Тєн туралы (бірінші єњгіме)

Мағынасы: «Сендерден сұрайтын және рахым жасайтын Алладан қорқыңдар»

Аят ол Алла Таѓаладан хєуф етінге бірі-біріњізден бір шєи естісењіз оны µсек етініп естірсіз, уа дағы ирхєм уасил етіп істерсіз.

«و من سعادة المرء خفة لحية» «Уа мин сєғадатил мєр`є хиффатул хаия».

Мағынасы: «Ердің бақыты - сақалын күту».

«لا يؤمن أحدكم حتي اكون أحب إليه من والده و ولده و الناس أجمعين»

Хадис шариф: «лә юмину ахадукум хаттә әкун әхаббә иләйһи мин уәлидиһи уа уаләдәһу уаннаси әжмәғин».

Мағынасы: «Еш қайсысыңда мені өз баласынан және барлық адамдардан жақсы көрмейінше иман толық болмайды».

«و ابتغوا من فضل الله ». «Уабтағу мин фадлилләһи».

Мағынасы: «Алладан жақсылық сұраңдар» Мединеде түскен. Жұма сүресі. 10- аят.

Кімді алдап өткізбейді дүние боқ.

Өлгенше дүние қамы таусылмайды,

Әр пенде өтіп кетер арманда боп.

Ғазапқа болдық лайық белді буып.

Қазаға(ажалға) қадам бассақ жақындаймыз,

Тұрады соның үшін көңлім суып.

Қылмайды ажал рахым жалынсаң да.

Қылмасын қара жүзді халық алдын да,

Қылыңыз жанның қамын не қылса да.

Аз күні дәурен өтер ойнап-күліп.

Ажалдан хабары жоқ, білгісі жоқ,

Тәубәсіз өте көрме ғәпіл жүріп.

Кетерсіз бір қарамай оң мен солға.

Пәлеге кімді нәпсі кез қылмайды,

Нәпсі үшін қыран бүркіт түскен торға.

Жарасқан айдын көлге қонған қудай.

Кімде-кім ғылым күткен қор болмайды,

Көтерген махшар [236] күні жасыл тудай.

Расулның оразасын ... нәсіп етсе.

Не пайда қатын-бала, баршасынан,

Бір күні ғәріп басың өтіп кетсе.

Болмайды харам [239] малда еш берекет.

Өзі кемімеске кепілмін,- деп.

Жолықпас халал малға еш әрекет.

Әр кісі өзінен-өзі жүрсе аяп.

Машхарда жазумен мінер құлдар,

Не ғилаж ( лаж) жамандықты сонша тиеп.

Намаздың парыздығын ғалам білген.

Қалайша оқу, қалайша таһарат [241] алу,

Пайғамбар, Жәбрейілден [242] үйретілген.

Таһаратты пайғамбарға үйрет деп.

Жәбрейіл көктен хадир келгеннен соң,

Пайғамбар қарап тұрды қайран қалып.

Мен жаздым үйренсін деп.

.... пайғамбарға амандасып,

Қанатын сол арада соқты жерге.

Адамша суретімен таһарат апты.

Мұнан соң таһарат алып, намаз оқып,

Біздерге парыз [243] болып сонан қапты.

Біздерге таһарат алмақ содан қалған.

Намаз оқу - Құдайдың бір парызы,

Пендеге дін мұсылман мойынға алған.

Оның жоқ ата-ана, ұғлы-қызы.

Тумайды, өзі ешкімнен туылмады,

Осылай «Қул һууә Аллаһ» [244] Құран сөзі.

Боларға басқа-басқа бөлектенбес.

Алланы еш нәрсеге ұқсатуға,

Еш нәрсе оған ұқсап жөні келмес.

Өзінің затыменен қаийум [246] тұрған.

Болмайды мысал қылып еш нәрсеге,

Меңземес еш нәрсеге жатқан, тұрған.

Барша мұқтаж өзіне болған оңай.

Сипаты: ғәзә емес, ғаридә емес,

Өзінің ретіменен болған солай.

Өзінің не тілесе, құдіретімен.

Сіздердей тірілігі жанмен емес,

Бөлек тұр тірілігі өз затының.

Құдайға ешбір нәрсе емес танық,

Тықырын құмырсқаның тасқа басқан,

Біледі құдыретімен соны танып.

Нәрсенің қылам деген, бәрін етер.

Сипаты, заты бірлан қайым ерер.

Нәрсе жоқ оның күші келмей кетер.

Көрмегі көзбен емес, сен бұған бақ.

Өзінің көрмектігі құдіретімен,

Көмескі жазымы жоқ- көрмегі нақ.

Әрқашан естуменен іс етеді.

Құпия сөз естілместей сыбырлаған,

Ол Құдірет құлағына тез жетеді.

Өзінің тілегені болады оның.

Бір тал шөп қимылдамас ирадасыз,

Кеудеңде, сен ұғарсың жаның болса.

Талмайды еш бір шаршап, құдіреті мол.

Бір тікен бір жеріне қадалғаны,

Құдайдан ирадасыз болмайды сол.

Жан беріп, мақұлықатын қаратпағы.

Бәріне ол жандардың ырзық беріп,

Әркімді өз мүлкіне қаратпағы.

Алланың ешкім біліп жетпес затын.

Әркімнің несібесі өз алдына,

Жаратқан осылай қылып мақұлықатын.

Сөйлейді құдіретімен Алла Тағалам.

Сөйлеуі біздей тіл мен жақпен емес,

Тіл, жаққа мұқтаж емес секілді адам.

Жалған – деп, Хақтың сөзін айтпа тіпті.

«Уа кәлләм Алла Мұса ...»,- деп.

Мұсаға Тұр [252] тауында сөйлесіпті.

Өзінің затыменен болған дайым.

Дәлелім бұған дәлел «Қул һууә Аллаһ».

Білерсің хат оқыған болсаң молда.

Ғайб, ширік нұқсаннан пәк дүр Алла.

Бар Құдай көкте де емес, жерде де емес,

Мекенін бір Алланың ешкім білмес.

Мүминнің Алла деген көңілінде емес.

Қылмағыл біз ғәріпті ғасилардан [253].

Сөйлейін естігенге ғибрат үшін,

Болатын өлген шақта әрбір халден.

Халіміз өлер шақта болар нешік?

Азырақ сол халдардан баян қылсам,

Тәубеге келер мекен денем шошып.

Жаратқан құрмет үшін барша жанды.

Ахмет есім сиаптты намаз қыл - деп,

Бұйырған құлдарына сол тағатты.

Рукуғның ... секілді пенде ғәріп.

Сәждеге жатпағың мысалы мим [255],

Домалақ бас-аяғың, қылсаң байып.

Намаз қылсаң, ғазабтан құтылғаның.

Өлмей тұрып Хұданың(Құдай) әмірін тұт,

Қонақ дүр дүниедегі бұл тұрғаның.

Құрметі үшін жаратқан барша жанын.

Мұхаммед есімді суреті жаратылған,

Фәһим [257] ғып қарасаңыз барша тәнің.

... секілді иілген екі қолың.

Құрсағың іші тесік екінші «мим»,

Аяғың «дәл» -ше қайқы, мұны көрің.

Тамұқтың пенде жанбас сол отына.

Ғазаб қылмақ тілесе ғаси құлға,

Доңыздың айналдырар суретіне.

Пендеге залым қылмас пәруардігер[258].

Жандарын келіп тартса періштелер.

Жаны сол кеудесіне келген шақта,

Алладан: «тоқтатқыл»- деп келген хабар.

Дем алып, есін жиып, көрсін рақат.

Туыстар, баласы, көршілері,

Келіп сол кешу алсын бар жамағат.

«Тоқтат-деп, бірер сағат»-қылғай нада.

Ағзасы бір-біріне амандассын,

Уақыт жоқ бұлтаратын енді мұнда.

Қол, аяқ амандасар екі тіземен.

Қиямет [259] ғарсатта табысайық,

Тірілік дәурен кетті енді бізден.

Дүние екен: баяны жоқ, түбі шолақ.

Алланың бізге болсын рахматы,

Көре алмай бір-бірімізді кеттік жырақ.

Қол, аяқ қозғалмайды, кетер дәрмен.

Көз көрмес, құлақ естімес, тіл сөйлемес,

Жалғыз-ақ айырмасын сені иманнан [260].

Көңілің кетсе Алланы танымайын.

Бола ма саған жолдас қатын, бала.

Қабірде не болар сенің жайың.

Қылмаса саған өзі Аллаһ рақмет.

Қамалдың өлік болған сен қайғыға,

Бола ма бұдан үлкен саған қасірет.

Айырмай иманымнан, Құдай оңда.

Бұл халді ғапілдікпен ойламаймыз,

Аһ ұрар басқа келсе әрбір пенде.

Сақта-деп, көп айтыңыз Құдай оңда.

Пенден өлер халде тұрар екен,

Иманын аламын - деп, лағын шайтан [262].

Бек шөлдеп жүректен кетті ақыл.

Сол уақытта иманнан үміт етіп,

Қасына келеді екен шайтан жақын.

Дүниеде азғырып ем неше қабат.

Адамның келеді екен бас жағына

Қолына бір шишамен сулар ұстап.

Ол пенде суға мұқтаж боп жатады.

Пәленше, су керек пе ішесіз бе?-деп,

Шайтан ол пендеге сөз қатады.

Кезеріп еріндері, мұрны терлеп.

Ол пенде кім екенін танымайды,

Шайтаннан сұрайды екен «Суын бер»-деп.

Құтқарып бұл мұқтаждан жіберейін.

Болмаса Ғайса -Құдай баласы де,

Соңыңнан сенің айтқан мен ерейін.

Бастан шығып аяққа тағы барды.

Айта ғой: «Пайғамбарды жалғаншы»-деп,

Шөлдесең су берейін тілімді алсаң.

Жақтырмай,теріс қарап, кетер жүзін.

Шайтанның алдағанын сонда біліп,

Иманын айтып жатар жұмып көзін.

Шайтанның уасуасы [263] әсер етпес.

Құдайы, әр пендеге тауфиқ [264] беріп,

Шайтанның тұзағынан сақта әр кез.

Айтқызар барлық сөзді шайтан лағын.

... биллаһ бұл дүниеден.

Көрдің бе кәпір қылып қайтпайын.

Бұл сөзге жауап берген имам Ағзам.

Қай күнәһ себепті алдар екен,

Иманын ол пенденің тұрып шайтан.

Білмейді ғәпілдікпен сол пенделер.

Иман әһліне болғанға қылса шүкір.

Және де өлімді керек қылмас олар.

Иманын ол пенденің шайтан алар.

Кісінің ақысынан қыл - деп жырақ.

Дүниеге ғәпілдікпен алданбағыл.

Пендесің астың тар қабір, халің хараб[266].

Есітер көк тарапынан осы наданы.

Дүниені не себептен қалдырдыңыз.

Яки сол қалдырды ма дүние сені.

Қайсыңды қайсың кеттің бүктеме ғып!

Дүние мен екуіңнің қайсың өлдің?

Дүние кеткен жоқ па сені өлтіріп.

Періште үш мәртебе қылғай қауға.

Дүниеде бір кісідей күшті едің,

Не ғып сен түсіп қалдың жұлмалауға.

Бөгеліп не себепті сөйлемедің?

Жатырсың бұл қорлыққа не ғып шыдап,

Сұраймын не себепті қорықтың сен?

Періште айтып тұрар бастарында.

Табытқа сол апарып салған шақта,

Періште үш мәртебе тағы айтар кеп.

Алланың әмірін тұтпай болсаң надан.

Алланы жолдас қылсаң әм адасып,

Көрерсіз алдыңызда[н] жарылқасын.

Көрерсіз күнәңіздің нәтижесін.

Періште тағы айтар үш надасын.

Көп сұрап езгі болсаң болар саған,

Тартарсыз күнәңіздің сол жазасын.

Қабірдің алып келсе жағасына.

Періште үш мәртебе айтар екен,

Адамның опат болған баласына.

Қылыппең мұның үшін амал бұрын.

Байлықтан келіп түсті мұқтаждыққа,

Қараңқы бұл орынға барма нұрың?

Періште нада қылар сол уақытта,

Жүруші ең дүниеде күліп-ойнап,

Жылап сен келіп түстің қасыретке.

Кеп түстің қарныма бек күйініп.

Жүрушең тіршілікте шешен болып,

Қарныма келіп түстің тілсіз болып.

Қарныма тастап кетті халқың көміп.

Бір Алла сол уақытта қылған рақым,

Қалдым деп енді жалғыз болмақ менен.

Көмгенде сені келіп барша халқың.

Тапсырдым пайғамбардың миллетіне,

Уәсәл бол енді пендем рахматыма.

Жарылқадым пайғамбарым құрметіне.

Тапсырған пайғамбардың аманатын,

Тидірмен енді саған мен апатым.

Құранда Хүзайрур менім атым.

Дүние дауламай тұрып болар саған.

Тәніңнен ғазиз жаның шықпай тұрып,

Көзіңе көрсетеді Алла Тағалам.

Кезеріп еріңдерін, көзің талса.

Қысылып маңдайыңнан жан тер ағып,

Дем алысы барғансайын қаттыланса.

Ібіліс иманыңнан үміт қылар.

Тастарсың мал-мүлкіңді сен амалсыз.

Иманнан басқа нәрсе керек емес,

Иманды аңдып сонда шайтан арсыз.

Аузыңа Құдай салсын біл шәһәдат.

Бар малға қатын, бала ие болар,

Сен тартсаң бар обалды үлкен қасірет.

Ұғып ал мен айтайын оны саған.

Дүниеде борышқор боп өліп кетсен,

Жабысар жағаңызға дәугер адам.

Жаныңда малың барма құтылатын.

Бар қылған сауабың жарамасты,

Дүниеде жаман іске болма жақын.

Сенде жоқ таласарға қимылдар шақ.

Мықтылық дүниедегі онда болмас,

Жемегіл кісі хақын, жоламай бақ.

Қиындық басқа түскен осы деп біл.

Болар ма бұдан үлкен саған қасірет,

Запаны саған айтар, «тамуғқа кір»!

Түсірер іште бала жүкті қатан.

Тұрады барша халық қайран қалып,

Ешкімде шама болмас «қылма»- дейтін.

Болады жас жігіттер ақсақалды.

Періште адам затты қойша бөлер,

Жөнелер мүмин [267] адам ұжмаққа қарай.

Мұнафиққа [269] сый болған жан баласы.

Көреді жаһаннамда [270] сол жазасын.

Тағзыммен төрт періште барғай онда.

Пендеге сәлем беріп бірі айтады,

Микәйл періште едім тамуғтағы.

Бір луқма табалмадым тіпті саған.

Ойлаймын рыздығыңыз бітті ғой деп,

Болмаса табар едім бір кесім нан.

Екінші бір періште келер қайтып.

Микәйл періште едім шарабыңа,

Одағы тұрады екен бір сөз айтып.

Күн шығыс, күн батыстың бәрін кезіп,

Ойладым ажалыңыз жеткен ғой деп,

Періште кетеді екен мұны айтып.

Мен жүрген періште едім демің санап.

Дем алыс қанша бұған қалды екен деп,

Табалмай машриқ, мағриб келдім қарап.

Ойладым жеткен екен енді ажал.

Төртінші бір періште келіп айтар,

Ғұмырдың періштесі едім мен Микәйл.

Бар ма деп саған ғұмыр араладым.

Ойладым сенің ғұмырың біткен екен,

Бір сағат саған ғұмыр табалмадым.

Болғансоң пенде ғәріп нетер екен.

Кәрәмән кәтибин[274] періштелер,

Олдағы ол пендеге жетер екен.

Қолында жазып алған күнәһ, сауап.

Оң жақтың періштесі ұсынады,

Қара деп ақ қағазды келер алып.

Қалдыңыз көп сауаптан қаншама.

Ол пенде оны көрңп бек шаттанар.

Ораза, қажы, зекет, намазына.

Бір қара қағаз бергей сол ұсынып.

Бар қылған күнәларің осы тұрған,

Ол пенде қатты терлер жаман қорқып.

Істеген қанша күнә сол жасынан.

Бар қылған күнә, сауап сол істерін,

Көрсетіп кетер екен сонда оған.

Барғыл деп әмір қылғыш пәруардігер.

Біз енді ісімізден босандық деп,

Ғәзрейілге барып айтар періштелер.

Жанында періштелер сол екі топ.

Рахматтың періштесі оң жағында,

Отырыр ғазаптікі сол жаққа кеп.

Алады оның жанын шаттықпенен.

Рахматның періштесіне алып бергей,

Кетпей сақтаңыз деп зәрулерден.

... орап жәннәт сарайына алып барар.

Құдайға сәжде қылып орнын көріп,

Өз үйіне енді қайтып алып келер.

Періште тағзым қылып сәлем қылып.

Кім жылап, кім күйініп отырғанын,

Жаны сол тұрады екен соны көріп.

Артына тағы еріп жаназаның.

Қабірге тәнің бірлан бірге еніп,

Сауалын беріп кетер періштелер.

Ғалим разаққа алып барар.

Қиямет қайымға шейін мекен етіп,

Рақатта сол сипатты тұрар олар(анлар).

Жандарын ғазаб бірлан тартар қатты.

Бір тартып, бір жіберіп айбат бірлан.

Көрсетіп осал жанға мехнатты.

Ағашқа екі кісі ары тартар.

Басқа бірі тұрып, аяққа бірі тұрып,

Бір-бірімен алам деп сонда айтар.

Қозғалмай неше жылдай тұрған бекем.

Қозғалар имансыздың сонда жаны,

Айрыла ма сулы жаннан қ.....

Күнәһға махрур болса жинау менен.

Осындай ғазабтарда жаны қалар,

Нәпсісін харам істен тимау менен.

Қолында періштенің ғазаб көрер.

Қашаннан болған тонға оны орап.

Жоғары енді көкке алып жүрер.

Дүниеде жауыз болса ол адамзат.

Дүниенің сол көгіне барған шақта,

Ашылмас оған есік қылса пірият.

Осылайша әмір қылғай Жәббәр Хұда[275].

Әр қашан ол пендені қойса көрге,

Періште сауал үшін кіргей бірге.

Періште «мән раббің» деп келген жерде.

Пендені сонда ұрғай курзі бірлен.

Сол уақытта жүдә болар тән бірлан жан.

Қабырға бір-бірімен араласар.

Мұнан соң қабір іші отқа толғай,

Халдері ол пенденің болып нашар.

Ғазаптар зәил [277] болмас әркез онан.

Құдай ондай күнді көрсетпегін,

Үміткер рахматыңнан әрбір пенде.

Түбінде жеті тозақ зар еңіретер.

Ол халде ұжымаққа кіру қиын,

Алдыңда толып жатыр талай қатер.

Көрме ғазаб, рахат пенде жалғыз.

Бұл күнде дүние қойған кісі бар ма,

Әйтеуір рахматыңнан үміткерміз.

Сауапты болсаң сайрар тіл мен жақ.

Күнәлі болсаң сонда халің хараб [279]

Күні бұрын құтылатын хайласын тап.

Құдайының әмірін тұтсаң болдың халас [280].

Сауалды жан береме екі дүние,

Хақында көп имамдар қылған талас.

Салады денесіне алып келіп.

Бұрынғы қалпында отырғызып,

Періште сұрайды екен сонда тұрып.

Дүниеде өлген кәпір, мұсылманнан.

Сасық дене қабірде жатар шіріп,

Ешқайсың қабіл мүңкәр болып қалмаң.

Періште қоймайды екен енбесіне.

Бөксе жағың жатады жансыз болып,

Шамаң жоқ сен сауалды бермесіңе.

Сен жатасың дәл өлген қалпыңменен.

Жан келгенін сол уақытта денең сезер,

Сөйлеген әр түрлі сөз парқыменен.

Күнәһарлар қалады сонда тосылып.

Ғазаб, рахат көрседе сонда тұрар,

Дүниеде жүрген бірде қызық көріп.

Иманнан басқа пенденің жоқ жақыны.

Қай Расул [281] пендеден жауап алар,

Адамзаттың жетпейді бұған ғақлы.

Осы екен білген жанға қимылдар шақ.

Қабір ғазаб жанға ма тәнге ме деп,

Хақында тағы имамдар қылған жауап.

Көретін мұнафиқтан бағзы [282] адам.

Азапты мұнафиқтың көруі хақ,

Бұлардан құтылатын хайласын тап.

Сідіктен үсті басың қылмасаң пәк.

Мойныңа төрт нәрсені қылғың ләзим [285],

Тасбих [286] айт, Құран оқы, садақа бер,

Бес уақыт қалдырмағыл намаздарың.

Жан біткен улап өлер сонан ішіп.

Шарап ішіп есікке кірген шақта,

Халдары біз ғасинің болар нешік.

Қабіріне барар екен өлген жандар.

Үшбу сөзім пайғамбарым хадисі [287] дүр,

Бұл сөзді құлаққа сап аңғарыңдар.

Құдаға [Құдайға] осы күннен соң айтар халін.

Құдай рұқсат бере ме баруыма.

Қабірде көрсем екен барып тәнім.

Сол заман қабіріне барғай аруақ.

Алыстан көз жіберсе денесіне,

Таралған бір-бірінен барша сүйек.

Айырылған тілден тағы екі жақтай.

Саудырап басқа-басқа болып жатыр,

Тізілген отыз тісі меруерттей.

Жидеген баста шашы, сақал-мұрты.

Қол-аяқ жел құлатқан ағаштай боп,

Су алып торсықтай екі ұрты.

Аузынан шығып жатыр қып-қызыл қан.

Жан байқұс сипатты көргеннен соң,

Көп жылап приәт қылар ұзақ заман.

Бұзылып кеткен екен адам саның.

Тіршілік нұр сипатты саның қайда

Шошиды түрің көріп ғазиз жаның.

Сасыған өлексесің ...

Ғәм қайғы тар қабірде жетіп қапсың,

Дариға амал нешік өткен күнің.

Көрмегім менің келіп бекер екен.

Жатырсың бұл мехнатта нағып шыдап,

Қадалса шыдамаушең жалғыз тікен.

Шыдайсың бұл қорлыққа енді қайтіп

Болғанда бесінші күн рұқсат алып,

Тағыда шыдамастан келер қайтып.

Қараған шыдар емес бейнесіне.

Аһ ұрып зар-зар жылап сол уақытта,

Өкініп, келдім дейді мен несіне.

Жыбырлап құрт жеп жатыр бір жағынан.

Тұңіліп сонда жаны шошып кетер,

Пендесін айырмасын иманынан.

Ұмытып бұл халіңді күліп-ойнап.

Мен кеткен соң болыпты халің хараб.

Құрттарға жем болыпты сорың қайнап.

Түбіне барша жанның өлім жеттер.

Болғанда жетінші күн бір барсам деп,

Құдайға ғарыз халін мағлум [289] айтар.

Денесін сол қабірде көргей барып.

Шыдамай сол алыстан исіне,

Бұл сөзді айтады екен сонда налып.

Денеңе құрт құмырсқа болған пайда.

Бір биттің шаққанына шыдамаушең,

Қыласың енді нешік бұған хайла.

Дүниеде жолдас едік қанша сағат

Ісіне бір Құдайдың амал бар ма

Қасіретке салдың мені неше қабат

Жұлып жеп жатқансоң қабірде құрт.

Қатын-бала, ағайын көңіліңнен

Өлген соң ғаріп басың болар үміт.

Бірге өскен көрмес сізні достасыңыз

Қылмаса ғафур рахим [290] пендесіне

Қабірде не көрмейді бір басыңыз

Сезеді бұл айтқанды жатқан тәні.

Мұнан соң қайтіп енді бармайды екен,

Құданың(Құдай) болмаған соң еш пәрмені.

Шара жоқ Алла ісіне көнбесіңе.

Иманын әр пенденің жолдас етсен,

Туғансоң амалың жоқ көрмесіңе.

Бір Құдай пендесіне қылсын рахмет.

Алланың бұйрығын ада [291] қылсаң,

Иншаллаһ [292] ғазабынан басың азат.