Мүәллиф: Руһуллаһ Мусәви Хумејни Нәшр едән: чап нөвбәсчи: Биринҹи Чап тарихи: 2008 Тираж: 3000

Елм оҹагларына сифариш

Пејғәмбәр (с)-ын мәб’ус олунмасында әсас мәгсәд олан әхлаг вә ислаһ програмлары, тәрбијә вә паклыг дәрсләри, илаһи маарифи өјрәнмәк, ҝәрәк елми мәркәзләрдә ҝенишләрәк, гануни олсун.

Тәәссүфләр олсун ки, елми мәркәзләрдә белә лазымлы вә зәрури мәсәләләрә аз диггәт олунур, мә’нәви вә руһани елимләр азлыға доғру ҝедир. Горху бурасындадыр ки, елим оҹаглары ҝәләҹәкдә әхлаг алимләри, паклыг вә ҝөзәллик мүрәббиләри јетишдирә билмәсинләр. Мүгәддимә мәсәләләриндә олан бәһс вә тәһгиг, Гүр’ани Кәрим, Пејғәмбәри Ә’зәм (с) вә башга пејғәмбәр вә өвлијаларын (ә) инајәт јери олан әсли мәсәләләр үчүн маҹал вермәсин.

Јахшы олар ки, елим оҹагларынын диггәт мәркәзиндә олан бөјүк фәгиһләр, јүксәк мәгамлы устадлар, дәрс вә бәһс әснасында тәләбәләрин тәрбијә вә паклығы үчүн һиммәт едиб, мәнәви вә әхлаги мәсәләләрә чох јер ајырсынлар.

Елм оҹагларынын ислаһчыларына да лазымдыр ки, фәзиләтли адәтләр газанмагда вә нәфси паклашдырмагда сә’ј едиб, өз үзәриләриндә олан мүһүм вәзифәләрә вә ағыр мә’сулијјәтләрә әһәмијјәт версинләр.

Тәләбәләрә сифариш

Сиздән ҝөзләнилән будур ки, фигһ мәркәзләриндән ҝедәркән, өзүнүзү белә пакламыш вә ислаһ етмиш оласыныз ки, ҹамааты да ислаһ едә биләсиниз вә исламын әхлаг ҝөстәришләри вә гајдаларына ујғун шәкилдә онлары тәрбијәләндирәсиниз.

Амма әҝәр, Аллаһ еләмәмиш, елми һөвзәләрдә өзүнүзү ислаһ едә билмәдиниз вә мә’нәвијјат газанмадыныз, һара ҝетсәниз (Аллаһа пәнаһ апарырыг) ҹамааты јолдан аздырыб, ислама вә руһанијјәтә гаршы бәдбин едәҹәксиниз.

Сизин ағыр вәзифәниз вардыр. Әҝәр елми мәркәзләрдә өз вәзифәнизә әмәл етмәсәниз вә нәфсинизи паклашдырмасаныз, тәкҹә нечә термини өјрәнмәк ардынҹа олуб, үсул вә фигһ мәсәләләрини дүзәлдәсиниз, ҝәләҹәкдә ислам вә ислам мүһүтү үчүн (Аллаһа пәнаһ апарырыг) зәрәрли олуб, халгын сапынмасына вә јол азмасына сәбәб оларсыныз. Әҝәр сизин лајигсиз әмәл вә рәфтарыныз үзүндән, бир нәфәр јолуну азыб, исламдан үз дөндәрсә, олдугҹа бөјүк ҝүнаһа дүшмүш олурсунуз вә сизин төвбәнизин гәбул олунмасы чәтиндир. Неҹә ки, әҝәр бири сизин васитәнизлә (ҝөзәл әмәл вә рәфтарыныза ҝөрә) һидајәт тапа, һәдисә әсасән, бу (сизин үчүн) «Јахшыдыр о шејләрдән ки, ҝүн она ишыг салыр»¹

Сизин вәзифәниз ағырдыр. Сизин вәзифәниз ади ҹамаатын вәзифәсиндән фәрглидир. Бәзи ишләр вардыр ки, үмуми ҹамаат үчүн мүбаһдыр, амма сизин үчүн иҹазәли дејил вә мүмкүндүр ки, сизин үчүн һарам олсун. Чохлу мүбаһ әмәлләр вардыр ки, ҹамаат сиздән онлара мүртәкиб олмағынызы ҝөзләмирләр. Онда ки, гала чиркин вә һарам әмәлләр ола. Әҝәр, Аллаһ еләмәмиш сиздән белә әмәлләр баш версә, бунлар ҹамааты ислама вә руһанијјәт ҹәмијјәтинә гаршы бәдбин едәр. Дәрд бурасындадыр ки, әҝәр ҹамаат сиздән ҝөзләдикләринин әксинә олан бир әмәл ҝөрсәләр, диндән сапынырлар, руһанијјәтдән дөнүрләр, даһа һәмән фәрддән јох. Еј каш, фәрддән, үз дөндәрәјдиләр вә бир фәрдә гаршы бәдбин олајдылар. Амма, әҝәр бир руһанидән нәзакәтин әксинә олан вә лајигсиз бир әмәл ҝөрсәләр ону тәһлил етмирләр. Неҹә ки, тиҹарәтчиләр арасында дүз олмајан вә јолуну азмыш фәрдләр вардыр вә идарәләрдә фасид вә пис ишләр төрәдән шәхсләр ҝөрүнүр. Руһаниләрин дә арасында бир ја бир нечә белә шәхсин олмасы мүмкүндүр. Она ҝөрә дә бир баггал хилаф етсә, дејирләр филан баггал хилафкардыр. Әҝәр бир әттар пис бир әмәлә мүртәкиб олса, дејирләр филан әттар пис әмәл едәндир. Амма әҝәр бир ахунд пис бир иш етсә, демирләр ки, филан ахунд јолуну азыб, дејирләр, ахундлар писдирләр.

Елм әһлинин вәзифәләри чох ағырдыр. Алимләрин мә’сулијјәти башга ҹамааткындан чохдур. Әҝәр, “Кафи”¹ китабынын “Үсул” вә “Вәсаил”² китабынын алимләрин вәзифәләри барәсиндә олан бөлмәләринә мүраҹиәт етсәниз, елм әһли үчүн неҹә ағыр тәклиф вә мә’сулијјәтләрин бәјан олдуғуну ҝөрәрсиниз. Рәвајәтдә вар ки, ҹан һүлгума јетишәндә, даһа алим үчүн төвбә јери јохдур. Бу һалда алимин төвбәси гәбул олунмаз. Чүнки, Аллаһ о кәсләрдән та өмүрләринин ахырына гәдәр төвбәни гәбул едир ки, онлар ҹаһил олублар.³ Башга бир рәвајәтдә ҝәлибдир ки, алимин бир ҝүнаһы бағышланана гәдәр ҹаһилин јетмиш ҝүнаһы бағышланар.⁴ Чүнки, алимин ҝүнаһынын ислам вә ислам мүһүтүнә чохлу зәрәрләри вардыр. Ади вә ҹаһил шәхсләр әҝәр бир ҝүнаһа дүчар олсалар, тәкҹә өзләрин бәдбәхт едиб, өзләринә зәрәр вурурлар. Амма, әҝәр бир алим јолуну азыб, пис әмәлә дүчар олса, бир аләми јолдан чыхарыб, ислама вә ислам алимләринә зијан вурур.⁵ Бу ки, рәвајәтдә ҝәлиб:«ҹәһәннәм әһли өз елминә әмәл етмәјән алимин үфунәтли ијиндән әзијјәт чәкирләр»¹, она ҝөрәдир ки, дүнјада ислам вә ислам ҹәмијјәтинә хејир вә ја зәрәр вермәкдә алим вә ҹаһил арасында чохлу фәрг вардыр. Әҝәр бир алим јолуну азса, мүмкүндүр ки, бир үммәти јолдан чыхарыб, үфунәтә чәксин вә әҝәр бир алим өзүнү сафлашдыра, ислам әхлагы вә әдәбләринә риајәт едә, бүтүн ҹәмијјәти паклајыб, һидајәт едә биләр.

Јајда ҝетдијим бәзи шәһәрләрдә оранын ҹамаатыны шәриәт әдәбләри илә әдәбләнмиш ҝөрүрдүм. Сәбәби дә бу иди ки, оранын салеһ вә пәрһизкар алими вар иди. Әҝәр бир мүһүт, шәһәр вә мәнтәгәдә доғручу вә тәгвалы алим јашаса, онун варлығы ҹамаатын һидајәтинә вә сафлығына сәбәб олар. Һәтта о алимин тәблиғ вә һидајәти сөзлә олмаса да.² Биз елә шәхсләри ҝөрмүшүк ки, онларын варлыглары нәсиһәт вә ибрәтә сәбәб олуб. Тәкҹә онлары ҝөрмәк ајылмаға сәбәб олуб. Индинин өзүндә дә мәһәлләләр бир бириндән фәргләнир. Саф вә пак алим јашајан мәһәлләдә, салеһ вә иманлы ҹамаат вар. Башга мәһәлләдә ки, бир нәфәр јол азмыш фасид, әммамә гојуб, имам ҹамаат олуб, өзүнә базар ачыб, ҝөрүрсән ки, бир дәстәни алдадыб, ҝүнаһа булашдырыб вә јолдан чыхарыбдыр. Бу һәмән ҝүнаһкар алимдир ки, онун үфунәтли ијиндән ҹәһәннәм әһли әзијјәт чәкирләр. Бу бир үфунәтдир ки, пис алим әмәлсиз алим, јолазмыш алим ону бу дүнјада газаныб вә онун пис ији о бири дүнјада ҹәһәннәм әһлинә әзијјәт верир. Даһа орада буна бир шеј артырылмајыбдыр.

Ахирәт аләминдә ваге олан шејләр, бу дүнјада һазырланан шејләрдир. Бизә өз әмәлимиздән хариҹ бир шеј вермирләр. Фәсад едән вә хәбис бир алим, мүһүтү үфунәтә чәкир, амма бу дүнјада онун үфунәтли ијини бурунлар һисс етмирләр.

Лакин, ахирәт аләминдә онун пис ији һисс олунур. Амма бир нәфәр ади адам ислам ҹәмијјәтиндә вә ислам мүһүтүндә белә бир фәсад вә чиркинлик јарада билмәз. Ади инсанлар һеч вахт өзләринә иҹазә вермирләр ки, имамәт вә мәһдәвијјәт, пејғәмбәрлик вә Аллаһлыг иддиасы етсинләр, фәсада дүшәр.¹