Н. Б. Жиен баева Ақажанова А. Т
жүктеу/скачать 4.34 Mb. Pdf көрінісі
|
| 4.7. Кә ме лет ке тол ма ған дар ды әлеу мет тіксүйе мел деу жүйесі
Кә ме лет ке тол ма ған дар ға қа тыс ты қыл мыс тық үдеріс тің ма- ңыз ды құ рам дас бө лі гі кә ме лет ке тол ма ған дар дың мүд де сін қоз- ғайт ын ерек ше мә се ле лер ді қа раушы ар найы әлеу мет тік қыз мет- тер дің ат қа ра тын жұ мы сы бо лу ға тиіс. Бұл қыз мет те пси хо ло гия мен пе да го ги ка, әлеу мет тік ғы лым- дар са ла сын да тиіс ті кә сі би бі лі мі бар адам дар жұ мыс іс теуге тиіс, бұл жет кін шек пен бай ла ныс ор на ту ке зін де айт ар лық тай же тіс тік бе ре ді. Жет кін шек тің же ке ба сын зерт теу кә ме лет ке тол ма ған ба ла- мен, оның ата-ана сы мен, мұ ға лім де рі мен, ма ңа йын да ғы жа қын- да ры мен ті ке лей ара ла су ар қы лы, сон дай-ақ жет кін шек тің же ке ба сы ту ра лы то лық тү сі нік құ ру ға мүм кін дік бе ре тін тиіс ті құ- жат тар жи нау мен олар ды тал дау ар қы лы жү зе ге асы ры лу ға тиіс. Әлеу мет тік қыз мет кер лер кә ме лет ке тол ма ған дар мен жүр гіз ген жұ мыс тың нә ти же ле рі бо йын ша есеп жа сайт ын бо ла ды, оның маз мұ нын қыл мыс тық қу да лау ор ган да ры іс жүр гі зу ше ші мін қа- был дау да жә не сот үкім шы ға рар да на зар ға ала ала ды. Қа зақ стан да юве наль ды әді лет жүйе сін да мы ту әлеу мет тік қыз ме ті нің бір үл гі сін – қыл мыс тық үдеріс те кә ме лет ке тол ма- ған дар ды қор ғау дың әлеу мет тік пси хо лог та рын жа сақ тау ды көз- дейді. Қа зақ стан да бі рін ші рет ма ман дан ды рыл ған әлеу мет тік пси хо лог тар дың кә ме лет ке тол ма ған ба ла ны қор ғауды жақ тап қыл мыс тық үдеріс ке қа ты су прак ти ка сы бай қау дан өт кі зіл ді. Кә- ме лет ке тол ма ған дар ды қор ғауда ғы әлеу мет тік пси хо лог та ры ның не гіз гі қыз ме ті – жет кін шек тің кә сі би пси хо ло гия лық қол дау ды қа жет ету ші лі гін ту ғы зу бо лып та бы ла ды. Қыл мыс тық сот тө ре лі гі не түс кен жет кін шек өзі не ерек ше кө- ңіл бө лу ді та лап ете ді. Өзі нің жас ерек ше лі гі не бай ла ныс ты кә- ме лет ке жет пе ген ба ла сырт қы кө мек ті жә не қол дау ды қа жет ете- ді. Оның тағ ды ры на ар найы да йын ды ғы бар үл кен адам дар дың ара ла суы қан ша лық ты көп бол са, жет кін шек тің осы қиын ке зең ді айна лып өт уіне де сон ша лық ты мүм кін ші лік көп бо ла ды. Кә ме лет ке тол ма ған ба ла ны қол дау тиім ді бо луы үшін әлеу- мет тік пси хо лог жал пы кә сі би-эти ка лық нор ма лар ға сүйену ге 5. Кәмелетке толмағандардың қылмысқа бару себептері 115 тиіс. Бұл – мүл тік сіз орын да лу ға тиіс жү ріс-тұ рыс қа ғи дат та ры мен ере же ле рі нің жиын ты ғы. Әлеу мет тік пси хо лог тың эти ка сы клиент ке қа тыс ты ба ға жет пес тік ті, тө зім ді лік ті жә не құ пиялық сақ тау ды та лап ете ді. Бұл де ге ні міз – әлеу мет тік пси хо лог бар лық уа қыт та өз клиен ті нің мүд де ле рі нен шы ға оты рып жұ мыс іс теуге тиіс де ген сөз. Әлеу мет тік пси хо лог тың клиен ті кә ме лет ке тол ма- ған ба ла бо лып та бы ла ды. Осы лай ша әлеу мет тік пси хо лог жет- кін шек тің өзі нің, айна ла сын да ғы лар дың се ні мі не ие бо ла ды жә не жан жал дың бол ма уына қол жет кі зе ді. Әлеу мет тік пси хо лог тар қор ғаушы жақ та жұ мыс іс тей оты- рып, жет кін шек тің өзі не де жә не оны қор ша ған ере сек тер ге де оның бо йын да ғы өз-өзін құр мет теу мен қо ғам ға қа жет ті лік се зі- мін қол дау ға кө мек те се тін жет кін шек бо йын да ғы қа сиет тер мен жа ғым ды мі нез-құлық ты та бу ға ты ры са ды. Жа сөс пі рім ді юве наль ды әді лет жүйе сін де ай рық ша әлеу мет- тік қол дау жө нін де гі мә се ле ні мұ қият қа рау қа жет. Жа сөс пі рім- дер дің да му ерек ше лік те рін, олар дың қау қар сыз ды ғын, се зім тал- ды ғын, қа мауға алу жағ дайы нан орын ал ған есең гі реу, әлеу мет тік ор та ның ық па лын, от ба сын да ғы жағ дайды, ық ти мал пси хо ло гия- лық мә се ле лер мен пе да го ги ка лық бе ті мен жі бе ру ші лік ті, тәуел- ді лік тің түр лі ны сан да рын ес кер меуге бол майды. Осы лай ша, жет кін шек әлеу мет тік мұқ таж дық та рын жү зе- ге асы ру да, жа за ның ат қа рылуын ба қы лауда, қайта қыл мыс жа- саудың ал дын алу да, та быс ты әлеу мет тен ді рі лу де пси хо ло гия лық қол дау ды қа жет ете ді. Бү гін гі күн де кә ме лет ке тол ма ған ба ла ның бар лық атал ған қа- жет ті лік те рін то лық қа на ғат тан ды ра тын ма ман дық жоқ. Сон дық- тан жа сөс пі рім ді әр түр лі қыз мет тер мен ве до мс тво лар дың ерек ше әлеу мет тік сүйе мел деу қа жет ті лі гі туын дай ды. Бұл сүйе мел деу ге ма ман дан ды рыл ған юве наль ды заң ке ңес те рі қа та ры нан әлеу мет- тік пси хо лог тар, юве наль дық сот тар дың әлеу мет тік қыз мет кер ле- рі, ма ман дан ды рыл ған по ли ция инс пек тор ла ры, қыл мыс тық-ат- қа ру шы инс пек ция ның ма ман дан ды рыл ған қыз мет кер ле рі жә не ба ла лар дың құ қық та рын қор ғау жө нін де гі ай мақ тық ор ган дар- дың ма ман да ры қа ты суы тиіс. Заң психологиясы 116 Осы кә сі би са ла лар дың әр қай сы сы ның өзі не тән ерек ше лі гі бо ла ды: 1) ма ман дан ды рыл ған юве наль ды заң ке ңе сі қа та ры нан әлеу- мет тік пси хо лог тар – тер геу жә не сот са ты сын да ғы пси хо ло гия- лық кө мек, ме ди ация (үшін ші бейтарап жақ тың – ме диатор-дел- дал дың қа ты суымен өте тін ке ліс сөз дер дің ерек ше ны са ны, оның үдерісін де дау-да май дың та рап та ры ме диатор дың кө ме гі мен өз- де рі нің мүд де ле рі нің не гі зін де ара ла рын да ғы мә се ле лер ді өз бе- тін ше ше ше ді), кә ме лет ке тол ма ған ба ла ту ра лы ақ па рат жи нау, кә ме лет ке тол ма ған ба ла ның әлеу мет тік-пси хо ло гия лық кес кін- кел бе тін жа сау, ата-ана лар мен жұ мыс жүр гі зу, әлеу мет тен ді ру ке- зін де гі пси хо ло гия лық кө мек; 2) юве наль ды сот тар дың әлеу мет тік қыз мет кер ле рі – жа сөс пі рім мен қо ғам үшін қыл мыс тық тәуе кел дің дең ге йін ба ға лау, бос уақы- тын өт кі зу ді ұйым дас ты ру ға не ме се жұ мыс қа ор на ла су ға кө мек көр- се ту, оқу үдерісін де қол дау, жа за ның ба ла ма түр ле рін анық тау үшін ақ па рат ұсы ну, от ба сы мен жұ мыс іс теу, тер геу жә не сот ке зін де, сон- дай-ақ қыл мыс тық қу да лау аяқ тал ған нан ке йін гі жет кін шек тің жү- ріс-тұ ры сын қа да ға лау, дә рі гер лік кө мек көр се ту ге жәр дем де су; 3) ма ман дан ды рыл ған по ли ция инс пек тор ла ры – құ қық бұ зу- шы лық тың ал дын алу, кә ме лет ке тол ма ған ба ла ның от ба сы мен жұ мыс, тер геу жә не сот ке зін де кә ме лет ке тол ма ған ба ла ның жү- ріс-тұ ры сын қа да ға лау; 4) қыл мыс тық-ат қа ру инс пек циясы ның ма ман дан ды рыл ған қыз мет кер ле рі – жа за ны өтеу ке зін де гі жет кін шек тің жү ріс-тұ ры- сын ба қы лау, от ба сы мен жә не оны қор ша ған ор та сы мен жұ мыс, сон дай-ақ жа ңа қыл мыс тар дың ал дын алу; 5) ба ла лар дың құ қық та рын қор ғау жө нін де гі өңір лік ор ган дар- дың ма ман да ры – ба ла лар дың құ қық та ры мен мүд де ле рін қор ғау бө лі гін де заң на ма ның сақ талуын ба қы лау. жүктеу/скачать 4.34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|