Негізгі құралдарды есепке алу, аудит және бағалау («Қайнама Көмір» жшс мысалында) Орындаған: Адай Жандос Жанатұлы Жетекшісі
Негізгі құралдарды тану және бағалау тәртібі
жүктеу/скачать 107.79 Kb.
|
| 1.2. Негізгі құралдарды тану және бағалау тәртібі
Еңбек құралдарының болуы туралы хабардар болу және олардың тиімді пайдаланылуын үнемі бақылау әр кәсіпорынның өндірістік қызметін басқаруда үлкен маңызға ие. Негізгі құралдарды есепке алудың айқындаушы негізі негізгі құралдарды тану және бағалау тәртібі болып табылады. Негізгі құралдарды тану тәртібін экономикалық негізделген айқындау мақсатында негізгі құралдарды құндық бағалау бірінші кезектегі мәнге ие болады. Бастапқы жабдықтарды бағалау әдістері олардың кәсіпорындарға түсу көздеріне байланысты. Бастапқы жабдықтардың жай-күйі мен қолданылуы процестің қалыпты жағдайларын қамтамасыз етудің маңызды шарты, факторы болып табылатын өндіріс және оның тиімділігін арттыру. Сондықтан кәсіпорындарда бастапқы жабдықтарды тану және бағалау тәртібі өте маңызды. Бастапқы жабдықтарды тану критерийлері барлық активтер үшін қолданылатын тану өлшемдеріне ұқсас. Сондықтан бастапқы жабдықтардың объектісі танылады егер болашақта кәсіпорынның оны пайдаланудан экономикалық пайда алу мүмкіндігі болса және оның құны сенімді түрде анықталуы мүмкін. Бұл ұғымдардың салыстырмалы жаңалығына байланысты экономикалық әдебиетте олардың нақты түсіндірмесі жоқ. Объектінің экономикалық пайда алу критерийін нақтылау үшін "туралы" заңда орынды. ҚР «бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік" кәсіпорынға бастапқы жабдықтарды пайдаланудан болашақ экономикалық пайда алу тәсілдерін ашу, атап айтқанда: өнім өндіруге немесе қызмет көрсетуге жеке немесе басқа активтермен бірге қатысу; басқа активтерге айырбастау мүмкіндігі; олардың кәсіпорын міндеттемелерін өтеуі; меншік иелері арасында бөлуді көрсетеді. Негізгі құралдарды танудың келесі шарты-оларды кәсіпорын тарапынан бақылау мүмкіндігі. "Қаржылық есептілікке қойылатын жалпы талаптар" деген 1-бөлімде ұсынылған активтердің сипаттамасынан бақыланатын объектінің кәсіпорынға тиесілі еместігі немесе меншік пен қол жеткізудің жеткілікті құқықтары жоқ екені анық емес. Отандық және шетелдік экономикалық әдебиеттерді зерттеу бастапқы жабдықтарды бақылау ұғымын нақтылауға мүмкіндік берді: - компания объектіні пайдалануға байланысты тәуекелдерді өзіне алады, олар базалық құралдарды қабылдау әдісі мен мақсатына байланысты ерекшеленуі мүмкін; - шаруашылық қызметте пайдаланылатын объект экономикалық пайда әкеледі; - кәсіпорын басқа адамдардың осы объектіні пайдаланудан экономикалық пайда алу мүмкіндігін шектейді. Бастапқы жабдықтарды есепке алуды дұрыс ұйымдастырудың негізі негізгі құралдарды бекітілген стандартты жіктеу және оларды бухгалтерлік есепте бағалаудың жалғыз әдісі болып табылады. Негізгі құралдарға ақша қаражатын немесе шығындарды бағалау тозу деңгейін және амортизациялық аударымдар сомасын және т. б. анықтау мақсатында кеңейтілген қайталанулар өндірісін жоспарлау үшін қажет. ХҚЕС (IAS) 7 сәйкес "Ақша қаражатының сомасында ұзақ мерзімді активтердің тарихи (нақты) құны немесе ұзақ мерзімді активтерді сатып алуға (құруға) жұмсалған (берілген) басқа активтердің әділ құны көрсетіледі". Активтің бастапқы құны активті сатып алуға және пайдалануға беруге байланысты барлық элементтерді ескереді. Бұл шығындарға сатып алу шығындары және комиссия, тасымалдау, бағалау, кепілдіктер, орнату және тестілеу сияқты факторлар кіреді. Бастапқы баға активтің түрін, соның ішінде жабдықты, жылжымайтын мүлікті және қауіпсіздік құралдарын бағалау үшін пайдаланылуы мүмкін. Активтер компанияның балансында есепке алынады. Бастапқы құн сандық мәнде сатып алынатын активтің барлық аспектілерін қамтиды. Бухгалтерлік баланста және қаржылық есептілікте негізгі құралдар бастапқы құн бойынша бөлінеді, ал амортизация жинақталады және бұл ұзақ мерзімді активтер. Активтің бастапқы құны активті сатып алу шығындарынан көп нәрсені жабады және шығындар сомасы активті сатудан салық салынатын пайданы азайтуы мүмкін. Салық базасын бастапқы шығындарды есепке алу және активтің жинақталған амортизациясын шегеру арқылы есептеуге болады. Маңызды мәселе-бастапқы жабдықтарды балансқа қалай аудару керек және олар қандай бағамен белгіленеді, бұл бастапқы жабдықтардың бізге қалай келетініне байланысты. Кәсіпорынның балансына бастапқы жабдықтарды алудың ең көп таралған тәсілі-бес әдіс: жеткізушілерден алғашқы сатып алу; екіншісі-өз өндірісінің бастапқы жабдықтары; үшіншісі - жарғылық капиталға салым ретінде бастапқы жабдықтарды алудың соңғы екі әдісі, олар әдетте өте кең таралмайды, бірақ бар және оларды алу мүмкін емес, сондықтан олар біздің қолымызға қалай түсетініне байланысты компания, біз құнын анықтаймыз бастапқы жабдықтарды балансқа ауыстыру. Кәсіпорынның жарғылық капиталына қосылатын бастапқы жабдықтардың бастапқы құны кәсіпорынның құрылтайшыларымен (қатысушыларымен) келісілген әділ құнмен айқындалады. Тауарлар мен дайын өнімнен бастапқы жабдықтарға және т.б. ауыстырылған айналымдағы активтер мен объектілердің бастапқы құны осы 9 "Бағалы қағаздар" және осы 16 "шығындар" олардың құнының бағасына тең, ол сәйкес айқындалады. Осындай объект шақырылатын бастапқы жабдықтар объектісінің бастапқы құны берілген бастапқы жабдықтар объектісінің қалдық құнына тең болады. Егер берілген объектінің қалдық құны одан асып кетсе осындай объект үшін сатып алынған негізгі құралдың бастапқы құны есепті кезең құнының айырмасын қоса алғанда, берілген объектінің әділ құнын білдіреді. Жарамсыз объектіге айырбасталатын (немесе ішінара айырбасталатын) бастапқы жабдықтар объектісінің бастапқы құны ақша қаражатының сомасына көбейтілген (азайтылған) бастапқы жабдықтар объектісінің әділ құнына тең айырбастау кезінде аударылған (алынған) ақша қаражаты немесе олардың баламалары. Бастапқы жабдықтардың бастапқы құны-бұл объектіні жақсартуға байланысты шығындар (жаңғырту, түрлендіру, жою, қайта жарақтандыру, реконструкциялау және т.б.), бұл бастапқыда объектіні пайдаланудан күтілетін болашақ экономикалық пайданың ұлғаюына әкеледі. Бастапқы жабдықтардың бастапқы құны бастапқы жабдықтардың ішінара жойылуына байланысты азаяды. Объектіні жұмыс жағдайында ұстауға және оны пайдаланудан экономикалық пайданың бастапқы белгіленген көлемін алуға жұмсалған шығындар шығындарға қосылады. Егер оның қалдық құны есепті күнгі оның әділ құнынан едәуір өзгеше болса (10 пайыздан астам), кәсіпорын базалық құралдардың мәнін қайта қарайды. Осы күні бастапқы жабдықтар объектісін қайта бағалау жағдайында осы объект жататын бастапқы жабдықтар тобының барлық объектілері қайта бағалауға жатады. Нысанның бастапқы құны және амортизация мөлшері қайта бағаланды. Базалық құрал бастапқы құны мен амортизация сомасын тиісінше қайта бағалау индексіне көбейту жолымен айқындалады. Қайта бағалау индексі қайта қаралған объектінің әділ құнын оның қалдық құнына бөлу жолымен айқындалады. Егер бастапқы жабдықтар объектісінің қалдық құны нөлге тең болса, оның қайта бағаланған қалдық құны сол активтің әділ құнын оның бастапқы (қайта бағаланған) құнына актив амортизациясының сомасын өзгертпей қосу жолымен айқындалады. Негізгі құралдардың бастапқы құны және амортизация сомасының өзгеруі туралы деректер талдамалық есепке алу тіркелімдеріне енгізіледі. Негізгі құралдар түрі мен құны тұрғысынан, яғни олардың құнын ақшалай түрде анықтаған кезде ескеріледі. Бастапқы құнды бағалаудың бір түрі - осы негізгі құралдарды сатып алудың нақты құны олар сатып алу шығындарының және негізгі құралдарды іске қосу немесе құру шығындарының мөлшерін білдіреді. Шығындарды бағалау еңбек құралдарының тозу дәрежесін бағалауға, негізгі құралдарды жаңартуға және жөндеуді жоспарлауға мүмкіндік береді. Негізгі құралдарды жою құны-оларды жоюдан, мысалы, металл сынықтарына техниканы тапсырудан алуға болатын сома. Көп жағдайда өз ресурстарын таусылған негізгі құралдарды жою құны олардың бастапқы құнының 10 пайызынан аспайды және көптеген кәсіпорындар мұны ескермейді. Негізгі құралдың қызмет ету мерзімі аяқталған кезде, олар әдетте жойылады, бұл өзіндік құн бойынша сатуды тоқтатуға әкеледі. Егер ол бұзылып, адал сатылса, бұл активтің шамамен алынған құны. Актив ескіруі мүмкін, сондықтан ешқандай төлемсіз алынуы мүмкін. Бұл жағдайда негізгі құралдар баланстан алынады, өйткені оларды кәсіпорын пайдаланбайды. Амортизация-бұл негізгі құралдарды пайдаланудың бүкіл кезеңінде жинақталған амортизацияның жалпы сомасы, ал амортизация - негізгі құралдарды шегендеудің бүкіл пайдалы қызмет мерзімі ішінде өндіріс шығындарын біртіндеп ауыстыру. Пайдалы қызмет мерзімі немесе негізгі құралдың өмірлік циклі-бұл оның құны өндірістің толық құнына ауыстырылатын немесе қажетті өнім көлемін пайдалану арқылы шығарылатын кезең бұл актив. Тарату құны-бастапқы құн мен амортизация арасындағы мән, ол негізгі құралдың бүкіл жұмыс кезеңінде есептеледі. Тарату амортизация мерзімінің ұлғаюымен құны біртіндеп төмендейді. Егер белгілі бір уақыт кезеңі өткеннен кейін активті пайдалану техникалық көзделмеген болса, тарату құны ретінде белгіленуі мүмкін нөлдік мән параметрлері. Негізгі құралдарды қайта бағалауды немесе қайта бағалауды ескеру-бұл нарықтық құнның өзгеруіне байланысты негізгі құралдардың баланстық құнының өзгеруі. Негізгі құралды ауыстырудың ағымдағы бағасын анықтаймын, яғни егер ол өзгерсе және оны анықтау қажет болса. Бірақ компанияның сол негізгі құралды сатып алуға қанша ақша жұмсағанын түсінуіңіз керек, мысалы, тәуелсіз сарапшыдан баға алғаннан кейін немесе кадастрлық құн туралы ақпарат алғаннан кейін, мұны істеу керек, содан кейін сіз есептелген амортизация бағасын азайту немесе көбейту арқылы осы нәтижелерді көрсетуіңіз керек. бастапқы базалық мәні есте сақтау керек. сіз ештеңе жасай алмайсыз, өйткені құжаттарды рәсімдеу керек. Яғни, бұл негізгі құралдың мәні тұтастай өзгеретін кейбір көмекші құжаттар. Сіз кез-келген негізгі құралдарды, соның ішінде рельефті асыра бағалай аласыз. Қайта бағалау ұйымның құқығы мен міндеті емес, егер кәсіпорын активтерді бір рет қайта бағаласа, онда оларды жыл сайын қайта бағалау қажет, егер мұны істегісі келмесе, мұны есеп саясатында атап өткен жөн. Сонымен қатар, сіз қайта бағалау жүргізілетін жеке заттарды, мысалы, тек көлік құралы болып табылмайтын жабдықты немесе, мысалы, негізгі көлік құралдарын көрсете аласыз. Қайта бағалау жылына бір реттен жиі жүргізілмеуі мүмкін және жоғарыда айтылғандай, егер бұл бір рет жасалса, қайта бағалау жыл сайын есепті жылдың 31 желтоқсанынан бастап жүргізілуі керек. Кәсіпорынның активтерін бағалау мәселесі бухгалтерлік есептің маңызды мәселелерінің бірі болып саналады, өйткені дұрыс бағалау бухгалтерлік баланста ақпараттың көрсетілуіне байланысты болады және сәйкесінше кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалау сенімді түрде анықталады. Компания бастапқы және соңғы құнын дербес анықтайды және қажетті амортизация әдісін таңдай алады. Алайда, қолданыстағы таңдаудың артында өте үлкен шектеулер бар, Салық кодексінде, кейде таңдау болған кезде, іс жүзінде таңдау жоқ жүктеу/скачать 107.79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|