Мың жылдықтар(от алу үйренген). Кейінгі палеолит б з. б. 40-12
ж. Хусейнді өлтіріп Хорезмге Әмір болады. Осы 1370-1405
жүктеу/скачать 315.5 Kb.
|
| 1370ж. Хусейнді өлтіріп Хорезмге Әмір болады. Осы 1370-1405 жылы Темір 35 жыл бойы Орта Азияда жеке үстемдік құрды. Әмір Темір Мәуренахр (Амудария мен Сырдария ортасына) өз империясын құрған. Астанасы Самарханд. Ақсақ Темір алғашқы жорығын – Ақ Орда мен Моғолстаннан бастаған. 10 жылда (1370-1380ж.) оншақты рет шабуыл жасап, Ақ
Орда мен Моғолстанды жойып жіберді. Алтын Орданы жеңу үшін Темір қолшоқпары – Тоқтамысты пайдаланды. Тоқтамыс 1380 жылы Мамайды жеңіп Алтын Орданың билігін тартып алып, Темірдің өзіне қарсы шығады. Темір 1389ж., 1391ж. және 1395ж. үш үлкен жорық жасап Алтын Орданы күйретіп, Тоқтамысты өлтірді. Ақсақ Темір империясына – Түркістан, Хорезм, Ирак, Ауғаныстан, Кавказ сырты, Үндістанның солт. тағыда басқа елдер кірген. Темір 27 мемлекетті жаулап алған. Ол өзі туралы - «Түзгі» деген кітап жаздырған. Әмір Темірдің бізге пайдасынан зияны көп тиді. Ол мұсылман мемлекеттерін талқандаған. Соғыста қаталдық көрсетіп, тұтқындарды 4-5 мыңдап тірідей көмді. Адам басынан тау тұрғызған. Көтеріліс жасаған – Үргеніш қаласының халқын қырып, орнына арпа еккізді. Бізге бір пайдасы өз беделін көтеру үшін Түркістанда Қожа Ахмет Яссауи кесенесін салдырған. (1396-1399ж.). 1405ж. ақпан айында 300 мың әскерімен Қытайға бара жатып, Отырар маңында (Темірланда) өкпесіне суық тиіп қаза болады. Ол өлер алдында билікті үлкен ұлы Мироншахқа қалдырған, бірақ ірі қолбасшылар бағынбай бөлініп кетті. Оның ұрпақтарының бәрі қастандықпен өлтірілді. Әкесі Тарағай Бек. Темірдің – 250 мың әскері болған. Моғолстан мемлекеті ХІVғ. басы – XVIғ. Астанасы – Алмалық. Шағатай мемлекеті 14 ғасырдың ортасында 2-ге бөлінді. Соның шығыс бөлігі 1348 жылы Моғолстан деп аталды. Моғолстан мемлекетінің алғашқы ханы – Тоғылық Темір хан болды. Оны дулат тайпасының әмірі – Болатшы бастаған ақсүйектер сайлаған. Моғолстан туралы Мұхаммет Хайдар «Дулати Тарихи Рашиди» еңбегінде Түркістаннан Ертіске дейінгі 7-8 айлық жол деп көрсеткен. Териториясы қазіргі Оңт. Қазақстан мен Қырғыстан. Моғолстан халқы түркі тілдес тайпалар. Ең көбі Дулат тайпалары болған. Тоғылық Темірден кейін (1347-1362ж.) Ільяс Қожа кезінде мемлекет күшейді. Қызыр Қожаның ұлы Мұхаммет хан (1408-1416ж.) тұсында Темірден тәуелсіздігін алды. Сонымен қатар Мұхаммет хан Исламды күейтті. Уәйіс хан (1418-1428ж.) тұсында Ойраттармен көп соғыс жүргізді. Уәйіс ханның ұлы – Есен Бұға (1433-1462ж.) билігі тұсында жағдай тұрақтанды, дәл осы ХVғ. ортасында қазақтың алғашқы хандары Керей мен Жәнібек Есен-Бұғаға көшіп келді. Сондықтан біз қазақ хандығының құрылуының ХVғ. 50-60ж. көрсетеміз. Моғолстан – ұлы жүзге кірді. Шығыс Дешті-Қыпшақ, Жетісу, Оңт. Қазақстан ХІV-XVIғ. – Түркістан деп аталды. жүктеу/скачать 315.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|