Международный научный журнал №7(100), часть «Научный Фокус» ноября, 2023 Международный современный научно-практический журнал Научный Фокус

Международный научный журнал № 7(100), часть 2 
«Научный Фокус» ноября, 2023 
140 
INSON HUQUQLARI VA ERKINLIKLARI KAFOLATLARINING TA'MINLANISHI 
Fozilova Hurriyat Namoz qizi 
Muxammadova Marjona Zavqiy qizi 
 O’zbekiston Milliy Universiteti 1-kurs talabalari va 
Annotatsiya: Ushbu maqola insonning qadr - qimmatini anglashga yordam 
berishga uni o’z haq- huquqini bilishga qaratilgan “ Inson – jamiyat – davlat” degan 
yondashuvni Konstitutsiyaning mazmuniga chuqur singdirib, amaliy hayotimizda bosh 
qadriyatga aylantirishimiz zarur boʻlib hisoblanadi. Yaʼni, insonning qadr-qimmati, 
shaʼni va gʻururi bundan buyon barcha sohalarda birinchi oʻrinda turishi kerakligi 
alohida eʼtirof etilmoqda. Har bir inson o’z haq-huquq va erkinliklarini bilishi, o’zining 
qadr- qimmati toptalmasligi yo’l qo’ymasligi kerak. 
Kalit so’zlar: demokratsiya, fuqarolik, jamiyat , norma, konstitutsiyaviy tuzum, 
deklaratsiya, ombudsman. 
KIRISH 
Inson huquqlari va erkinliklariga rioya qilishning ta’minlanishi demokratik 
huquqiy davlat va fuqarolik jamiyati barpo etishning muhim sharti hisoblanadi. 
Mamlakatimizda o’tgan yillar mobaynida inson huquqlarini ishonchli himoya qilishga 
qaratilgan keng ko’lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. 
Xususan, 1992-yil 8-dekabrdagi O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 
qabul qilinishi ushbu kafolatlarning yozma dalili bo’ldi. Jumladan Konstitutsiyaning 
19-moddasida O’zbekiston Respublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va 
erkinliklarga ega bo’lib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, e’tiqodi, ijtimoiy kelib chiqishi va
ijtimoiy mavqeidan qat’iy nazar qonun oldida tengdirlar deb belgilangan. 
Mazkur normaning mantiqiy davomi va kafolati sifatida 20- moddada “Insonning 
konstitutsiya va qonunlarida mustahkamlab qo’yilgan huquq va erkinliklari daxlsizdir, 
hamda ulardan sudning qarorisiz mahrum etishga yoki ularni cheklab qo’yishga hech 
kim haqli emas” deb mustahkamlab qo’yilgan. Aynan shu normaning o’zi huquqlarning 
ta’minlashida bosh omil bo’lib xizmat qiladi. 
Yangi tahrirdagi konstitutsiyada keltirilishicha,mazkur huquqlar faqat qonunga 
muvofiq, konstitutsiyaviy tuzumni, aholining sog’lig’ini ijtimoiy axloqni, boshqa 
shaxslarning huquq va erkinliklarini himoya qilish, jamoat xavfsizligini ta’minlash 
maqsadida zarur bo’lgan doirada cheklanishi mumkin.Boshqa hollarda inson 
huquqlari daxlsizdir hamda uning himoyasi mamlakat hududida ham, undan 
tashqarisida ham davlat tomonidan ta’minlanadi. 
Shuni ta’kidlab o’tish lozimki, inson huquqlarini ta’minlash borasida 1948-yil 10- 
dekabrda qabul qilingan “Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi”ning
O’zbekiston parlamenti tomonidan tasdiqlanganligi istiqlolning ilk yillarida qabul 
qilingan muhim xaqaro hujjat hisoblanadi. 

Международный научный журнал № 7(100), часть 2 
«Научный Фокус» ноября, 2023 
141 
Ushbu deklaratsiyaning 2- moddasiga “Har bir inson irqi, tana rangi, jinsi, tili, 
dini, siyosiy yoki boshqa e’tiqodlarida , milliy yoki ijtimoiy kelib chiqishi , milliy yoki 
ijtimoiy kelib chiqishi, mol-mulki , tabaqasi yoki boshqa holatidan qat'i nazar ushbu 
Deklaratsiyada e’lon qilingan barcha huquq va erkinlikka ega bo’lish zarur, deb 
kiritilgan. Bundan tashqari 29- moddasida“Har bir inson jamiyat oldida burchlidir, 
faqat shu xolatdagina uning shaxsi erkin va to’liq kamol topishi mumkin. 
Har bir inson o’z huquq va erkinliklaridan foydalanishda o’zgalarning huquq va 
erkinliklarini demokratik jamiyati yetarli darajada bo’lishni hamda hurmat qilinishini 
ta’minlash, axloq, jamoat tartibi , umum faravonligining odilona talablarini qondirish 
maqsadidagina qonunda belgilangan cheklanishlarga rioya etishimiz kerak. Ushbu
huquq va erkinliklarni amalga oshirish BMTning maqsadi va prinsiplariga hech zid 
bo’lmasligi kerak", deb kiritilgan. 
O’zbekiston Respublikasida inson huquqlarini himoya qilish bo’yicha inson 
huquqlari mexanizmini kengaytirishga yo’naltirilgan yangi milliy institutlar tashkil 
qilindi. Shu jumladan 1995- yil qonun chiqaruvchi hokimyat tizimida ya’ni Oliy Majlisi 
huzurida Ombudsman ishtirokida tuzilgan. Bundan tashqari inson huquqida va 
erkinliklarini muhofaza qilishning ta’sirli vositasining barpo etish, xalqaro tashkilotlar, 
hamda huquqni muhofaza qilish tashkilotlari bilan hamkorlikni kengaytirish, davlat 
muassasalari xodimlari va barcha aholining inson huquqlari bo’yicha madaniyatini 
oshirish maqsadida 1996-yil 31- oktabrda ijroiya hokimyati tizimida tashkil qilingan. 
Mazkur tashkilotning asosiy vazifalari: 
•inson huquqlari bo’yicha milliy harakatlar rejasini ishlab chiqarish ; 
•inson huquqlariga rioya etilishi va himoya qilinishi bo’yicha milliy ma’ruzalar 
tayyorlash ; 
•aholi o’rtasida inson huquqlari sohasida huquqiy targ’ibot ishlari olib borish ; 
•hamda inson huquqlari sohasida xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar bilan
hamkorlik qilish etib belgilangan. 
Yangi O’zbekistonda inson huquqlarini ta’minlash bo’yicha ham islohotlarning 
keng ko’lami amalga oshirildi. Inson huquqlari bo’yicha O’zbekiston Respublikasining 
milliy strategiyasi to’g’risidagi Prezident SHavkat Mirziyoyev Miromonovichning
2020- yil 22- iyundagi 6012-son farmoniga ko’ra O’zbekiston inson huquqlarini 
rag’batlantirish, himoya qilish va ularga rioya qilish masalalari davlat siyosatining 
ustuvor yo’nalishlaridan biri hisoblanib, 2017-2021 – yillarda O’zbekiston 
Respublikasining rivojlantirishning 5 ta ustuvor yo’nalishi bo’yicha harakatlar 
strategiyasi shaxsiy, siyosiy, iqtisodiy va madaniy huquqlarini ta’minlash sohasida aniq 
maqsadga yo’naltirilgan chora tadbirlar amalga oshirilmoqda . Inson huquqlari 
bo’yicha xalqaro standartlar milliy qonunchilikka va huquqni ta’minlash amaliyotiga 
tizimli hamda impelatsiya qo’llanmoqda. 
Prezidentining 2019 – yil 17 – yanvardagi “Aholi muammolari bilan ishlash 
tizimini yanada takomillashtirish chora - tadbirlari to’g’risida” gi Farmoniga muvofiq 
Xalq qabulxonalarning tashkil etilishi ham inson huquqlarini ta’minlash uchun katta 

Международный научный журнал № 7(100), часть 2 
«Научный Фокус» ноября, 2023 
142 
turtki bo’ldi. Ushbu qabulxonaning tashkil etilishi , insonlarning muammolari bilan 
yaqindan tanishishga hamda ularni huquq va erkinliklarini ta’minlashga qo’shimcha 
imkon yaratdi. 
Xulosa 
Inson va fuqaroning huquq hamda erkinliklari - insonga bekam-u koʻst yashash 
imkoniyatini beruvchi va iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy, siyosiy sohalarda oʻz imkoniyat 
va talablarining amalga oshirilishini taʼminlovchi huquqiy maqom. Inson huquqlari va 
erkinliklariga rioya etish Oʻzbekiston Respublikasi konstitutsiyaviy tuzumining 
asosidir. Xulosa qilib aytganda, inson huquqlari va erkinliklarini ta’minlash hozirgi 
rivojlanayotgan har bir davlatning ustuvor vazifasi bo’lmog’i zarur. Avvalambor, 
insonlarda huquqiy ong va huquqiy madaniyatini rivojlantirish orqali o’z haq – 
huquqlarini ajrata oladigan jamiyatni shakllantirish va mazkur huquqlarni 
ta’minlashini kafolatlash maqsadida inson huquqlari bo’yicha organlarni ishlarini 
yanada takomillashtirish zarur.

жүктеу/скачать 4.01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: