Мың жылдықтар(от алу үйренген). Кейінгі палеолит б з. б. 40-12
Қазақтардың Е.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қатысуы
жүктеу/скачать 315.5 Kb.
|
| Қазақтардың Е.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қатысуы.
Қазақ жерлерінің тартып алыну жайылымдық жерлердің өрісін тарылтып, мал шаруашылығына үлкен зиян тигізді. Бұл жағдай отаршылдарға қарсы күреске шығуға мәжбүр етті. Кіші жүз және орта жүз қазақтарының қозғалысының басталуы Е.Пугачев жетекшіл еткен шаруалар соғысымен(1773-1775ж.ж.) тұспа-тұс келді. Өзін ІІІ Петр патшамын деп жариялаған Пугачев қазақтар арасында ”манифестер” таратты . Бұл манифестерде ол қазақтарға бостандық және бұрынғысынша еркін өмір сүру құқығын беруге уәде берді. Бұл манифестер қазақтардың Пугачев әскеріне жаппай қосыла бастауына ықпал етті. 1773ж. қыркүйегінде көтерілісшілер орыс қамалдары мен бекіністеріне шабуылдай бастады. Жылдың соңында Жайық өзенінің төменгі бойы қазақтардың бақылауында болды. Абылай хан көтерілісшілерді қолдай отырып, жазалау отрядтарына көмек көрсетуден бас тартты. Кіші жүз қазақтары Жайық, Орынбор қалаларын қоршауға және Клагин қамалын алуға қатысты. Орта жүз қазақтары Преснегорький, Петропавл қамалдарына шабуыл жасады. 1775ж. қаңтарында Пугачев дарға асылғаннан кейін патша әскерлері көтерілісшілерді жазалауға кірісті. Оларға Нұралы хан белсене көмек көрсетті. Жазалаушыларға қарсы күресте Сырым Датұлы бастаған Байбақты руының жасағы ерекше ерлігімен көзге түсті. 1775ж. күзінде отаршылдыққа қарсы қозғалыс жаңа күшпен өрістеді. Оны табын руынан шыққан 22 жастағы Сапура Мәтен қызы басқарды. Сапура күресті басқарушы өзі, емес Көктемір Әулие деген аңыз таратты. Кейбір сұлтандардың сатқындығы салдарынан қозғалыс 1776 ж. жазында уақытша бәсеңдеді. Сырым Датұлының бастауымен болған Кіші жүз қазақтарының көтерілісі. Сырым Датұлының бастаған көтерілісі 1783-1797ж.ж. болды. Кіші жүз қазақтарын көтеріліске шығуға мәжбүр еткен себептер: Ресейдің орталық саясаты, қазақтардың жерін тартып алу, жер мәселесінің шиеленісуі, көшіп қонудың тарихи қалыптасқан маршруттарының бұзылуы, Ресейдің жергілікті әкімшілігі және орыс-қазақ әскерлерінің шектен шыққан зорлық-зомбылығы мен қарақшылығы. Көтеріліс бірде өршіп, бірде бәсеңдеп отырды. Ресей үкіметі көтерілісшілерді алдаусырату мақсатымен жаңа тактика қолданып хан кеңесін құрды. Оған старшындар, сұлтандар кірді. Көтеріліс осыдан соң бірте-бірте бәсеңдеп, 1797ж. аяғында тыңшыды. Сырым Датұлы серіктерімен Хиуа хандығына өтіп кетті. Сол жерде 1802 жылы қайтыс болды. жүктеу/скачать 315.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|