызсын. Әйтпесе, бай көнбес. Қаражорға әйел түгілі, ер адамның да тақымына берілмейтін қасиетті жануар еді,—деп қауіп айтады.—Ал Қаражорға тақымға тигесін қыз аттың ба- сын бірден ауылға бұрмасын. Әуелі аттың табанын қызды- рып, әбден бусандырсын. өзің ілгері жүре бер де, ақырын күт. Қалғаны тағдыр-талайыңнан белгілі болар,—деген екен. Жігіт ақсақалдың айтқан ақыл-кеңестерін түгел орын- дайды. Қыздың шешесі де әкесін көндіріп, ақыры Қаражорға қыз тақымына тиеді. Әрі-беріден соң табаны қызып, бауырын жазған Қаражорға маңдайын Тасқұдыққа беріп, бағыт алып жөнеп отырады. Жолшыбай жігіт қалыңдығын тосып алып, елге сүйіншіге шабарман жібереді. Жігіттің тілеуін тілеп, жолын тосып тұрған ел-жұрт алыстан ала шаңның ішінен қарауытып ерекше көзге түскен Қаражорға ақыры бай қызының еншісі, дүниесінің басы болып, келген жеріне сіңіскен екен деседі. жүктеу/скачать 1.63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|