Нәфси пакламаг вә сафлашдырмағын әһәмијјәти

Нәфси пакламаг вә сафлашдырмағын әһәмијјәти

Батил фиргәләрдән биринин башчысы, бизим бу елми һөвзәләримиздә тәһсил алыб. Лакин, тәһсилаты нәфси паклашма илә бәрабәр олмадығы, Аллаһ јолунда гәдәм ҝөтүрмәдији вә дахили чиркинликләри өзүндән кәнарлашдырмадығы үчүн, бу гәдәр русвајчылыг јаратды. Әҝәр инсан хәбасәти (дахили чиркинликләри) өз ичәрисиндән тәмизләмәјә, һәр нә гәдәр дәрс охуја вә тәһсил ала һеч бир фајда вермәмәјиндән әлавә, зәрәрләр дә верәҹәкдир. Елм белә бир хәбис мәркәзә варид оларса, хәбис будаглар вә јарпаглар чыхарыб, хәбис ағаҹа чевриләҹәк. Бу мәфһумлар паклашмамыш вә гаралмыш үрәкдә нә гәдәр артса, о үрәјин пәрдә вә һиҹаблары да бир о гәдәр артаҹагдыр.

Пакланмамыш бир нәфсдә елм гара бир пәрдәдир. Чүнки, фасид алимин шәрри ислам үчүн, бүтүн шәрләрдән чох вә горхулудур. Елм нурдур. Амма, фасид вә гара үрәкләрдә тәкҹә гаранлыг вә зүлмәтин әһатәсини ҝенишләндирир. Инсаны Аллаһа јахынлашдыра биләҹәк елм, дүнјатәләб нәфсә дахил олса, инсаны Зул-Ҹәлалын дәрҝаһындан даһа чох узаглашдыраҹаг. Төвһид елми дә әҝәр Аллаһдан башгасы үчүн олса, зүлмәт пәрдәләриндәндир. Чүнки, Аллаһдан башгалары үчүн мәшғул олмагдыр. Әҝәр бир кәс Гүр'ани Кәрими он дөрд гираәтлә Аллаһдан гејриси үчүн әзбәрләјә вә охуја, пәрдә вә Һәгг-Тәаладан узаглашмагдан башга һеч бир шеј она нәсиб олмајаҹаг. Амма, буну билиниз ки, «елм» илә “паклашмаг” арасында чох фәрг вә чох фасилә вардыр. Бизим устадымыз¹ мәрһум шејх (Аллаһ она рәһмәт етсин) бујурурду: Бу ки, дејирләр: “Молла олмаг асандыр, адам олмаг чәтин ” дүз дејил. Бәлкә, ҝәрәк белә дејилсин: Молла олмаг чәтин, адам олмаг исә гејри мүмкүндүр!

Инсани үстүнлүк, кәрамәт вә адамлыг низамы газанмаг чох чәтин вә ағырдыр ки, бу да сиз тәләбәләрин үзәриндәдир. Елә ҝүман етмәјин ки, инди шәриәт елимләри илә мәшғулсунуз вә елимләрин ән шәрәфлиси олан фигһ елмини өјрәнирсиниз, даһа раһатсыныз вә өз вәзифә вә тәклифләринизә әмәл етмисиниз.

Әҝәр бунларла јанашы ихлас вә гүрбәт (Аллаһа јахынлашмаг) нијјәти олмаса, бу елмләрин һеч бир фајдасы јохдур. Әҝәр сизин тәһсилатыныз Аллаһ үчүн олмаса вә өз нәфси истәкләриниз, мәгам, күрсү вә шәхсијјәт әлдә етмәк үзүндән бу јолда гәдәм ҝөтүрмүсүнүзсә, онда өзүнүз үчүн әзаб вә пис агибәт һазырламысыныз. Өјрәндијиниз бу терминләр, әҝәр Аллаһдан гејриси үчүн олса, әзаб вә пис агибәт демәкдир. Бу терминләр һәр нә гәдәр чох олса, паклыг вә тәгва илә јанашы олмазса, мүсәлман ҹәмијјәтинин дүнја вә ахирәтинин зијанына тамам олаҹагдыр.

Тәкҹә бу терминләри билмәјин фајдасы јохдур. Төвһид елми дә әҝәр нәфсин сафлашдырылмасы илә бирликдә олмаса, чәтинлик вә әзаба чевриләҹәкдир. Нә гәдәр шәхсләр вар иди ки, сизин билдикләринизи онлар даһа јахшы билирдиләр, лакин, дүз јолдан аздыгларына ҝөрә, ҹәмијјәт арасына дүшәркән, онлары да азғынлыға чәкдиләр. Бу гуру терминләр, әҝәр тәгва вә нәфси паклыгдан ајры оларса, һәр нә гәдәр зеһиндә көк атыб, дәринләшә, худбинлик вә тәкәббүрүн дә әһатәси нәфсдә ҝенишләнәҹәк вә тәкәббүр јели үстүнә дикилмиш бу гарабәхт алим, өзүнү вә ҹәмијјәти ислаһ едә билмәјәҹәк, ислам вә мүсәлманлара да зијандан башга һеч бир нәтиҹә вермәјәҹәк. Нечә илләр елм тәһсилиндән, шәриәт мәсәләрини өјрәнәндән, исламын һүгуг вә рәфтарларыны биләндән сонра, ислам вә мүсәлманларын ирәлиләјишинин гаршысында сәддә чеврилир вә халгы дүз јолдан сапындырыр. Бу гәдәр дәрс вә бәһсләрин, елм оҹагларында олмағын бәһрәси; исламын дүнјада танынмасынын вә Гүр’анын һәгигәтләринин дүнјаја јајымасынын гаршысыны алмаг олар. Белә бир шәхсин варлығы, дүнјанын, исламы вә руһанијјәти танымағына мане олмасы мүмкүндүр.

Мән демирәм дәрс охумајын вә тәһсил алмајын. Әҝәр ислама вә ислам дүнјасына хејир вермәк вә тәсир гојмаг истәјирсинизсә, ҝәрәк диггәтли оласыныз ки, милләтә рәһбәрлик едиб, онлары ислама тәрәф јөнәлдә биләсиниз. Исламын әсасларыны горујун. Сизә фигһин әсасларыны мөһкәмләндириб, нәзәр саһиби олмағыныз лазымдыр. Аллаһ еләмәмиш дәрс охуја билмәсәниз, мәдрәсәдә галмағыныз һарамдыр вә ислам елимләри өјрәнәнләрин һүгугларындан истифадә едә билмәзсиниз.

Әлбәттә, елм өјрәнмәк лазымдыр, лакин фигһ вә үсул мәсәләләриндә зәһмәт чәкдијиниз кими өзүнүзү ислаһ етмәк үчүн дә чалышын. Елми өјрәнмәк үчүн атдығыныз һәр аддым гәдәр өз нәфси истәкләринизи әзмәк, руһани гүввәнизи мөһкәмләндирмәк, ҝөзәл әхлаглар газанмаг, мәнәвијјат вә тәгва әлдә етмәк үчүн дә гәдәм ҝөтүрүн.

Бу елимләри өјрәнмәк, һәгигәтдә нәфсин паклашмасынын вә фәзиләтләр әлдә етмәјин вә илаһи маариф вә әдәбләрин башланғыҹыдыр. Нәтиҹәни бурахыб, өмрүнүзүн ахырына гәдәр бу башланғыҹда, мүгәддимәдә галмајын. Сиз, Аллаһы танымаг вә нәфси сафлашдырмаг кими, али мәгсәдләр вә һәдәфләр үчүн бу елимләри өјрәнирсиниз. Буна ҝөрә дә ҝәрәк өз ишинизин нәтиҹә вә сәмәрәсини әлә ҝәтирмәјин ардынҹа оласыныз. Өз әсли вә әсас мәгсәдләринизә чатмаг үчүнҹидди олун.

Сиз елим оҹагларына варид оларкән, һәр шејдән габаг өз ислаһыныз үчүн чалышын. Нә гәдәр ки, елм оҹагларындасыныз, тәһсил илә јанашы ҝәрәк өзүнүзү паклајасыныз ки, һөвзәдән кәнарлашәркән шәһәр вә мәһәлләләрдә халгын рәһбәрлијини өһдәнизә ала биләсиниз. Ҹамаат да сизин әмәл вә рәфтарларыныздан, әхлаги фәзиләтләриниздән истифадә етсинләр, ибрәт ҝөтүрсүнләр, ислаһ олсунлар. Ҹәмијјәт арасына варид олмаздан габаг, өзүнүзү ислаһ един вә паклашдырын. Әҝәр инди асудә олдуғунуз һалда, нәфсинизи ислаһ едиб, сафлашдырмасаныз, иҹтимаијјәтин сизә үз ҝәтирдији ҝүн өзүнүзү ислаһ едә билмәјәҹәксиниз.

Чохлу шејләр вардыр ки, инсанын чарә јолларыны бағлајыб, паклашмағынын вә тәһсилинин гаршысыны алыр. Онлардан бири бә’зиләри үчүн һәмән саггал вә әммамәдир! Әммамә ки, бир аз бөјүк олду вә саггал узаныды, әҝәр шәхс нәфсини паклашдырмамыш олса, тәһсилдән ҝери галыр. Белә дүшүнүр ки, нәфси әммарәни ајаг алтда гојмаг вә бир кәсин дәрсиндә отурмаг даһа чох чәтиндир. Шејх Туси ¹ (Аллаһ она рәһмәт етсин) әлли ики јашы оларкән, һәлә дә дәрсә ҝедирмиш. Бир һалда ки, бу китабларын бәзиләрини, ијирми беш вә отуз јашларында јазыбдыр! О, әлли ики јашында һөвзәдә мәрһум Сејјид Мүртәзанын (Аллаһ она рәһмәт етсин) дәрсинә ҝедәркән, артыг о мәагма чатмышды.

Аллаһ еләмәсин, фәзиләтли адәтләр газанмаздан вә мәнәви гүввәни ҝүҹләндирмәздән габаг, инсанын саггалы бир аз ағара вә әммамәси бөјүјә. Белә олан һалда о, мәнәви истифаләрдән вә бүтүн бәрәкәтләрдән ҝери галыр. Нә гәдәр ки, саггал ағармајыб бир иш ҝөрүн ки, ҹамаат сизә тәрәф јөнәлсин. Өз һалыныз барәсиндә бир фикирләшин. Аллаһ еләмәсин инсан өзүнү дүзәлтмәздән габаг ҹамаат она үз тута вә ҹамаат арасында нүфуз вә шәхсијјәт гәзана. Бу вахт белә бир шәхс өзүнү удузур вә итиртир. Ихтијарыныз әлиниздән алынмамыш өзүнүзү дүзәлдин вә ислаһ един. Ҝөзәл әхлагларла зинәтләнин. Рәзилә әхлаглары өзүнүздән узаглашдырын. Ихлас дәрс вә бәһсләриндә олунуз ки, та бунлар сизи Аллаһа јахынлашдырсын. Әҝәр ишләрдә нијјәт халис олмаса, бу сизи рүбубијјәт дәрҝаһындан узаглашдыраҹаг. О ҹүр олмасын ки, јетмиш илдән сонра, сизин әмәл намәнизи ачалар, ҝөрәләр ки, јетмиш ил Иззәт вә Ҹәлал саһиби олан Аллаһдан узаг дүшмүсүнүз. О дашын һекајәтини ешитмисиниз ки , ҹәһәннәмә тәрәф атылды вә јетмиш илдән сонра онун сәси ҹәһәннәмин дибиндән ҝәлди. Рәвајәтә әсасән һәзрәти Пејғәмбәр (с) бујурду: «Јетмиш јашлы гоҹа бир киши өлдү. О, бу јетмиш ил мүддәтиндә ҹәһәннәмә ҝедирди».¹ Диггәтли олун ки, мәбадә әлли ил, бир аз чох ја аз елим оҹагларында әл зәһмәти, алын тәри илә ҹәһәннәм газанмыш оласыныз! Ҝәрәк бунлары дүшүнәсиниз. Нәфсин паклыг вә сафлашмасы, әхлагын ислаһы барәсиндә програм тәнзимләјәсиниз. Өзүнүз үчүн әхлаг устады тапын, моизә, сөһбәт, өјүд-нәсиһәт мәҹлисләри тәшкил един. Бунларсыз, өзбашына нәфси рәзиләләрдән паклаша билмәзсиниз. Әҝәр елим оҹагларында бу ҹүр устадлар вә өјүд нәсиһәт мәҹлисләри олмазса мәһвә доғру ҝедәҹәк. Нә ҹүр олур ки, фигһ вә үсул елминин устада еһтијаҹы олур, дәрс вә бәһс истәјир, дүнјада бүтүн елимләрә вә сәнәтләрә устад лазым олур, һеч кәс өзбашына һеч бир фәндә, мүтәхәссис ола билмир, фәгиһ вә алим олмур, лакин, пејғәмбәрләрин ҝөндәрилмәсиндә әсил һәдәф олан, ән ләтиф вә ән дәгиг елимләр олан мә’нәви вә әхлаг елмләринин тә’лимә еһтијаҹы олмур. Дәфәләрлә ешитмишәм ки, фигһ вә үсул устады олан, мәрһум шејх Әнсаринин әхлаг вә мә’нәвијјат устады сејјид Ҹәлили олубдур.

Илаһи пејғәмбәрләр (ә) адам тәрбијә етмәк, бәшәри писликләрдән, фәсадлардан, рәзилә әхлаглардан узаглашдырыб, ҝөзәл әхлаг вә әдәбләрлә таныш етмәк үчүн ҝөндәрилибләр. «Мәб’ус олдум ки, ҝөзәл әхлаглары өз камал һәддинә чатдырым.»¹ Мүтәал Аллаһын бу гәдәр әһәмијјәт вердији вә она ҝөрә пејғәмбәрләр мәб’ус етдији белә бир елм, инди елми һөвзәләрдә јајылмыр вә һеч кәс она лајигинҹә әһәмијјәт вермир. Мә’нәви елм вә маарифин елм оҹагларында азлығы нәтиҹәсиндә иш о јерә чатыб ки, мадди вә дүнјәви мәсәләләр руһаниләр арасында артыб вә чохларыны мәнәвијјатдан вә руһанијјәтдән елә узаглашдырыб ки, руһанијјәтин нә олдуғуну да билмирләр. Билмирләр ки, руһанинин һансы вәзифәләри вар вә һансы програмлары олмалыдыр. Бәзиләри буну ахтарырлар ки, бир нечә кәлмә өјрәниб, өз јерләринә ја башга јерләрә ҝедиб, өзләри үчүн мал вә мәгам газансынлар. О кәс кими олмасын ки, дејиб: Гој Шәрһи Лүмәни охујум онда биләрәм кәндхүда илә нә едәрәм ! О ҹүр олмасын ки, сизин тәһсилдән һәдәф вә мәгсәдиниз күрсү вә мәгам әлә ҝәтирмәк олсун вә филан кәндин ја шәһәрин башчысы олмаг истәјәсиниз. Мүмкүндүр ки, бу нәфсани истәкләринизә вә шејтани арзуларыныза чатасыныз. Амма, буну билин ки, белә олан һалда, өзүнүз вә ислам дүнјасы үчүн зијан вә бәдбәхтликдән башга һеч нә газанмајыбсыныз. Мүавијјә дә узун мүддәт башчы олубдур, амма өзүнә лә’нәт, нифрәт вә ахирәт әзабындан башга һеч бир нәтиҹә алмады.

Өзүнүзү пакламағыныз лазымдыр ки, әҝәр бир ҹәмијјәт ја тајфанын башчысы олсаныз, онлары да паклаја биләсиниз. Дүнјанын ислаһ олмасы вә дүзәлмәси үчүн гәдәм ҝөтүрүн. Сизин һәдәфиниз ислама вә мүсәлманлара хидмәт олсун. Әҝәр Аллаһ үчүн аддым атсаныз, Мүтәал Аллаһ үрәкләрдә дәјишиклик јарадандыр. Мүгәллибәл-Гүлуб¹, үрәкләри сизә тәрәф јөнәлдәр: «Һәгигәтән иман ҝәтирән вә салеһ әмәлләр едәнләр үчүн, Рәһман Аллаһ тезликлә мәһәббәт гәрар верәҹәк.»² Сиз Аллаһ јолунда хидмәт един вә фәдакарлыг един, Аллаһ сизи әҹирсиз гојмаз. Әҝәр бу дүнјада олмаса да, о дүнјада мүкафатынызы верәҹәк.

Әҝәр сизин әҹир вә мүкафатынызы бу дүнјада вермәзсә даһа јахшы. Дүнја бир шеј дејил. Бу һај-һујлар, ҹәнҹәлләр вә шәхсијјәтләр инсанын ҝөзү өнүндән кечән бир јуху кимидир ки, нечә ҝүндән сонра сона јетәҹәк. Лакин, ахирәт әҹри нәһәјәтсиз вә тамам оласы дејил.