Оралтаева А. С. Аналитикалыљ химия. Зертханалыљ практикумы

2. Naz катионын ашу“а цинкуранил ацетат реактиві.

3. PbІz катионын ашу“а HCl, K2Cr2O7, KJ реактивтері.

4. CaІz катионын ашу“а H2SO4, (NH4)2C2O4, мурексид реактивтері.

5. BaІz катионын ашу“а H2SO4, K2CrO4, родинозат натрий реактивтері.

6. Alіz катионын ашу“а КОН, алюминон, морин реактивтері.

7. ZnІz катионын ашу“а КОН, дитизон, K4[Fe(CN)6] реактивтері.

8. Crіz катионын ашу“а КОН, Н2О2, КМпО4 реактивтері.

9. FeІz катионын ашу“а K3 [Fe(CN)6], диметил глиоксим реактивтері.

10. Feіz катионын ашу“а K4[Fe(CN)6], NH4 CN S реактивтері.

11. MnІz катионын ашу“а КОН, Н2О2, (NH4 ) 2S2 О8 , Pb О 2 реактивтері.

12. MgІz катионын ашу“а КОН, Na 2HPО4 + NH4Cl + NH4ОH , магнезон Т реактивтері.

13. CuІz катионын ашу“а NH4 О H, K4[Fe(CN)6] реактивтері.

14. NiІz катионын ашу“а NH4 О H, диметил глиоксим реактивтері.

15. CoІz катионын ашу“а NH4 О H, C10H6(NО) (ОH) реактивтері.

љажетті заттар:

1. Реактивтер орналас›ан ›±тыша.

2. Электр плиткасы.

3. Фильтр ›а“азы.

4. Приборлар т±ратын штатив.

5. Центрифуга.

6. Пипетка.

7. Тікб±рышты жіЈішке шыны.

8. Жуындылар мен ›алды›тарды ›±ятын колба

9. Индикатор ›а“азы.

10. Микроскоп.

11. Жу“ыш ыдыс /промывалка/.

12. илшегіш цилиндр.

Бірінші лабораториялы› ж±мыс.
Та›ырыбы: I-VI аналитикалы› топтар катиондарыныЈ йзіндік реакциялары
Ж±мыстыЈ ма›саты: Naz, NH4z, PbІz, CaІz, BaІz, Alіz, ZnІz, MnІz, FeІz, Feіz, MgІz, CuІz, NiІz катиондарыныЈ йзіндік реакцияларын о›ып Їйрену.
1.1. Теориялы› мЩселелер.

Лабораториялы› ж±мысты бастаудан б±рын осы ж±мыс›а байланысты негізгі теориялы› мЩселелерімен танысып алу керек. ОныЈ ішінде:

1. Д.И. МенделеевтіЈ периодты› системасы жЩне катионды› йзіндік химиялы› реакциялары арасында“ы диалектикалы› байланыс.

2. КатиондардыЈ ›ыш›ылды›-негіздік классификациясы, топты› реагенттердіЈ ›асиеттері жЩне катиондарды т±нба“а тЇсіру шарттары.

3. Сапалы› анализді орындау шарттары жЩне аналитикалы› химиялы› реакциялар“а ›ойылатын талаптар.

4. Т±нба“а тЇсу, ›ыш›ылды›-негіздік комплекс тЇзу, тоты›тану-тоты›сыздану реацияларыныЈ жЩне амфотерлік катиондардыЈ негіздік ›асиеттері.

1. Химиялы› лабораторияда техника ›ауіпсіздігін са›тау ›а“идаларымен танысу.

2. Сапалы› анализге ›ажетті химиялы› ыдыстар мен приборларды пайдалану жалдарын меЈгеру.

3. Лабораториялы› ж±мысты орындау жолдары туралы 챓алімнен ›ыс›аша н±с›ау алу.

4. Ж±мысты орындау.

5. Ж±мыс ›орытындысын талдау жЩне орындал“ан ж±мысты ГОСТ ережесі бойынша толтыру.

6. ®йге берілген тапсырма: екінші лабораториялы› ж±мыс›а дайындалу, я“ни ерітіндідегі барлы› аналитикалы› топтардан т±ратын катиондарды зерттеу жолдарын о›ып Їйрену.
Катиондарды ашу“а ж±мсалатын йзіндік реактивтер.

Катиондарды ашу“а топты› реактивтер жЩне Щрбір катион“а тиісті йзіндік реактивтер пайдаланатынды“ын жо“арыда айт›анбыз. Ж±мыстыЈ орындалу барысында Щрбір студент топты› реактивтер, мысалы, 2н хлорлы сутек ерітіндісініЈ PbІz, Agz катиондарына, 2н кЇкірт ›ыш›ылыныЈ CaІz, BaІz катиондарына 2н КОН сілтісі арты› ›осыл“ан жа“дайда Alіz,ZnІz,Crіz,Feіz, FeІz,MnІz,MgІz,CuІz,NiІz катиондарына, аммиактыЈ суда“ы ерітіндісініЈ NiІz,CuІz катиондарына Щсерін тексеру ›ажет. Сондай-а› пайда бол“ан т±нбалардыЈ ›ыш›ылдарда жЩне сілтілерде ерігіштік ›асиетін тЩжірибе жЇзінде ба›ылау ›ажет.

Катиондарды ашу“а тймендегі йзіндік реактивтер пайдаланылады:

1. NH4z катионын ашу“а КОН, K2/H9J4/ реактивтер.

2. Naz катионын ашу“а цинкуранил ацетат реактиві.

3. PbІz катионын ашу“а HCl, K2Cr2O7, KJ реактивтері.

4. CaІz катионын ашу“а H2SO4, (NH4)2C2O4, мурексид реактивтері.

5. BaІz катионын ашу“а H2SO4, K2CrO4, родинозат натрий реактивтері.

6. Alіz катионын ашу“а КОН, алюминон, морин реактивтері.

7. ZnІz катионын ашу“а КОН, дитизон, K4[Fe(CN)6] реактивтері.

8. Crіz катионын ашу“а КОН, Н2О2, КМпО4 реактивтері.

9. FeІz катионын ашу“а K3 [Fe(CN)6], диметил глиоксим реактивтері.

10. Feіz катионын ашу“а K4[Fe(CN)6], NH4 CN S реактивтері.

11. MnІz катионын ашу“а КОН, Н2О2, (NH4 ) 2S2 О8 , Pb О 2 реактивтері.

12. MgІz катионын ашу“а КОН, Na 2HPО4 + NH4Cl + NH4ОH , магнезон Т реактивтері.

13. CuІz катионын ашу“а NH4 О H, K4[Fe(CN)6] реактивтері.

14. NiІz катионын ашу“а NH4 О H, диметил глиоксим реактивтері.

15. CoІz катионын ашу“а NH4 О H, C10H6(NО) (ОH) реактивтері.

љажетті заттар:

1. Реактивтер орналас›ан ›±тыша.

2. Электр плиткасы.

3. Фильтр ›а“азы.

4. Приборлар т±ратын штатив.

5. Центрифуга.

6. Пипетка.

7. Тікб±рышты жіЈішке шыны.

8. Жуындылар мен ›алды›тарды ›±ятын колба

9. Индикатор ›а“азы.

10. Микроскоп.

11. Жу“ыш ыдыс /промывалка/.

12. илшегіш цилиндр.

КатиондардыЈ аналитикалы› классификациясы.

Топты› жЩне жалпы реактивтердіЈ ›асиеттерін басшылы››а ала отырып, аналитикалы› химияда катиондардыЈ бірнеше классификациясы /топтауы/ жасал“ан. Б±л классификациялар бойынша катиондар бірнеше топтар“а бйлінген жЩне Щр топтыЈ йзіндік топты› реактиві бар.

Аналитикалы› катиондар классификацияларыныЈ маЈыздылары:

1. КЇкіртті сутекті

2. љыш›ылды-сілтілік

3. Аммиакты-фосфатты

4. Тиоацетатамидті

5. Хроматографиялы›ты›

КатиондардыЈ аналитикалы› классификациясын жасауда жасауда сол катиондардыЈ Д. И. МенделеевтіЈ периодты› таблицасында“ы орнын, атом ›±рылысын, ионныЈ зарядын, радиусын, сырт›ы электрон ›абатыныЈ орналасуын жЩне бас›а кйптеген ›асиеттерін басшылы››а ал“ан. Осы классификациялардыЈ практикада кйп ›олданытын кЇкіртті-сутектік жЩне ›ыш›ылды-сілтілік классификацияларына то›таламыз.

Аналитикалы› катиондар классификациясыныЈ теориялы› жа“ынан еЈ тереЈ тексерілгені ЁC сульфидтік классификация. Б±л катиондардыЈ классификациясы системалы анализ кезінде катиондардыЈ сульфид, полисульфид аммоний жЩне кЇкіртті сутек ›ыш›ылымен реакцияларына негізделген. Бл классификация бойынша катиондар бес аналитикалы› топтар“а бйлінеді:

Бірінші аналитикалы› топ›а NH4z, Naz, Kz, MgІz катиондары жатады. Б±л топтыЈ топты› реактиві жо›. Екінші аналитикалы› топ BaІz, SrІz, CaІz катиондарынан т±рады. Топты› реактив есебінде карбонат аммоний т±зы пайдаланады. Б±л иондардыЈ карбонат т±здары суда ерімейді.

®шінші аналитикалы› топты Alіz, Сrіz, FeІz, Feіz, MnІz жЩне ZnІz иондары ›±райды. Б±л топ›а периодты› системаныЈ Їшінші негізгі топ катиондары мен тйртінші топтыЈ ауыспалы валенттілікке ие катиондаоы жатады. Б±л катиондардыЈ сульфидтері мен негіздері суда ерімейді, біра› ›ыш›ылдарда жа›сы ериді. Топты› реактив есебінде нейтралды немесе негіздік /сілтілік/ ортада (NH4)2S т±зыныЈ ерітіндісі пайдаланады.

Тйртінші аналитикалы› топтыЈ ›±рамына периодты› системаныЈ тйртінші периодына кіретін элементтер жЩне бесінші , алтыншы периодтыЈ металдары кіреді, я“ни Agz, Hg©ьІz, HgІz, PbІz, Biіz, CuІz, CdІz катиондары кіреді. Б±л топтыЈ топты› реактиві ЁC кЇкіртті сутек ›ыш›ылы /Н2S/. Б±л реактив т±з ›ыш›ылыныЈ ерітіндісінен осы топ катиондарын сульфид тЇрінде т±нба“а тЇсіреді.

Бесінші аналитикалы› топ›а полисульфид анионында еритін сульфид тЇзуші катиондар жатады. Олар Sbіz, Sbuz, Sn©щz, SnІz, Asіz, Asuz . Бесінші топ катиондарыныЈ тйртінші топ катиондарынан айырмашылы“ы олардыЈ сульфидтері полисульфид жЩне сілті ерітінділерінде, натрий жЩне калий сульфидтерінде жа›сы ериді. Топты› реактив есебінде аммоний сульфиді ерітіндісі пайдаланады. Б±л реактив топтыЈ иондары т±з ›ыш›ылы ерітіндісінде т±нба“а тЇсіреді.

Аналитикалы› топтыЈ иондарды жЇйелі анализ жолымен бйлгенде тйменнен жо“ары ›арай бйледі. Біріншіден бесінші жЩне алтыншы топтыЈ, соЈынан бірінші топтыЈ катиондарын бйледі.

Сульфидтік катиондар классификациясыныЈ басты реактиві сульфид-ионы, оныЈ улы келетіні белгілі. Оны себепті аналитикалы› лабораторияларда йте жа›сы істейтін мы›ты винтилятор мен шкафтар жЩне бас›а кйптеген ›±ралдармен жабды›тау ›ажет. Сонымен бірге кйбір иондар сульфид-ионымен Щрекеттескенде толы› т±нба“а тЇспеуі жЩне бйлінбеуі, кейбір жа“дайларда каллоид ерітінділерін тЇзеіндігі б±л классификацияныЈ пайдалануын шектейді. Осы себептерді ескере отырып, кйп жерде сульфидті классификация орнына катиондардыЈ ›ыш›ылды негізді класификациясы пайдаланады.

КатиондардыЈ ›ыш›ылды-сілтілік классификациясы.

љыш›ылды-негізді классификация бойынша барлы› катиондар алты аналитикалы› топ›а бйлінеді. Шрбір топ кезегімен хлорлы сутек, кЇкірт ›ыш›ылдарымен, сілті ерітіндісімен т±нба“а тЇсіру ар›ылы бйлінеді.

Алтыншы топ иондары сілті ерітіндісімен, бесінші топ иондарымен т±нба“а бірге тЇсіріледі де, одан аммиактыЈ суда“ы ерітіндісі ар›ылы аммиак комплексі тЇрінде ерітіндіге йткізу ар›ылы бйліп алады.

Б±л классификация кйптеген реактивті ›ажет етпейді жЩне аз уа›ыт алады. љыш›ылды›-негіздік классификация“а элементтердіЈ негізгі ›асиеттерін, оныЈ ішінде элементтердіЈ ›ыш›ылдармен, сілтілермен Щрекеттеуі, гидрототы›тардыЈ амфотерлік жЩне комплексті ›осылыстар тЇзу ›асиеттері кеЈінен пайдаланыл“ан.

Осы классификацияны таблица тЇрінде келтіреміз.

дарLiz,

Naz,

Hg©ьІzCaІz,

BaІz,

SrІzAlіz,Crіz,

Asuz,SnІz,

Sn©щzFeІz,FeіzMnІz,

MgІz,SbіzSbuzCuІz,NiІz,

CoІz,CdІz,HgІzТопты›

реактивжо›2 н

HCl1 н

H2SO4NaOHNaOH25%

дыЈ

›±рамда-

љыш›ыл-

љыш›ыл-

Кйп мйлшерде сілтілерде еридіMe(OH)n

Сілті ерітінділерін-де ерімейді n+

[Me(NH3)n]

аммиак ерітінділерін кйп ›ос›анда ериді

Бірінші лабораториялы› ж±мыс.

Лабораториялы› ж±мысты бастаудан б±рын осы ж±мыс›а байланысты негізгі теориялы› мЩселелерімен танысып алу керек. ОныЈ ішінде:

1. Д.И. МенделеевтіЈ периодты› системасы жЩне катионды› йзіндік химиялы› реакциялары арасында“ы диалектикалы› байланыс.

2. КатиондардыЈ ›ыш›ылды›-негіздік классификациясы, топты› реагенттердіЈ ›асиеттері жЩне катиондарды т±нба“а тЇсіру шарттары.

3. Сапалы› анализді орындау шарттары жЩне аналитикалы› химиялы› реакциялар“а ›ойылатын талаптар.

4. Т±нба“а тЇсу, ›ыш›ылды›-негіздік комплекс тЇзу, тоты›тану-тоты›сыздану реацияларыныЈ жЩне амфотерлік катиондардыЈ негіздік ›асиеттері.

1. Химиялы› лабораторияда техника ›ауіпсіздігін са›тау ›а“идаларымен танысу.

2. Сапалы› анализге ›ажетті химиялы› ыдыстар мен приборларды пайдалану жалдарын меЈгеру.

3. Лабораториялы› ж±мысты орындау жолдары туралы 챓алімнен ›ыс›аша н±с›ау алу.

4. Ж±мысты орындау.

5. Ж±мыс ›орытындысын талдау жЩне орындал“ан ж±мысты ГОСТ ережесі бойынша толтыру.

6. ®йге берілген тапсырма: екінші лабораториялы› ж±мыс›а дайындалу, я“ни ерітіндідегі барлы› аналитикалы› топтардан т±ратын катиондарды зерттеу жолдарын о›ып Їйрену.
Катиондарды ашу“а ж±мсалатын йзіндік реактивтер.

Катиондарды ашу“а топты› реактивтер жЩне Щрбір катион“а тиісті йзіндік реактивтер пайдаланатынды“ын жо“арыда айт›анбыз. Ж±мыстыЈ орындалу барысында Щрбір студент топты› реактивтер, мысалы, 2н хлорлы сутек ерітіндісініЈ PbІz, Agz катиондарына, 2н кЇкірт ›ыш›ылыныЈ CaІz, BaІz катиондарына 2н КОН сілтісі арты› ›осыл“ан жа“дайда Alіz,ZnІz,Crіz,Feіz, FeІz,MnІz,MgІz,CuІz,NiІz катиондарына, аммиактыЈ суда“ы ерітіндісініЈ NiІz,CuІz катиондарына Щсерін тексеру ›ажет. Сондай-а› пайда бол“ан т±нбалардыЈ ›ыш›ылдарда жЩне сілтілерде ерігіштік ›асиетін тЩжірибе жЇзінде ба›ылау ›ажет.

Катиондарды ашу“а тймендегі йзіндік реактивтер пайдаланылады:

1. NH4z катионын ашу“а КОН, K2/H9J4/ реактивтер.

2. Naz катионын ашу“а цинкуранил ацетат реактиві.

3. PbІz катионын ашу“а HCl, K2Cr2O7, KJ реактивтері.

4. CaІz катионын ашу“а H2SO4, (NH4)2C2O4, мурексид реактивтері.

5. BaІz катионын ашу“а H2SO4, K2CrO4, родинозат натрий реактивтері.

6. Alіz катионын ашу“а КОН, алюминон, морин реактивтері.

7. ZnІz катионын ашу“а КОН, дитизон, K4[Fe(CN)6] реактивтері.

8. Crіz катионын ашу“а КОН, Н2О2, КМпО4 реактивтері.

9. FeІz катионын ашу“а K3 [Fe(CN)6], диметил глиоксим реактивтері.

10. Feіz катионын ашу“а K4[Fe(CN)6], NH4 CN S реактивтері.

11. MnІz катионын ашу“а КОН, Н2О2, (NH4 ) 2S2 О8 , Pb О 2 реактивтері.

12. MgІz катионын ашу“а КОН, Na 2HPО4 + NH4Cl + NH4ОH , магнезон Т реактивтері.

13. CuІz катионын ашу“а NH4 О H, K4[Fe(CN)6] реактивтері.

14. NiІz катионын ашу“а NH4 О H, диметил глиоксим реактивтері.

15. CoІz катионын ашу“а NH4 О H, C10H6(NО) (ОH) реактивтері.

љажетті заттар:

1. Реактивтер орналас›ан ›±тыша.

2. Электр плиткасы.

3. Фильтр ›а“азы.

4. Приборлар т±ратын штатив.

5. Центрифуга.

6. Пипетка.

7. Тікб±рышты жіЈішке шыны.

8. Жуындылар мен ›алды›тарды ›±ятын колба

9. Индикатор ›а“азы.

10. Микроскоп.

11. Жу“ыш ыдыс /промывалка/.

12. илшегіш цилиндр.

КатиондардыЈ аналитикалы› классификациясы.
ЖЇйелі анализде катиондар бірнеше аналитикалы› топтар“а бйлінетіндігі жо“арыда айтыл“ан.

Топты› жЩне жалпы реактивтердіЈ ›асиеттерін басшылы››а ала отырып, аналитикалы› химияда катиондардыЈ бірнеше классификациясы /топтауы/ жасал“ан. Б±л классификациялар бойынша катиондар бірнеше топтар“а бйлінген жЩне Щр топтыЈ йзіндік топты› реактиві бар.

Аналитикалы› катиондар классификацияларыныЈ маЈыздылары:

1. КЇкіртті сутекті

2. љыш›ылды-сілтілік

3. Аммиакты-фосфатты

4. Тиоацетатамидті

5. Хроматографиялы›ты›

КатиондардыЈ аналитикалы› классификациясын жасауда жасауда сол катиондардыЈ Д. И. МенделеевтіЈ периодты› таблицасында“ы орнын, атом ›±рылысын, ионныЈ зарядын, радиусын, сырт›ы электрон ›абатыныЈ орналасуын жЩне бас›а кйптеген ›асиеттерін басшылы››а ал“ан. Осы классификациялардыЈ практикада кйп ›олданытын кЇкіртті-сутектік жЩне ›ыш›ылды-сілтілік классификацияларына то›таламыз.

Аналитикалы› катиондар классификациясыныЈ теориялы› жа“ынан еЈ тереЈ тексерілгені ЁC сульфидтік классификация. Б±л катиондардыЈ классификациясы системалы анализ кезінде катиондардыЈ сульфид, полисульфид аммоний жЩне кЇкіртті сутек ›ыш›ылымен реакцияларына негізделген. Бл классификация бойынша катиондар бес аналитикалы› топтар“а бйлінеді:

Бірінші аналитикалы› топ›а NH4z, Naz, Kz, MgІz катиондары жатады. Б±л топтыЈ топты› реактиві жо›. Екінші аналитикалы› топ BaІz, SrІz, CaІz катиондарынан т±рады. Топты› реактив есебінде карбонат аммоний т±зы пайдаланады. Б±л иондардыЈ карбонат т±здары суда ерімейді.

®шінші аналитикалы› топты Alіz, Сrіz, FeІz, Feіz, MnІz жЩне ZnІz иондары ›±райды. Б±л топ›а периодты› системаныЈ Їшінші негізгі топ катиондары мен тйртінші топтыЈ ауыспалы валенттілікке ие катиондаоы жатады. Б±л катиондардыЈ сульфидтері мен негіздері суда ерімейді, біра› ›ыш›ылдарда жа›сы ериді. Топты› реактив есебінде нейтралды немесе негіздік /сілтілік/ ортада (NH4)2S т±зыныЈ ерітіндісі пайдаланады.

Тйртінші аналитикалы› топтыЈ ›±рамына периодты› системаныЈ тйртінші периодына кіретін элементтер жЩне бесінші , алтыншы периодтыЈ металдары кіреді, я“ни Agz, Hg©ьІz, HgІz, PbІz, Biіz, CuІz, CdІz катиондары кіреді. Б±л топтыЈ топты› реактиві ЁC кЇкіртті сутек ›ыш›ылы /Н2S/. Б±л реактив т±з ›ыш›ылыныЈ ерітіндісінен осы топ катиондарын сульфид тЇрінде т±нба“а тЇсіреді.

Бесінші аналитикалы› топ›а полисульфид анионында еритін сульфид тЇзуші катиондар жатады. Олар Sbіz, Sbuz, Sn©щz, SnІz, Asіz, Asuz . Бесінші топ катиондарыныЈ тйртінші топ катиондарынан айырмашылы“ы олардыЈ сульфидтері полисульфид жЩне сілті ерітінділерінде, натрий жЩне калий сульфидтерінде жа›сы ериді. Топты› реактив есебінде аммоний сульфиді ерітіндісі пайдаланады. Б±л реактив топтыЈ иондары т±з ›ыш›ылы ерітіндісінде т±нба“а тЇсіреді.

Аналитикалы› топтыЈ иондарды жЇйелі анализ жолымен бйлгенде тйменнен жо“ары ›арай бйледі. Біріншіден бесінші жЩне алтыншы топтыЈ, соЈынан бірінші топтыЈ катиондарын бйледі.

Сульфидтік катиондар классификациясыныЈ басты реактиві сульфид-ионы, оныЈ улы келетіні белгілі. Оны себепті аналитикалы› лабораторияларда йте жа›сы істейтін мы›ты винтилятор мен шкафтар жЩне бас›а кйптеген ›±ралдармен жабды›тау ›ажет. Сонымен бірге кйбір иондар сульфид-ионымен Щрекеттескенде толы› т±нба“а тЇспеуі жЩне бйлінбеуі, кейбір жа“дайларда каллоид ерітінділерін тЇзеіндігі б±л классификацияныЈ пайдалануын шектейді. Осы себептерді ескере отырып, кйп жерде сульфидті классификация орнына катиондардыЈ ›ыш›ылды негізді класификациясы пайдаланады.

КатиондардыЈ ›ыш›ылды-сілтілік классификациясы.

љыш›ылды-негізді классификация бойынша барлы› катиондар алты аналитикалы› топ›а бйлінеді. Шрбір топ кезегімен хлорлы сутек, кЇкірт ›ыш›ылдарымен, сілті ерітіндісімен т±нба“а тЇсіру ар›ылы бйлінеді.

Алтыншы топ иондары сілті ерітіндісімен, бесінші топ иондарымен т±нба“а бірге тЇсіріледі де, одан аммиактыЈ суда“ы ерітіндісі ар›ылы аммиак комплексі тЇрінде ерітіндіге йткізу ар›ылы бйліп алады.

Б±л классификация кйптеген реактивті ›ажет етпейді жЩне аз уа›ыт алады. љыш›ылды›-негіздік классификация“а элементтердіЈ негізгі ›асиеттерін, оныЈ ішінде элементтердіЈ ›ыш›ылдармен, сілтілермен Щрекеттеуі, гидрототы›тардыЈ амфотерлік жЩне комплексті ›осылыстар тЇзу ›асиеттері кеЈінен пайдаланыл“ан.

Осы классификацияны таблица тЇрінде келтіреміз.

дарLiz,

Naz,

Hg©ьІzCaІz,

BaІz,

SrІzAlіz,Crіz,

Asuz,SnІz,

Sn©щzFeІz,FeіzMnІz,

MgІz,SbіzSbuzCuІz,NiІz,

CoІz,CdІz,HgІzТопты›

реактивжо›2 н

HCl1 н

H2SO4NaOHNaOH25%

дыЈ

›±рамда-

љыш›ыл-

љыш›ыл-

Кйп мйлшерде сілтілерде еридіMe(OH)n

Сілті ерітінділерін-де ерімейді n+

[Me(NH3)n]

аммиак ерітінділерін кйп ›ос›анда ериді

Бірінші лабораториялы› ж±мыс.

Лабораториялы› ж±мысты бастаудан б±рын осы ж±мыс›а байланысты негізгі теориялы› мЩселелерімен танысып алу керек. ОныЈ ішінде:

1. Д.И. МенделеевтіЈ периодты› системасы жЩне катионды› йзіндік химиялы› реакциялары арасында“ы диалектикалы› байланыс.

2. КатиондардыЈ ›ыш›ылды›-негіздік классификациясы, топты› реагенттердіЈ ›асиеттері жЩне катиондарды т±нба“а тЇсіру шарттары.

3. Сапалы› анализді орындау шарттары жЩне аналитикалы› химиялы› реакциялар“а ›ойылатын талаптар.

4. Т±нба“а тЇсу, ›ыш›ылды›-негіздік комплекс тЇзу, тоты›тану-тоты›сыздану реацияларыныЈ жЩне амфотерлік катиондардыЈ негіздік ›асиеттері.

1. Химиялы› лабораторияда техника ›ауіпсіздігін са›тау ›а“идаларымен танысу.

2. Сапалы› анализге ›ажетті химиялы› ыдыстар мен приборларды пайдалану жалдарын меЈгеру.

3. Лабораториялы› ж±мысты орындау жолдары туралы 챓алімнен ›ыс›аша н±с›ау алу.

4. Ж±мысты орындау.

5. Ж±мыс ›орытындысын талдау жЩне орындал“ан ж±мысты ГОСТ ережесі бойынша толтыру.

6. ®йге берілген тапсырма: екінші лабораториялы› ж±мыс›а дайындалу, я“ни ерітіндідегі барлы› аналитикалы› топтардан т±ратын катиондарды зерттеу жолдарын о›ып Їйрену.
Катиондарды ашу“а ж±мсалатын йзіндік реактивтер.

Катиондарды ашу“а топты› реактивтер жЩне Щрбір катион“а тиісті йзіндік реактивтер пайдаланатынды“ын жо“арыда айт›анбыз. Ж±мыстыЈ орындалу барысында Щрбір студент топты› реактивтер, мысалы, 2н хлорлы сутек ерітіндісініЈ PbІz, Agz катиондарына, 2н кЇкірт ›ыш›ылыныЈ CaІz, BaІz катиондарына 2н КОН сілтісі арты› ›осыл“ан жа“дайда Alіz,ZnІz,Crіz,Feіz, FeІz,MnІz,MgІz,CuІz,NiІz катиондарына, аммиактыЈ суда“ы ерітіндісініЈ NiІz,CuІz катиондарына Щсерін тексеру ›ажет. Сондай-а› пайда бол“ан т±нбалардыЈ ›ыш›ылдарда жЩне сілтілерде ерігіштік ›асиетін тЩжірибе жЇзінде ба›ылау ›ажет.

Катиондарды ашу“а тймендегі йзіндік реактивтер пайдаланылады:

1. NH4z катионын ашу“а КОН, K2/H9J4/ реактивтер.

2. Naz катионын ашу“а цинкуранил ацетат реактиві.

3. PbІz катионын ашу“а HCl, K2Cr2O7, KJ реактивтері.

4. CaІz катионын ашу“а H2SO4, (NH4)2C2O4, мурексид реактивтері.

5. BaІz катионын ашу“а H2SO4, K2CrO4, родинозат натрий реактивтері.

6. Alіz катионын ашу“а КОН, алюминон, морин реактивтері.

7. ZnІz катионын ашу“а КОН, дитизон, K4[Fe(CN)6] реактивтері.

8. Crіz катионын ашу“а КОН, Н2О2, КМпО4 реактивтері.

9. FeІz катионын ашу“а K3 [Fe(CN)6], диметил глиоксим реактивтері.

10. Feіz катионын ашу“а K4[Fe(CN)6], NH4 CN S реактивтері.

11. MnІz катионын ашу“а КОН, Н2О2, (NH4 ) 2S2 О8 , Pb О 2 реактивтері.

12. MgІz катионын ашу“а КОН, Na 2HPО4 + NH4Cl + NH4ОH , магнезон Т реактивтері.

13. CuІz катионын ашу“а NH4 О H, K4[Fe(CN)6] реактивтері.

14. NiІz катионын ашу“а NH4 О H, диметил глиоксим реактивтері.

15. CoІz катионын ашу“а NH4 О H, C10H6(NО) (ОH) реактивтері.

љажетті заттар:

1. Реактивтер орналас›ан ›±тыша.

2. Электр плиткасы.

3. Фильтр ›а“азы.

4. Приборлар т±ратын штатив.

5. Центрифуга.

6. Пипетка.

7. Тікб±рышты жіЈішке шыны.

8. Жуындылар мен ›алды›тарды ›±ятын колба

9. Индикатор ›а“азы.

10. Микроскоп.

11. Жу“ыш ыдыс /промывалка/.

12. илшегіш цилиндр.

КатиондардыЈ аналитикалы› классификациясы.
ЖЇйелі анализде катиондар бірнеше аналитикалы› топтар“а бйлінетіндігі жо“арыда айтыл“ан.

Топты› жЩне жалпы реактивтердіЈ ›асиеттерін басшылы››а ала отырып, аналитикалы› химияда катиондардыЈ бірнеше классификациясы /топтауы/ жасал“ан. Б±л классификациялар бойынша катиондар бірнеше топтар“а бйлінген жЩне Щр топтыЈ йзіндік топты› реактиві бар.

Аналитикалы› катиондар классификацияларыныЈ маЈыздылары:

1. КЇкіртті сутекті

2. љыш›ылды-сілтілік

3. Аммиакты-фосфатты

4. Тиоацетатамидті

5. Хроматографиялы›ты›

КатиондардыЈ аналитикалы› классификациясын жасауда жасауда сол катиондардыЈ Д. И. МенделеевтіЈ периодты› таблицасында“ы орнын, атом ›±рылысын, ионныЈ зарядын, радиусын, сырт›ы электрон ›абатыныЈ орналасуын жЩне бас›а кйптеген ›асиеттерін басшылы››а ал“ан. Осы классификациялардыЈ практикада кйп ›олданытын кЇкіртті-сутектік жЩне ›ыш›ылды-сілтілік классификацияларына то›таламыз.

Аналитикалы› катиондар классификациясыныЈ теориялы› жа“ынан еЈ тереЈ тексерілгені ЁC сульфидтік классификация. Б±л катиондардыЈ классификациясы системалы анализ кезінде катиондардыЈ сульфид, полисульфид аммоний жЩне кЇкіртті сутек ›ыш›ылымен реакцияларына негізделген. Бл классификация бойынша катиондар бес аналитикалы› топтар“а бйлінеді:

Бірінші аналитикалы› топ›а NH4z, Naz, Kz, MgІz катиондары жатады. Б±л топтыЈ топты› реактиві жо›. Екінші аналитикалы› топ BaІz, SrІz, CaІz катиондарынан т±рады. Топты› реактив есебінде карбонат аммоний т±зы пайдаланады. Б±л иондардыЈ карбонат т±здары суда ерімейді.