Мəдениеттану пəні дəрістер №1 Тақырыбы: МƏдениет ұҒымы жəне қҰрылымы жоспар
жүктеу/скачать 2.27 Mb. Pdf көрінісі
|
| Манихей
діні. Түркі қағанаты заманында Орталық Азия мен Қазақстан жерінде манихей діні де таралды. Манихей діні — зороастризм, шаманизм, буддизм, христиандық діндердің қосындысынан шыққан қойыртпақ дін. Оны месопотамиялық жазушы , суретші Мани деген ойлап тапқан. Оның қасиетті қағидалары "Бал ашу кітабында" жазылған. Қазақ жерінде манихейліктің орталығы Тараз қаласында болды. Манихейліктің негізгі қағидасы — дуализм , ол бойынша дүниеде екі түрлі күш бар, оның бірі — адалдық күші де, екіншісі — арамдық ( жауыздық ) күші. Өмір осы екі қарама-қарсы күштердің күресінен тұрады. Манихей діні жаман пиғылды күштерді құртуға бағытталған. Манихейлік дін адамды аскетизмге тəрбиелеп, бұл дүниедегі қызықтардың бəрінен бас тартуға шақырды. Олардың ілімі бойынша, үйленуге, бала сүюге, ыстық қанды хайуанаттардың етін жеуге болмайды. Тек суық қанды жəндіктер — бақа мен жыланның етін жеуге болады, негізінен, шөп тағамдарын ғана жеуге шақырды. Дегенмен де манихейлік дін біздің жерімізде кең тамыр жая алған жоқ. Ислам діні қазақ жеріне VIII ғасырдан бастап ене бастады. Ислам , алдымен, Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу жеріне таралды. X ғасырда ислам діні Қарахандар мемлекетінің ресми дініне айналды. Оңтүстікте жақсы дамыған қала мəдениеті мұсылманшылықтың орнығуына оңды ықпал етті. Ислам діні — өте икемшіл дін. Ол құранда жазылған уағыздар, шариғатта көрсетілген талаптарды халық бойына сіңіре отырып, сол халықтардың жергілікті əдет- ғұрыптарына икемделе де білген, олармен санасқан. Мұсылмандық: ''суннит'' , шийттік болып екіге бөлінеді. Қазақтар оның сунниттік бағытына жатады. Ислам дінінің қазақ жерінде орнауы халықтың рухани, идеялық жағынан бірігуіне, ынтымақтасуына жағдай жасады. Мұсылмандық : кентті (қалалы) өңірлерде, ең алдымен, оңтүстікте, содан соң Жетісуда таралып орнықты. Орталық, шығыс, солтүстік, батыс аймақтарындағы көшпелі, жартылай көшпелі қазақтар арасында ислам діні XII ғасырға дейін біртіндеп таралды. Мұсылмандық этикасының , мəдениетінің казак жеріне таралуына əл-Фараби ат- Түрки, əл-Жаухари , Исхан əл-Фараби , əл-Қимани , Бақырғани , Жүсіп Баласағұни , Махмұд Қашқари , Қожа Ахмет Йасауи , т.б. өлшеусіз еңбек етті. Ислам діні — қазақ халқын мұсылмандық мəдениетке жақындастырып, ғылым - білімнің , əдебиеттің дамуына да оң əсер етті. Исламның адамды жақсы істерге, ой тазалығына, қарапайымдылыққа , шыдамдылыққа тəрбиелеуі — қалың бұқара арасында бұл дін уағыздарының кең таралуына жағдай жасады. жүктеу/скачать 2.27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|