Құнанбаева Д.Ə
Бухгалтерлік (қаржылық) жəне
жүктеу/скачать 1.06 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Критерий Бухгалтерлік есеп беру Басқарушылық есеп беру
Бухгалтерлік (қаржылық) жəне басқарушылық (өндірістік) есеп беру айырмашылықтары
Шығындардың басқарушылық (өндірістік) есебінің мəні мен жүйесіБасқарушылық (өндірістік) есебі кəсіпорынның шығынын басқаруында маңызды рөл атқарады. Осындай есеп жүйесінде шығын жəне кəсіпорынның іс-əрекетінің экономикалық нəтиже- лері шеңберінде кəсіпорынның басқарушылары шешім қабыл- дау үшін негіз болатын ақпарат дайындалады. Басқарушылық (өндірістік) есебін ұйымдастыру заңнамамен реттелмеген жəне кəсіпорынның ішкі ісі болып табылады. Басқару есебінің мəні – жедел басқару шешімдері жəне кəсі- порынның болашақ даму мəселелерін шешуді келістіру үшін ақ- паратты жүйеге келтіретін шығын жəне кіріс есебінің, норма- лаудың, жоспарлаудың, бақылау жəне талдаудың интеграция- ланған жүйесі. Басқарушылық есеп жүйесіне сенімділік қағидасына, бақы- лаудың мүмкіндігі мен нақтылығына, менеджерлерде жұмыс тиімділігі үшін жауапкершіліктің болуына негізделген басқару- шылық бақылау кіреді. Басқарушылық бақылау келесі екі негізгі шартты орында- ғанда тиімді болады: егер жұмысшылар мен кəсіпорынның қызығушылығы бір- дей болатын жағдайда орындаушылар қызметі бағаланса; басқарушылық бақылау кəсіпорынның қызметкерлері се- нім артатын сегменттік есеп жəне есеп беру жүйе арқылы жүзе- ге асырылады. Басқару есебінде қолданылатын тəсілдер əртүрлі болып ке- леді: бухгалтерлік жəне қаржы есебінің тəсілдері (шот жəне қос жазу, инвентаризация жəне құжаттау, баланстық жалпылау жəне есептілік); индекстік əдіс (статистикада қолданылады); экономикалық талдау тəсілдері (факторлық жəне маржи- налдық талдау); математикалық əдістері (корреляция, сызықтық бағдарла- малау, жəне т.б.). Басқарушылық есебі бүгінде ақпаратты өңдей- тін ақпараттық технологияларды қолданусыз мүмкін емес. Басқарушылық (өндірістік) есебінің маңызды бір артықшы- лығы оның жеделдігі болып табылады. Шығындарды басқару тəжірибесінде шығындар есебінің же- делдігі жəне толықтығымен ерекшеленетін бірнеше өндірістік есеп жүйесі бар. Жеделділік жағынан нақты шығындар (бұрынғы, есептілік) есебін жəне стандартты (нормативтік) қалькуляцияны құруды қарастыратын «Стандарт-кост» жүйесі бойынша шығындар есе- бін, нақты шығындар есебін жəне оларды үнемі стандарттармен (нормалармен) салыстыруды ажыратады. Стандартты (норма- тивтік) калькуляцияны еңбек жəне материалдар шығындары- ның, үстеме шығыстардың стандарттарын (нормаларын) құру негізінде жасайды. Өнімнің (жұмыстың, қызмет көрсетудің) өзіндік құнында шығындар есебінің толықтығы жағынан өзіндік құнға шығын- дарды толық қосу жүйесі жəне қандай да бір белгі бойынша өзіндік құнға шығындарды толық емес, шектеулі қосу жүйесін ажыратады. Мысалы, «директ-костинг» жүйесі өндірістің мөл- шеріне байланысты тек тікелей емес, ауыспалы жанама шығын- дарды да қарастырады. Басқару (өндірістік) есебінің жүйесі келесі есеп беруді қам- тамасыздандыруы тиіс: басқарушы қызметтің түрі мен функциясы (сапа, өндірісті материалды-техникалық қамтамасыздандыру, маркетинг жəне т.б. шығындары) бойынша шығындар есебі; пайда болу орны жəне жауапкершілік орталығы бойынша шығындар есебі; калькуляциялау бойынша шығындар есебі; калькуляциялау бойынша нəтижелер есебі; белгілі уақыттағы нəтижелер есебі. Сонымен, тек қана өндірістік есеп шеңберінде бір өнімнің өзіндік құнын, пайдасын жəне рентабельділік деңгейін объек- тивті-дұрыс есептеуге мүмкіндік болады. Кəсіпорынның басқарушылары шығындарды қалай топтас- тыруға, шығындардың пайда болу орнын қаншалықты бөлшек- теуге жəне оларды жауапкершілік орталықтарымен қалай байла- ныстыруға, тек нақты ғана немесе стандартты (жоспарлы, нор- мативтік) шығындарды да есептеу, толық немесе ішінара (ауыс- палы, тікелей, шектеулі) шығындарды есепке алу болатынын өз- дері шешеді. Шығындарды есепке алу жəне өнімнің (жұмыстың, қызмет көрсетудің) өзіндік құнын калькуляциялау – басқарушылық есептің ең маңызды бөлімдерінің бірі. Оның мəліметтері келесі- дей сұраққа жауап береді: қандай өнімнің ары қарай шығатынын жəне қандай өнім- нің тоқтатылуын; максималды пайда табу мақсатында кəсіпорынның өнді- рістік бағдарламасын құрастыру; сату көлемін арттыра отырып, жоспарланған пайда сома- сын алу үшін қаншалықты өнім бағасын төмендетуге болаты- нын; өнімге қандай баға қою керек екенін; жинақталатын детальдарды өндіру немесе сатып алу ке- ректігін; жаңа құрылғы сатып алу керектігін; өндірісті ұйымдастыру мен технологияны ауыстыру ке- ректігін; кəсіпорынның ағымдық іс-əрекеті мен дамуындағы басқа да мəселерді шешуді. Басқарушылық (өндірістік) есебі айнымалы жəне тұрақты шығындардың ерекше сипаттарына негізделіп шаруашылық ше- шімдер қабылдау үшін ақпаратты дайындайды. Мұнда өнімді өнді- ру жəне өткізу көлемінен тəуелсіз болатын кəсіпорынның тұрақты шығындары шешім қабылдау кезінде басты рөл ат-қарады. жүктеу/скачать 1.06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|