Монография / Аида Сағынтаева, Әсел Қамбатырова, Лаура Қарабасова
жүктеу/скачать 2.17 Mb. Pdf көрінісі
|
| 6.1 Сұхбат жүргізуге дайындық
Сұхбат жүргізуге дайындық сұхбатқа қатысушыларды анықта- удан басталады. Сұхбатқа қатысушылар зерттеушінің нақты нені білгісі келетініне және кімнен ақпарат алғысы келетініне байланы- сты таңдалады. Сұхбатқа қатысушыларды зерттелетін құбылысқа қандай үлес қоса алатындығы негізінде таңдау мақсатты немесе теориялық іріктеуді жүргізуді білдіреді (сапалық зерттеудегі ірік- теу түрлері туралы қосымша ақпаратпен 8-тараудың 8.2-бөлімінен толық танысуға болады). Сұхбаттың іріктеудің ауқымы мен репрезентативтілігі негізгі фактор болып табылатын сауалнама әдісінен айырмашылығы – онда шешуші фактор сұхбат алушылардың саны емес, зерттеушінің сапалық деректерді талдау негізінде белгілі бір құбылысты тануға ықпал ету қабілеті болып саналады. Әлеуетті сұхбат қатысушыларын қалай анықтауға болады? Сұхбаттасуға тиісті адамдарды анықтау мақсатында бейресми талқылауларда сұхбаттасушыларды байқау әдістің бірі ретінде та- нылады. Ал екінші жолына өзгелер сарапшы деп санайтын әлеу- етті сұхбат алушыны тауып, содан кейін одан сұхбат алушыларды таңдауға қатысты пікірін сұрау жатады. Сұхбат қатысушыларын анықтаудың үшінші әдісі белгілі бір іріктеу стратегиясына негіз- делген (8-тарауды қараңыз). Зерттеуші мен сұхбат берушінің өзара қарым-қатынасы әдет- те өте күрделі болып келеді. Екі тараптың тысқары пікірлері мен бейімділіктері, көзқарастары мен физикалық құлқы олардың өзара байланысы мен дерек жинауына әсер етеді. Сұхбат әдісін пайдалану зерттеушіден бейтаныс әлеуетті сұх- бат берушілермен байланыс орнатуды және олармен оң қарым-қа- тынас жасауды талап етеді. Зерттеушінің сұхбатқа қатысушыға/ қатысушыларға деген бейтарап, сыпайы әрі сыйластық ұстанымы сұхбаттасу үдерісінің бастау нүктесі болып табылады. Зерттеуші сұрақтарды сұхбатқа қатысушының түсінетін тілін- де мұқият құрастыруы керек. Сондай-ақ сұхбатқа қатысушының білімі мен сеніміне қатысты бейтараптылықты да сақтау қажет: сұхбаттың сәтті өтуі үшін сұхбатқа қатысушының ұстанымы зерт- 129 Назарбаев Университеті Жоғары білім беру мектебі теушінің көзқарасымен қайшы келіп жатса да, дау-дамай, пікірта- ластан аулақ болған жөн. Өз кезегінде сұхбатқа қатысушылардан өз ой-пікірлерін, яғни зерттелетін тақырыпқа көзқарастарын айқын білдірулері күтіледі. Әдетте сұхбатқа қатысушылар өз тәжірибесін қызығушылық та- нытқан тыңдаушымен бөліскенді ұнатады. Сұхбатқа қатысушы есеп жарияланғанға дейін сұхбаттың ау- диожазбалары мен стенограммаларын алуға, бейнематериалдар- ды қарауға құқылы. Оның сұхбаттан бас тартуына және деректерді зерттеуде пайдалануға рұқсат бермеуіне де болады. Сұхбатқа қатысушы тұлғаның құпиялылығына құқы бар, оның/олардың жауаптарының құпия сақталуына кепілдік берілуі тиіс. Мәселен қолжетімді құжаттар зерттеу аяқталғаннан кейін сайттарға немесе адамдарға сілтеме жасаудан аулақ болу керек. Қатысушының жеке басының құпиялылығын қамтамасыз ету және алынған сапалы деректердің анонимділігі мәселелері ерттеу әдебін сақтау мәселелеріне (7-тарау), сондай-ақ қатысушыға сұхбатты зерттеу мақсаттары, зерттеуге қатысу тәуекелдері, қатысушының құқығы, қатысушының жеке басының құпиялылығын сақтау тура- лы барынша толық ақпаратпен ұсыну мәселелеріне, яғни «ақпа- раттандырылған» үдерістің мәселелеріне жататыны анық келісім». Ақпаратты келісім – бұл жай ғана құжат емес, маңызды үдеріс, онда әлеуетті қатысушы өз келісімін беруге немесе сұхбатқа қаты- судан бас тартуға құқылы (8 тарауды қараңыз). жүктеу/скачать 2.17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|