Об руҳий касалликларнинг этиологияси ва патогенези


) Тинчлантирувчи антидепрессантлар



бет9/26
Дата21.06.2016
өлшемі1.93 Mb.
#152122
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   26

2) Тинчлантирувчи антидепрессантлар кўп моддаларни ўз ичига олади. Амитриптилин (триптизол) — антидеп­рессив таъсир билан бирга ёрқин тинчлантирувчи эффект беради. Ёрқин антидепрессантлар қаторига киради Хаяжонли-депрессив ҳолатларда, шизофренияда қўлланиш тавсия этилади. Миқдори 25—50 мг дан секии кўпайтирилиб, кун и га 150—200 мг га етказилади. Мураккаб психопатологи синдромларда нейролептик транквилизаторлар билан бирга тавсия этилади.

Феварин (Флувоксамин) Антидепрессив фаоллиги бўйича амитриптилиндан бироз қолади, аммо организм яхши қабул қилинади.

-депрессияларни даволаш ва профилактикаси;-обсессив синдром белгиларни даволашда қўлланилади; Суткалик дозаси 100-300 мг.



Тианептин (коаксил)

хавотирга қарши таъсирли антидепрессант. Депрессиянинг турли клиник вариантларида қўлланилади. Препаратни соматик заифлашган беморлар хам яхши кутаради. Суткасига 37,5 мг бўлган стандарт дозада қўлланилади.



Леривон (миансерин) аниқ седатив таъсирли юмшоқ антидепрессант. Геронтологик психиатрияда кенг қўлланилади. Кўпинча бир махал кечга қўлланилади. Суткалик дозаси 30 – 150 мг.

Фторацизин мўътадил антидепрессив ва аниқ тинчлантирувчи хоссага эга. Бошланғич миқдори 50—75 мл дан, охирги суткасига 300 мг гача. Ўткир ва ўртача ўткир хавотирли-депрессив холларда қўлланилади. Даволаш усули амитриптилиндан фарқ қилмайди.

Азафен — типик кичик антидепрессант хисобланади. Асосан нопсихотик депрессияни амбулатор даволашда қўлланилади. Фторацизинга нисбатан кучсиз антидепрес­сив ҳоссага эга. Тинчлантирувчи хоссаси кам. Невротик ва неврозсимон ҳолатларда, айниқса астенодепрессив синдромларда қўлланилади. Даволаш 25—50 мгдан бошланиб 150—200 мг гача миқдорини ошириш билан олиб борилади. Суткалик дозаси 75 - 300 мг.

Оксилидин — кучсиз антидепрессант, кам тинчлантирувчи хоссага эга. Руҳий ўзгаришларнинг чегарасида бўладиган депрессив беморларда, миянинг томи рва органик етишмовчилигида тавсия этилади. Бошланғич миқдори 20—30 мг, охиргиси кунига 300—500 мг.

Деприм (Hypericum Perforatum) Зверобой экстракти 60 мг.

Седатив фитопрепарат, анксиолитик ва антидепрессив таъсир кўрсатади. Зверобойнинг асосий актив воситалари – гиперицин, псевдогиперицин, гиперфорин ва флавоноидлар – марказий ва вегетатив нерв системасининг функционал ҳолатини яхшилайди. Деприм кайфиятни яхшилайди, уйқуни мейёрлаштиради, руҳий ва жисмоний фаолликни оширади. Кўрсатмалар:Кайфият пасайиши; Хавотир билан кечувчи енгил ва ўрта даража оғирликдаги депрессив ҳолатлар (шулар қаторида климактерик синдром билан боғлиқлари хам); Хаво алмашишига юқори сезувчанлик; Дозалаш режими 12 ёшдан катта болаларга қўллаш режими



3)Балансланган таъсирли антидепрессантлар

Бу гурух препаратларида асосий тимоаналептик самараси балансланган хавотирга Қарши ва руҳий стимулловчи таъсирларни узида мужассамлаштиради.



Кломипрамин (анафранил) тимоаналептик таъсири бўйича имипрамин ва амитриптилиндан қолишмайди. Турли чукурликдаги ва турли клиник хусусиятли депрессияларни даволашда кенг қўлланилади, хамда хавотир-қўрқувли ёпишкок – компулсив бузилишларни даволашда кенг қўлланилади. Таблетка куринишида, мушак орасига ва вена ичига томчилаб юбориш тавсия этилади.Суткалик дозаси 75-300 мг.

Рексетин (Paroxetine)

фармакологик таъсири: Антидепрессант. МНСда серотониннинг кайта нейролал ушланишини ингибирлайди. Химиявий тузилиши бщйича пароксетин 3 циклик, тетрациклик ва бошқа антидепрессантлардан ажралиб туради. Хайвонларда ўтказилган текширувлар пароксетиннинг норадреналин ва допаминнинг кайта ушланишига таъсири суст эканлигини курсатди.

Парокситин М-холинорецепторларга(суст антихолинергик таъсирга эга), α¹, α²- ва β-адренорецепторларга, хамда допамин (D2) 5НТ¹-симон, 5НТ²- симон ва гистаминли Н¹-рецепторларга паст аффинитетга эга. Кўрсатмалар



  • Турли этиологияли депрессияларни даволаш ва рецидивга қарши терапия (шу каторда хавотир билан кечаётганларини хам); - Обсессив-компулсив бузилишларни даволаш ва рецидивга қарши терапия (ёпишқоқлик синдромини); - Паниқ бузилишларни даволаш ва рецидивга қарши терапия(агорафобия хам); - Социофобия синдромини даволаш; - Травмадан кейинги стрессли бузилишларни даволаш.

  • Коаксил (Tianeptine) трициклик хосилаларига кирувчи антидепрессант. Кайфият бузилишларига таъсирига кўра седатив ва стимулловчи антидепрессантлар ўртасида жойлашган. Коаксил қўлланилганда соматик симптомларнинг камайиши кузатилади (шу жумладан эпигастрал сохадаги оғриқлар, кўнгил айниши, бош оғриши, бош айланиши, юрак тез уриб кетиши, иссиқ оқим хисси ва мушаклардаги оғриқларни ). Коаксил сурункали алкоголизмли беморларда постабстинент ҳолатдаги беморларда хулқ атворни нормаллаштиради, ва характер бузилишларига ижобий таъсир қилади.

Кўрсатмалар -депрессив ҳолатларини даволаш.

Қарши кўрсатмалар – МАО ингибиторлари билан бирга қўллаш.

Болаларда ва ўсмирларда қўлланилмайди (15 ёшгача бўлган) .

Пиразидол — кенг спектрли антидепрессант. Хавотирли ва тормозланган депрессияларда нейролептиклар билан бирга қўлланилади. Даволаш 25—50 мг дан бошланиб, аста-секин миқдорини суткасига 300 мг гача кўпайтирилиб борилади. Невротик ва реактив депрессияларда камайтирилган миқдорда қўлла­нилади.

Циталопрам (ципрамил) – тимоаналептик таъсир кучи бўйича имипрамин ва анафранилдан бир оз қолишади. Ва шу билан бирга жиддий ножўя таъсирлар ва асоратлар чақиради. Депрессиянинг турли клиник вариантларида, хавотир ва шилқим ҳолатларда қўлланилади. Суткалик дозаси 50- 200 мг.

Стимулатон (Сертралин, Золофт,Мисол) – 3- авлод антидепрессанти. Серотонин қайта ушланишининг селектив ингибитори хисобланади. Антидепрессив самараси седациясиз юзага чиқади. Мускаринли, адренергик, серотонин ва ГАМК-эргик рецепторлар блокадасига олиб келмайди. Кардиотоксик таъсири йўқ. Антидепрессив таъсири классик антидепресскантлар билан бир хил.

Кунига бир махал қўлланилади.



Венлаксор, велаксин (венлафаксин) – тўртинчи авлод балансланган таъсирли антидепрессантга киради. Фенилэтиламин хосиласи. Хавотирга қарши самарага ҳам эга, венлафаксин ва унинг актив метаболити – ортодезметилвенлафаксин МНС адренергик ва серотонинэргик синапсларда серотонин ва норадреналиннинг қайта ушланишини ингибирлайди, камроқ даражада дофаминэргик синапсларда дофаминнинг қайта ушланишини ингибирлайди. Қўллашга кўрсатмалар: Турли хил депрессияларда, шу жумладан хавотир хисси билан кечувчи депрессияларда ҳам ишлатилади. Депрессияда тавсия этиладиган суткалик дозаси 75 мг. Кўпчилик холларда самараси секин аста юзага чиқади. Препарат дозасини ошириш мумкин..

Обсессив-компулсив бузилишларда (ёпишқоқлик синдроми) бошланғич дозаси 37,5 мг ни ташкил этади. Суткалик дозаси хафтасига терапевтик самарага эришилгангача оширилиши мумкин; максимал суткалик дозаси одатда 150 мг ни ташкил этади, бироқ 300 суткадан ошмаслиги керак.

Паниқ бузилишларда тавсия этиладиган терапевтик дозаси 37,5 мг/сут. Даволашни кичик дозадан (37,5 мг/сут) бошлаб хафтасига терапевтик самарага эришилгангача оширилиши мумкин.

ТРАНКВИЛИЗАТОРЛАР

ТРАНКВИЛИЗАТОРЛАР нейролептикларга ўхшаш бўлиб, таъсирлари жиҳатидан бир-бирига ўхшамайди.

Тинчлантирувчи хоссага эга бўлган транквилизаторларга мепротан (мепробомат, андаксин), амизил (бенактизин), элениум (либриум, нанотан), оксазепам (тазепам, адумран), нитрозепам (радедорм, уноктин), фенозепам, мебикарлар киради. Фаолловчи таъсирга эга транквилизаторлар қаторига триоксазин, радотель (медазепам), седуксенлар киради. Транквилизаторларнинг тинчлантирувчи хоссасига қарамасдан, у ёки бу моддани ишлатиш невротик ва неврозсимон ўзгаришларнинг клиник манзарасига кўра, беморнинг шахсий хусусиятларига кўра қўлланилади. Транквилизаторлар гуруҳига кирувчи психотроп моддалар нейролептиклардан бирмунча фарқ қилади, биринчидан уларнинг аитипсихотик таъсири (хоссаси) кучсизроқ; иккинчидан, транквилизаторлар билан даволанганда экстрапирамид ва нейровегетатив ўзгаришлар ку-затилмайди; учинчидан, транквилизаторлар танага майин тинчлантирувчи таъсир қилиб, ёқимли бўшашиш ва яхши кайфият таъсирини намоён қилади.

Транквилизаторлар систематикаси ва препаратларнинг асосий клиник характеристикаси. Клиник таъсирининг хусусиятларига кура транквилизаторларнинг 3 гурузи ажратилади:


  • Седатив таъсири устун бўлган транквилизаторлар;

  • Кундузги транквилизаторлар;

  • Ухлатувчи таъсири кучли бўлган транквилизаторлар;

Седатив таъсири устун бўлган транквилизаторлар

Бу гурух препаратлари кучли седатив, хавотирга қарши, антифобик ва миорелаксантлик хусусиятлари билан фарқланади.



Феназепам – кучли транквилизатор –седатиклардан биридир. Турли невротик ва неврозсимон бузилишларда қўлланилади, бирок хавотир ва фобияларни даволашда анча кенг қўлланилади. Таблетка ва инекцион шаклларда чикарилади. Суткалик дозаси 1,5 – 4 мг.

Ксанакс (Алпразолам). Фаол анксиолитик ва антифобик транквилизатор. Ёркин антидепрессив эффекти бор. Седатив хусусиятлари кучли эмас. Қўлашга асосий кўрсатмалар - пароксизмал ва турғун хавотир, обсессив ва фобик бузилишлар, харакат тормозланишисиз чукур бўлмаган депрессиялар. Суткалик дозаси - 1 – 4 мг.

Лоразепам – терапевтик самарасининг хусусиятларига ва қўллашга кўрсатмаларига кўра феназепамларга яқин. Суткалик дозаси - 2-5 мг.

Антелепсин (Клоназепам) яққол седатив, хавотирга қарши, антифобик хусусиятларга эга. Транквилизаторлар орасида тутканоқга қарши самараси энг кучли хисобланади. Хавотирли – фобик бузилишларни даволашда, вегетатив - томир кризларини даволашда, эпилепсияни даволашда ва эпилептиформ хуружларни даволашда қўлланилади. Суткалик дозаси 4-8 мг.

Реланиум, сибазон, седуксен (диазепам) – Ўзида транквилизаторларнинг барча клиник самараларини меъёрий мужассам қилган дори воситасидир. Бироз антидепрессив эфектга эга. Турли клиник структура ва этиологияли нопсихотик бузилишларда кенг қўлланилади. Таблетка ва инъекцион шаклларда чиқарилади (мушак орасига, вена ичига оқим билан, ва вена ичига томчилаб юборилади). Инъекцион диазепам ўткир хавотирли-фобик, хавотирли-депрессив бузилишларда қўлланилади. Диазепамни вена ичига оқим Билан юбориш – эпилептик статусни бартараф этишнинг энг самарали усулларидан бири хисобланади. Мушак орасига инъекция қилиш психомотор қўзғалишни даволашда мақсадида қўлланилади (айниқса нейролептикларни қўллашга қарши кўрсатмалар бўлса). Суткалик дозаси 15 - 30 мг.

Нозепам, тазепам (Оксазепам). Транквилизирловчи хусусияти бошқа препаратларга нисбатан пастроқ намоён бўлган. Таъсир хусусиятларига кўра кундузги траквилизаторларга яқин. Асосан амбулатор практикада қўлланилади. Суткалик дозаси – 20 - 40 мг.

Седавит (Sedavit) Седатив таъсирга эга бўлган фитопрепарат

- неврастения ва неврастеник реакциялар(қуйидаги ҳолатлар билан кечганда: қўрқув, асабийлашиш, хавотирлик, чарчаш, хотира бузилишлари) -мигрен;

-дерматозлар, тери кичишиши билан кечганда( экзема ва бошқалар)

- уйқусизликнинг енгил шакллари



Персен (Persen)

-утиб кетувчи нерв таранглик симптомларини камайтириш мақсадида (хавотирлик, юқори қўзғалувчанлик) - уйқуни вақтинча бузилиши



Санвал (Sanval)

-уйқусизлик (аномал, транзитор, сурункали)



Атаракс (Hidroxizine) Гидроксизин гидрохлорид

Фармакологик таъсири. Анксиолитик, пиперазин хосиласи. Ўртача анксиолитик фаолликга ва кучли намоён бўлган седатив таъсирга эга. Бу седатив таъсири субкортиқал структураларга таъсир қилиши билан боғлиқ.



Кундузги транквилизаторлар

Бу гурух препаратлари юмшоқ седатив таъсирга эга. Уйқу чақирувчи ва миорелактив хусусиятлари деярли йўқ.



Грандаксин (Тофизопам) вегетатив нерв системасини стабилловчи таъсир кўрсатади, хавотирнинг соматик симптомларини йўқотади, умумий анксиолитик самарага эга, холсизлик ва кундузги уйқучанликни деярли чақирмайди. Астения, холсизлик ёки хавотир Билан кечувчи невротик ва неврозсимон бузилишларда, вегетодистонияда қўлланилади. Суткалик дозаси – 150 - 300 мг.

Мазепам, рудотель (Медазепам). Бироз седатив таъсир кўрсатади. Кундузги уйқучанлик ва мушак холсизлиги чақирмайди. Кўпроқ амбулатор шароитда қўлланилади. Айниқса ишлаётган беморларга, ёш болалар ва қарияларда кўп ишлатилади. Суткалик дозаси – 10 - 30 мг.

Адаптол (мебикар) – кундузги транквилизатор-адаптоген бўлиб кучли вегетостабилловчи, анксиолитик, стресс-протектив, ноотроп, оғриқга қарши, гипоксияга қарши, шокга қарши, иммуномодулятор хусусиятларга эга.

Организмнинг табиий метаболитларига яқин. Унинг асоси мочевинанинг иккита метилланган фрагментларидан иборат. Перорал қабул қилганда адаптолнинг концентрацияси 30 минутдан кейин максимал даражага етиб 4 соат давомида юқори концентрацияда сақланиб туради. Препарат метаболизмга учрамай сутка давомида бутунлай сийдик билан чиқарилади. Адаптол анксиолитик таъсир кўрсатади, ухлатувчи ва наркотик воситаларнинг эфектини кучайтиради. Тинчлантирувчи самараси миорелаксация ва координация бузилиши каби ножўя таъсирларсиз юзага чиқади. Адаптол тўғридан тўғри ухлатувчи таъсир кўрсатмаган холда уйқуни бузилишини регуляция қилади. Препарат алкогол ва никотин абстиненциясини йўқотади, бартараф этади.

Кўрсатмалар: неврозлар ва неврозсимон ҳолатлар (ҳавотир, қўрқув, эмоционал лабиллик, юқори таъсирчанлик билан намоён бўлган), нейролептиклар ва бензодиазепин қаторидаги транквилизаторлар ножўя таъсирларини камайтириш мақсадида, ёпиқ бош мия жарохатларидан кейинги пароксизмларни даволаш учун, инсультдан кейинги беморларни реабилитация қилиш мақсадларида ишлатилади.
Ноофен (фенибут)- атипик транквилизатор. Фармакологик хусусиятлари: тинчлантирувчи таъсир кўрсатади, тарангликни, ҳавотир, қўрқув, эмоционал лабилликни, йиғлоқиликни камайтиради, уйқуни меъёрлаштиради. Ноофеннинг фаоллаштирувчи таъсири (қизиқишларнинг жонланиши, фаолликнинг ошиши, ўйин фаолиятига интилиш ўйғотиш, астенияни камайтириш ва бошқалар. ) айниқса болалар ва қарияларда яққол намоён бўлади. Ноофен антигипоксик таъсирга эга, хотирани яхшилайди, миянинг зарарли таъсирларга чидамлилигини оширади. Ноофеннинг таъсир механизми асосида унинг ГАМК – эргик жараёнларга таъсири, ҳамда ўзининг тузилиши жихатидан нейрофаол моноамин бета-фенилэтамин (ҳавотирли ҳолатларни нейрохимик бошқарилишида иштирок этади) эканлиги ётади. Препарат нистагмнинг латент даврини оширади, унинг давомийлиги ва яққоллигини камайтиради. Эпилепсияга қарши таъсир кўрсатади.

Уйқу чақирувчи самараси устун бўлган транквилизаторлар.

Юқорида санаб ўтилган седатик транквилизаторларнинг барчаси у ёки бу даражада уйқу чақирувчи хусусиятга эга (асосан уларнинг хавотирга қарши хусусиятлари хисобига) ва уйқу бузилишларида қўлланилиши мумкин. Баъзи транквилизаторлар учун уйқу чақирувчи таъсир асосий хисобланади. Бу препаратлар асосан диссомник бузилишларда қўлланилади. Уларни 10 – 15 суткадан ошувчи муддатга қўллаш тавсия этилмайди.



Эуноктин, радедорм (нитразепам) кучли уйқу чақирувчи таъсир кўрсатади: Уйқуга кетишни кучайтиради, уйқу чуқурлиги ва давомийлигини оширади. Баъзан эрталабки холсизлик ва уйқучанлик кўринишидаги «оқибатлари» учрайди. Дозаси 5-10 мг кечга ичилади.

Дормикум (Мидазолам) бу препаратлар хам кучли уйқу чақирувчи самарага эга. Қўллашга кўрсатмалар нитразепамга ўхшаган. Инъекцион формаси бор.

Мушак ва вена ичига инъекция кўринишида хирургияда премедикация мақсадида ишлатилади. Кечасига 7,5 – 15 мг дозада ишлатилади.



Рогипнол (флунитразепам) – қисқа муддат таъсирли ухлатувчи. Айниқса уйқуга кетишнинг бузилишида кўрсатилган. Эрталаб холсизлик, уйқучанлик чақирмайди. Дозаси суткасга 1-2 мг кечаси.

Сомнол (Гриндекс),Зопиклон ,Имован – транквилизаторларга қардош(яқин) дори воситаси, нисбатан қисқа уйқу чақирувчи таъсирли препарат. Зопиклоннинг асоратлари чиқмайди. Дозаси – 7,5 – 15 мг кечга.

Анданте (zaleplon)

Пиразоло-пиримидин типидаги уйқу чақирувчи препарат.Катталар учун тавсия этиладиган дозаси 10 мг суткаси кечаси ухлашдан олдин ёки ухлай олмаётганлигини сезгандан кейин ичилади.

Қўллашга кўрсатмалар: -уйқу бузилишини оғир шакллари -хаддан ташқари чарчашга олиб келса, иш фаолияти бузилиши

-хар кунги активлик пасайиши


ПСИХОСТИМУЛЯТОРЛАР (Нейроаналептик моддалар)

Психостимуляторларнинг асосий клиник таъсирига руҳий функцияларнинг стимуляцияси, фаоллашиши киради. Ланжлик, тормозланиш билан кечадиган чегарали ҳолатларда қўлланилади. Баъзи холларда тунги сийдик тутолмаслик, тутқаноқнинг кичик турларида яхши эффект беради. Шизофреник бе­морларга ишлатилганда касалликни кучайтириб юборади. Бошланғич миқдори 5 мг дан 60—80 мг гача.

Психостимуляторлар тетиклик даражасини оширади, билиш фаолияти (диққат, хотира, фикрлаш) кўрсаткичларини вақтинча оширади, руҳий ва харакат тезлигини оширади, ақлий ва жисмоний иш қобилиятини оширади. Бироз антидепрессив самарага эга. Соғлом одамларда бу дорилар умумий хиссиётни ва кайфиятни бироз кўтариши, ва кайфиятга эйфорик жило бериши мумкин.

Қўллашга кўрсатмалар: турли сабабли ўртача астеник ҳолатлар, кундузги уйқучанлик, суст апатик ҳолатларда (шу қаторда психотроп воситалар қўлланилиши натижасида келиб чиқган) субступороз ҳолатлар, нарқолепсия.

Ножўя таъсирлари, асоратлари ва қарши кўрсатмалари: Психостимуляторлар васваса ва галюцинацияларни, галюцинацияларни, хавотирни, тунги уйқуни ёмонлашиши мумкин. Уйқучанлик, чалғувчанлик, таъсирчанлик, жойида ўтира олмаслик каби парадоксал реакциялар бўлиши мумкин. Бундан ташқари бу гурух препаратлари артериал қон босимини ошириши, иштахани бўғиши мумкин.

Узоқ муддат қўлланилганда шу гурухнинг барча препаратлари руҳий ва жисмоний қарамлик чақириши мумкин. Шу сабабли бу препаратларни қўллаш муддати 3-4 хафтадан ошмаслиги керак. Эрталаб ёки кундузи берилади, ёки фақат эрталаб берилади.

Психостимуляторларни қўллашга қарши кўрсатмалар алкоголизм, бошқа токсикомания ва наркоманиялар, эпилепсия, нутқ-харакат қўзғалиши, продуктив психотик симптоматика, руҳийжисмоний чарчаш, уйқусизлик, гипертония касаллиги, церебрал ва умумий атеросклероз, стенокардия, гепертиреоз.

Кофеин. Одатда психостимуляторлар қаторига киритилади, хозирги кунда мустақил ахамиятга эга эмас. Кофеиннинг паст дозалари баъзи мураккаб аналгезияловчи ва тутқаноқга қарши дорилар аралашмаси таркибига киради. Кўпинча клиник амалиётда сиднокарб қўлланилади.

Сиднокарб – яққол психостимулловчи хусусиятли ва организм томонидан нормал қабул қилинадиган хусусиятларга эга. Суткалик дозаси – 10 – 50 мг.

Сиднофен — хоссалари бўйича сиднокарбга ўхшаб кетади, лекин анча мулойимлиги, гиперстимулловчи хоссаси йўқлиги билан фарқ қилади. Енгил антидепрессант таъсир кўрсатади. Кучли толиқишларда, гиподинамияда, невротик ва соматик ланжликда қўлланилади. Бу модда бошқа антидепрессантлар билан келишмайди. Миқдори кунига 5—10 мг дан 60—80 мг гача бўлади.

Меридил (риталин, центедрин) нисбатан кам қўлланилади. Суткалик дозаси 10 – 30 мг.
НООТРОПЛАР

Ноотроплар метаболик таъсир кўрсатувчи дори моддалар. МНС нинг модда алмашинувида жараёнларни меъёрлаштириш учун қўлланилади. Бош миянинг жароҳатли ва юқумли шикастланишларида, атеросклероз ва инсультдан кейинги ҳолатларда ишлатилади.

Аминалон — (гаммолон) — гамма амино ёт жавҳари. Бош мия тўқималарининг метаболик жараёнларида қўлланилади. Таблеткада (0,25—1,5 г) истеъмол қилинади.

Энцефабол (пиридитол) — витамин Вб асосида синтезланган модда. Миядаги модда алмашинувими яхшилайдиган фаолловчи хоссага эга. Лимбик системами фаолловчи, қувват алмашинувини яхшиловчи, психомотор фаолликни оширувчи хусусиятга эга. Органик келиб чиқишига эга бўлган астено-депрессив ҳолатларда қўлланилади. Миқдори кунига 0,1—0,2 г.

Ноотропил (пирацетам) — катта ярим шарлар пўстоғидаги оксидланиш жараёнларини фаоллаш хоссасига эга. Фаҳмни, нутқни, ақлий қобилиятни яхшилайди. Турли кўринишлардаги психоорганик синдромларда, алкогол абстиненцияларида қўлланилади. Суткалик дозаси – 2,4 – 8,0 г. Мия қон айланишининг бузилишларида, комаларда, ўткир интоксикацияларда пирацетам парентерал, в/и томчилаб 20 мг сут қўллаш мумкин.

Седатив эфектли бўлган ноотроплар. Психостимулловчи таъсир қилувчи ноотроплардан фарқли, седатив эфектли бўлган ноотроплар бироз тутқаноқга қарши таъсирга эга. Эпилепсияни даволашда қўлланилади. Буларга

Пантогам (суткалик дозаси 1,5 – 3,0 г) ,

Фенибут (0,5 – 1,5г),

Пикамилон (0,1 – 0,2г) каби дорилар киради.

Фенотропил (Phenotropil)

- турли этиологияли МНС касалликлари; -невротик ҳолатлар: холсизлик, психомотор активлик пасайиши, диққат бузилиши, хотира пасайиши белгилари билан кечса; -укитиш жараёнларини бузилишлари; - енгил ва ўрта оғирликдаги депрессиялар; -психоорганик синдромлар, интеллектуал-мнестик ва апатико- абулик симптомлар билан бирга кечганда; - шизофренияда апатик синдром; -тутқанок ҳолатлари; - гипоксия профилактикаси, стрессга мослашишни кучайтириш, экстремал ҳолатларда организм функционал ҳолатини коррекциялаш, ақлий ва жисмоний фаолиятни кучайтириш, суткалик биоритмни коррекциялаш, «уйқу-тетиклик» даврини регуляция қилиш; - сурункали алкоголизм ( астения симптомларини, интеллектуал мнестик ўзгаришларни ва депрессия симптомларини камайтириш мақсадида)



Фезам (Phezam)

Қўллашга кўрсатмалар -бош мия кон томирларида кон айланишини бузилиши( бош мия кон томирларини атеросклерози, тикланиш давридаги ишемик инсультлар, бош мия травмаларидан сўнг) - хотира бузилишлари, когнитив функция ва диққат бузилишлари -турли генездаги энцефалопатиялар -турли генездаги лабиринтопатиялар (бош айланиши, кулокда шовкин, нистагм, кунгил айнаш, кайт қилиш) - Меньер синдроми - кинетозлар профилактикаси

- мигрень профилактикаси - ақлий фаолият паст бўлган болаларда укитиш жараёни ва хотирани яхшилаш мақсадида

Церебролизин – нейронлар ўсиш факторига аналогик бўлган нейротрофик фаолликга эга ягона нейропротектор хисобланади.

Церебролизин бу – таркибида керақли аминокислоталар сақловчи мия моддасининг гидролизати(сув иштирокида парчаланиш махсулоти) хисобланади. Фармакологик таъсири. Мия тўқимасида модда алмашинувини яхшилайди. Церебролизин ўзида мия метаболизмининг асосий бўғини бўлмиш биологик фаол аминокислоталар ва пептидларни сақлайди. Гематоэнцефалик тўсиқдан ўтиб, хужайра ичи алмашинувини бошқаради, ва синапс ўтказувчанлигини оширади. Шунинг самараси бўлиб уни юборганда аэроб энергетик метаболизм самарадорлиги ошади, хужайра ичи оқсил синтези яхшиланади, лактацидознинг салбий таъсири камаяди. Бу самара транссинаптик ўтказувни ошириш самараси билан биргаликда препаратнинг нейропротектив таъсирни таъминлайди, яъни нейронларнинг гипоксия шароитларида ва бошқа шикастловчи шароитларга чидамлилигини оширади.

Церебролизин кислород ва глюкозани утилизациясини кучайтиради, АТФ синтезини стимуляция қилади, калцийнинг хужайра ичига ортиқча кириш жараёнини камайтиради, шунингдек антиоксидант ва нейротрофик таъсир кўрсатиши аниқланган. Антиоксидант ва нейротрофик самараси қуйидагига боғлиқ:

Церебролизин таркибида нерв ўсиш жарраёнларини стимулловчи воситалар бўлиб, бунда нейрон цитоскелетини бузилишдан сақлаб, унинг тузилишини турғунлаштириб, шу орқали шикастланган синапсларни тиклайди ва янгиларини пайдо бўлишига олиб келади. Бу хусусиятларининг бари церебролизиннинг ажойиб таркиби туфайли (бир қатор алмаштириб бўлмайдиган аминокислоталар, витаминлар, нейромодятор эфектли кичикмолекуляр воситалар, ) бўлиб улар гематоэнцефалитик тўсиқдан осон ўтади ва нерв хужайраларининг морфологик ва функционал ҳолатига бевосита таъсир қилади. Препарат бош мияга органоспецифик мультимодал таъсир кўрсатади, яъни метаболик бошқарувни, нейропротекцияни, функционал нейромодуляцияни ва нейротрофик фаолликни таъминлайди.



Қўллашга кўрсатмалар. Марказий нерв системаси функцияси бузилиши билан кечувчи касалликлар (энцефалит), мияда қон айланишининг бузилиши, бош миядаги операциялар, болаларда ақлий ривожланишдан орқада қолиш, хотира пасайиши ва паришонхотирлик билан кечувчи психиатрик касалликлар(психоорганик синдром, қарилик психозлари, бош миянинг атрофик касалликлари) ва бошқалар.

Қўллаш усули ва дозировкаси: Оптимал самарага эришиш учун касаллик характерига мос дозаларда ва юбориш усулини тўғри танлаб қўллаш керак бўлади. Бош миянинг органик, метаболик ва нейродегенератив касалликларида 10-50 мл/сут дан 20 кунлик курслар билан қўлланилади.

Травматик мия шикастларида 5-30 мл /сут 20-30 кун. Альцгеймер касалликгида ва қон томир деменциясида 10-50 мл /сут доза билан 20-30 кунлик курслар билан қабул қилинади.

Болаларда церебрал паралич, ақлий ривожланишдан ортда қолиш, аутизм, гиперактивлик билан кечувчи диққат дефицити синдроми ҳолатларида 0,1-0,3 мл /1кг тана вазнига/суткасига дозада хисоблаб қўлланилади.

Психоорганик синдромда 10-30 мл/сут 20 кун мобайнида қўлланилади.

Кучли ва давомий самарага эришиш учун церебролизин билан такрорий даво курсларини йилда 2-3 махал қўллаш зарур. Вена ичига қўллаганда 10 мл ва ундан ошиқ дозаларни 100-200 мл физиологик эритмада эритиб 60-90 мин давомида томчила бюборилади. Психиатрияда церебролизин психоорганик синдромда ютуқ билан қўлланилмоқда. Вена ичига оқим билан 5-10 мл юборилади. Даволаш курсига 20-25 инъекция етарли бўлади. Унинг қўлланилиши турли генезли деменция(орттирилган ақли заифлик)ларда руҳий фаолият дефектини компенсация қилишнинг энг самарали усулларидан бири хисобланади. Препаратни томчилаб вена ичига 10-20 мл миқдорини 100-250 мл изотоник эритмада эритиб юбориш (даволаш курси 20-30 инъекция) орқали хотира ва диққат бузилишини вақтинчалик қайтарилишига(регрессига), кундалик хаётий фаоллик кўрсаткичларини яхшилашга эришилади. Шу сабабли деменцияда церебролизинни такрорий курслар билан ишлатилиши кўрсатилган. Эндоген депрессияда антидепрессантларга резистентлик кузатилаганда церебролизинни 10-15 марта вена ичига юборилгандан сўнг (5 мл.дан) беморларнинг ахволи яхшиланиши кузатилади. Элоктротитраш ва инсулиншок терапияси сеансларидан кейин органик ўзгаришлар пайдо бўлишини олдини олиш мақсадида ва беморнинг руҳий фаоллигини ошириш мақсадида церебролизин 3-5 марта вена ичига томчилаб (10-15 мл препарат 100-250 мл натрий хлориднинг изотоник эритмасида) юборилганидан сўнг беморларнинг руҳий фаоллиги тикланади. Ақлий қолоқ болаларга препаратни мушак орасига 1-2 мл хар куни 1 ой давомида қўлланилади. Шундай курсларни йилига 2-3 махал такрорлаш мумкин. Руҳий дефектнинг ўртача намоён бўлган ҳолатларида унинг қўлланилиши маъқулроқ хисобланади.

Ножўя таъсирлари. Иссиқлик хисси, камдан-кам ҳолларда тана хароратининг кўтарилиши ёки пасайиши. Қарши кўрсатмалар. Хомиладорлик, буйрак функциясининг оғир бузилишлари, аллергик диатезлар. Аминокислоталар эритмаси билан бирга қўллаб бўлмайди. Чиқарилиш шакли. 5%ли эритмаси 1 мл ва 5 мл лик ампулада. Қуруқ жойда сақлаш керак.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   26




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет