Орындаған: Жолдыбай Г. Рахматулла А, Жиенбаева М. Қабылдаған
А.Хасенова етістіктерді 6 семантикалық топқа бөледі
жүктеу/скачать 42.16 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қозғалу етістіктері
- 9 кіші семантикалық топқа біріктірілген
| А.Хасенова етістіктерді 6 семантикалық топқа бөледі:
Объектімен тікелей байланысты іс-əрекетті білдіретін етістіктер: іш, же, майла, бол, ұр, соқ, жүр, көр, оқы т.б. Субъектінің қозғалысының беталыс, бағытын білдіретін етістіктер: кел, кет, түс, шық, ұш, самға, жинал, тара т.б. Субъектінің қалпының сапасының өзгеру процесімен байланысты айтылатын етістіктер: ұйықта, оян, азай, көбей, ұзар, қысқар, өл, ауыр Бейнелеу етістіктері: адырай, бақырай, маңыра, мөңіре, жалтылда. Ішкі объектілі салт етістіктері: қозда, бұзаула, гүлде, жапырақта т.б. Көмекші етістіктер: еді, деп, шығар т.б. [ Ж.Ж.Манапбаева журнал «ҚазҰУ хабаршысы»- Алматы, 2012 ж . 8-11 беттер] Қозғалу етістіктері М.Оразов бұл топтағы етістіктердің жалпылауыш семасы қозғалысқа түскен заттардың не адамның бір орыннан екінші бір орынға өткендігін, орын ауыстырғандығын білдіреді. Бұл етістіктер де 9 кіші семантикалық топқа біріктірілген: 1.Бағыт-бағдарды білдірместен жалпы қозғалысты білдіретін іс-әрекеттер: жүру, шабу, секіру, сүңгу, еңбектеу, сырғу, жорту, желу, сүңгу, малту, ағу, жүзу, қалықтау, самғау, құлау, құлдилау, т.б 2.Қимылдың обьектіге жақындағанын білдіретін қозғалу етістіктері: кел, жақында, жанас, қапталда, маңайла, т.б 3. Қимылдың обьектіден алыстауын білдіретін қозғалыс етістіктері: кет, жөне, зыт, қаш, табаныңды жалтырат, ұзақта, алыста, жоғалту, жөнелту, т.б 4. Қимылдың жоғардан төмен қарай бағытталуын білдіретіндер: түсу, құлдилау, төмендеу, төгілу,т.б 5. Қимылдың төменнен жоғары қарай бағытталуын білдіретін етістіктер: шығу, өрмелеу, өрлеу, т.б 6.Белгілі бір кедергімен қозғалатын қозғалу етістіктері: кіру, шығу, өту, асу, аттау, секіру, т.б 7. Қимылдың жылдамдылығымен байланысты қолданылатын етістіктер: шабу, желу, жүгіру, зырлау, тaбаны жерге тимеу, т.б 8.Қимылдың орындалу тәсілдерімен байланысты қолданылатын қимыл етістіктері: жорғалау, аяғының ұшын басу, ентелеу, балпаңдау, талтаңдау, аяғын майда басу, елпеңдеу, т.б 9.Сұйық заттардың қозғалуымен байланысты етістіктер: ағу, тамшылау, сорғалау, атқылау, құйылу, жосылу, төгілу, т.б [М.Оразов «Қазақ тілінің семантикасы» Мектеп, 1980-ж 33-б]. жүктеу/скачать 42.16 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|