Құрметпен, Дирекция басшысы З. Қабыкеев

1. Орталық Азияның Норвегия WWF/WWF/ Норвегия СІМ «Қазақстан, Сырдария аңғарында биоәртүрлілікті сақтау және су ресурстарын басқарудың кешенді бассейндік басқармасы» жобасы.

2012 жылдың маусым айында WWF/WWF/ Норвегия СІМ қаржыландырған «Қазақстан, Сырдария аңғарында биоәртүрлілікті сақтау және су ресурстарын басқарудың кешенді бассейндік басқармасы» бес жылдық жобасы аяқталды.

Жобаны орындау мерзімі: 2007ж. шілде – 2012ж. маусым.

2009 жылғы жобаны қаржыландыру – 160 мың евро, 2011 жылы - 160 мың евро, 2012 жылы – 160 мың евро. Жоба Сырдарияның орта ағысында алаптық тоғай ормандарының биоәртүрлілігін, маңындағы дала және шөл экожүйелері мен биоценоздарын, Қаратау таулары мен орман экожүйелерін сақтау және қалпына келтіруге бағытталды.

Жобаның негізгі мақсаты: табиғатты тұрақты пайдалану – жергілікті халықтың өмір сүруін жақсартатын және табиғат үшін тиімді әдістерді пайдалану есебінен экономикалық даму кезінде биоәртүрлілікті сақтау интеграциясы арқылы Сырдария аңғарының орта бөлігінде тұрақты даму үлгісін құру.

Жоба қызметтердің төрт негізгі бағыттарынан тұрады:

• 
  Табиғатты қорғау және тұрақты әлеуметтік-экономикалық даму мүдделері бірігетін буферлік зоналар жүйесі мен экологиялық дәліздерді, және де ЭКОНЕТ негізі болатын жаңа қорғалатын аумақтар желісін дамыту;
  
• 
  Тұрақты су пайдалануды енгізу, жайылымдарды тиімді пайдалануға, Сырдария аңғарының тоғайлары мен Қаратау тау ормандарын сақтау және қалпына келтіруге септігін тигізді;
  
• 
  Бұхар бұғфсф мен қаратау арқарын сақтау және қалпына келтірудің арнайы мақсатты шаралары;
  
• 
  ҮЕҰ қолдау көрсету, экологиялық білім беру бағдарламасын дамыту, ақпараттандыруын жетілдіру арқылы азаматтық қоғамды күшейту.
  

Жергілікті бірлестіктердің әлеуметтік-экономикалық дамуына ықпал ету және экожүйелерді қалпына келтіру үшін үлкен жұмыс кешені керек: түрлі деңгейдегі шешімдерді қабылдайтын тұлғаларға қолдау көрсету, олармен жергілікті халықтың қолдау көрсету мен ынтымақтасу, экожүйелердің экологиялық дәлізі мен ядролық зона болатын аумақтарды анықтау үшін жұмыс топтарын құру, буферлік зона мен экологиялық дәліз ретіндегі аумақтарда жерді және ресурстарды пайдалану жүйесінің бірлестік топтарымен келісу, шаруашылықты тиімі жұргізудің жанама оңтайлы жобаларын дамыту, түрлі деңгейде талқылау, түрлі типтегі тренингтер мен білім беру шараларын жүргізу.

Жоба жеткілікті түрде тұрақты саяси-экономикалық жағдайда орындалады. Қазақстан Республикасының экономикасы жақсы дамуда, және мемлекетіміз «Жасыл даму» тұжырымдамасын қолдайтыны маңызды. Соған сай қоршаған ортаны қорғау және табиғатты орнықты пайдалануды мемлекет қаржыландыру көлемі артқан және назар аударылған. ЕҚТА жүйелерінің және сирек түрлерді қорғау дамуына тікелей жауап беретін – АШМ Орман және аңшылық шаруашылық комитетінің – үкіметтік құрылым мамандары құрамының тұрақтылығы ротациямен (негізінен – Жобаны орындау кезінде Қоршаған орта министролерінің бес рет ауысуы жобаны іске асыруда еш қиындықтар тудырмады) байланысты болатын мәселелерді жойып және жобаның тұрақты орындалуын қамтамасыз етті.

Үлгі жобаны орындауға аумақты дайындау өте сәтті болып табылды: Қазақстанда тоғай ормандарын сақтайтын өзен аңғарларындағы қорғалатын аумақтар жоқ. Қазақстан Республикасы Үкіметі ұсынған қазіргі заманғы тұжырымаға сай барлық тоғай ормандары қатал қорғалуы тиіс. Бұл олардың су қорғау маңыздылығы мен климаттың өзгеруімен, аридизациямен байланысты. Басқа жағынан, Қазақстанның дала зонасында құнарлы жерлері көп болғандығынан өзен аңғарларын ауыл шаруашылық үшін игеруден бас тарту керек. Елдің жылдам экономикалық дамуы – негізінен, Оңтүсік Қазақстан облысында жергілікті бірлестіктерді енгізу әлеуетін нығайту қажеттілігі көбейген. Ұлттық ғылыми сарапшылардың жоғары деңгейі (Түркіменстан Унисерситетінің мамандары) жобаны орындау сәттілігіне ықпал етті.

WWF жобасын орындау нәтижесінде ЕҚТА желісін ұлғайту және табиғатты пайдаланушылармен биологиялық әртүрлілікті сақтау үшін Орталық Азияның ғаламдық маңызды экоаймақтарын басқару жоспарын әзірлеу арқылы экожелі (ЭКОНЕТ) үлгісі жасалады.

WWF жобасын орындау кезінде жаңа ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың қатарын құру үшін қажетті құжаттар ұсынылды:

1) Түркістан мемлекеттік табиғи саябағы (б.ғ.д., проф. Т.М.Брагинамен құру ұсынылған. Құрудың жаратылыстану-ғылыми себептілігін дайындау және аумақты таңдау бойынша Ғылыми кешенді экспедиция ҚР БҒМ География институты, «Наурызым» ҚҚ/КГПИ және Қаратау қорығының мамандарымен бірлесе жүргізілді. Грант География институтына бөлінді). «Жасыл Даму» бағдарламасына енгізілді, ТЭО мембджет есебінен дайындалды.

2) республикалық маңыздағы Қызылқұм мемлекеттік табиғи кешенді қорықшасы (ҚР БҒМ География институты, «Наурызым» ҚҚ/КГПИ және Қаратау қорығының мамандарымен бірлесе). «Жасыл Даму» бағдарламасына енгізілді, ТЭО мембджет есебінен дайындалды.

3) Жаңадария-Сырдария мемлекеттік табиғи резерват (ҚР БҒМ География институты, «Наурызым» ҚҚ/КГПИ және «Терра» ЖШС, «Геобайт» ЖШС мамандарымен бірлесе дайындалды) «Жасыл Даму» бағдарламасына енгізілді, ТЭО мембджет есебінен дайындалды.

4) Жергілікті мәні бар Сырдария мемлекеттік кешенді қорықшасы («Наурызым» ҚҚ/КГПИ мамандарымен құрылған).

Оңтүстік Қазақстан облысы әкімшілігінің ұсынысы бойынша Түркістан-Сырдария аймақтық табиғи саябақ құру жоспарлануда.

Өткен ғасырдың ортасында Қазақстанда толығымен жойылған Сырдария алқабының Қазақстандық бөлігінде тоғай маралының еркін популяциясын құру бойынша ерекше жұмыстар сәтті аяқталды. Жиырмадан астам маралдар еркіндікте өмір сүреді, WWF-Нидерланды қаржылық қолдауымен WWF жасалған торлы орында Республикадағы қалған маралдарды көбейту үшін маралдар сақталуда. ҚР АШМ ОАШК орындаған жабайы тұяқтылардың санын қалпына келтіру мемлекеттік бағдарламасы бойынша маралдардың қосымша санын сәтті болды, ол жабайы популяцияның тіршілікке беріктілігін арттырады. Екінші жылы маралдар еркін популяцияда көбейіп, торда көбеюі де жалғасады.

Әлемдегі ең ірі қаратау арқарын қорғау бойынша табиғатты қорғау әрекеттері қолдау тапты. Жобаны демеу нәтижесінде аймақтың жануарлар әлемін күшейту үшін табиғатты қорғау тобын жабдықталды.

Қаратау тауының және Сырдарияның тоғай ормандарында жабайы дақылды тау ормандарын қалпына келтіру бастамашыл болды. Орманды және жануарлар әлемін қорғау бойынша Түркістан мемлекеттік мекемелер және Қаратау мемлекеттік табиғи қорығы, мектеп орманын қалыптастыру және WWF Достар клубы қолдау тапты. Мұл мекемелер Қаратау беткейлерінде жабайы жемісті ағаштың сирек түрлерін отырғызу және өсіруге, экологиялық білім беру бағдарламасын жасауға ат салысқан.

Экожелінің қызметтерін орындау үшін барлық деңгейде мүдделі тараптарды жұмылдыру бойынша жұмыстар жүргізілді. Түркістан-Сырдария экожелі жұмысын аймақтық қоғамдық Үйлестіру кеңесі атқарады.

Түркістан аймағында WWF жобасының кіші гранттар бағдарламасы бойынша табиғатты пайдаланудың тұрақты үлгілерін құруға бағытталған жобалар жүзеге асырылды. 12 ең жақсы жобалар биологиялық әртүрлілікті сақтау және табиғатты пайдаланудың тұрақты үлгілерін тәжірибе жүзінде пайдалану бойынша ұсыныстарын қаржыландыруға рұқсат алды.

WWF жобасын іске асыру кезінде ең белсенді мектеп өкілдері, педагогтар,оқушылар мен ата-аналардың әлемдік табиғатты қорғау қозғалысына үлес қосу үшін WWF Достар Клубын Абай елді-мекені, Кентау және Түркістан қаласында құруға бастама жасады. Әрбір клуб жұмысының бағыты, жарғысы, таңбасы, WWF туы бар және клуб қатысушылары экологиялық білім беру бағдарламалары мен табиғатты қорғау акцияларына белсенді қатысады.

Жоба серіктестері түрлі кезеңдерде Қаратау мемлекеттік табиғи қорығы, Түркістан мемлекеттік мекемесі, «Наурызым» ҚҚ, А.Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті, Орман және жануарлар дүниесін қорғаудың Отырар мемлекеттік мекемесі, ҚР БҒМ Зоология институты мамандары жұым атқарды. Жеке кезеңдерінде ҚР БҒМ География институты, «Геобайт» ЖШС, «Қашықтықтан зерделеу орталығы» ЖШС мен «Терра» ГИС жұмыс атқарды.

Жоба WWF Орталық Азия бағдарламасымен (бағдарлама директоры Ольга Переладова) әзірленіп, бірнеше қоғамдық бірлестіктер мүшелерімен үйлестірілді: «Наурызым» Қоғамдық-экологиялық ұйым (Татьяна Брагина – жобаны үйлестіруші,ЕҚТА желісін дамыту және жаратылыстану-ғылыми негіздерді дайындау бойынша жоба бөлімінің жауапты орындаушысы; Евгений Брагин – жоспарланатын ЕҚТА жануарлар дүниесі бойынша жоба бөлімінің жауапты орындаушысы), «Greenwomen» талдау экологиялық агенттік (Лидия Астанина – халықты ақпараттандыру және кіші гранттар бағдарламасы бойынша жоба бөлімін орындаушы), «Наурызым-оңтүстік тармақ» қоғамдық ұйымы (Наталья Рысакова – жобаның әлеуметтік экономика және экожүйелердің дамуы бөлімінің жауапты орындаушысы), ҚР Зоология институты (Рыспек Байдаулетов – биоәртүрлілік және орманды қалпына келтіру бөлімінің жауапты орындаушысы).

ҚР Қоршаған ортаны қорғау министрлігі, ҚР АШМ Орман және аңшылық шаруашылық комитеті және оның Оңтүстік-Қащзақстан және Қызылорда облысы аумақтық инспекциялары, ҚР жеке ұйымдарының, мекемелерінің және қоғамдық ұйымдардың мамандары Жобаға қолдау көрсетті.

2. Аймақтағы маңызды мәселе – ормандарды заңсыз кесу. 90 жылдардың басында Сырдария аңғары экожүйелеріне ең зиян қауіпке айналды. Жергілікті тұрғындардың үйлерін жылытуға басқа энергия көздері болмады, өзен маңындағы ормандарға, таулы қаратау ормандары мен жол бойындағы орман жолақтарына қауіп төнді. Тоғай ормандары мәліметтері өзен ағынының өзгеруіне септігін тигізіп, өзен маңы топырағының эрозиясына алып келеді. Бұл жағдайда жергілікті халық өзен аңғарында, Қаратау таулары маңында эрозияны тоқтатуда ормандардың рөлін толық білмейді.

Браконьерліктің көптеп таралуы кей түрлер санының төмендеуіне (буқар маралы бұл аймақта 1962 жылдан бастап жойылған болып есептеледі, ал қаратау арқары – түрлердің ішіндегі ең сирегі), оның саны 200 дара, тек Қаратау тауларында ғана сақталған). Табиғатты қорғау заңнамасының бұзылуы али де орын алған.

ЕҚТА жүйесіндегі кемшіліктер – ЕҚТА заңды түрде Сырдария алабында болмауы браконьерліктік көбейіп, жануарлар мен өсімдіктер әлемінің деградациясына алып келді.

Малды жайылымда артығынан жаю нәтижесінде жерлердің тозуы мен шөлденуі, елді-мекен маңында мал шаруашылығының нормаға сай болмауы.

3. Жұмыстар дүниежүзінің маңызды «GLOBAL-200» экоаймақтарына кіретін аймақтарында (Орталық Азия шөлі, Орта Азия таулары, өзендері) жүргізілді. Бұл жерлер Ғаламның– Сырдария өзенінің тоғайлары, Қаратау орманы, Қызылқұм шөлінің боәртүрлілігін сақтауда жаөандық маңызға ие.

Орталық Азияның өзен маңы ормандар кешені тамарис (Tamarix), жиде (Elaeagnus), терек (Populus), бүрген (Hippophae) және құрық (Phragmites) пен қамыс (Erianthus) өсінділер түрлерімен бай. Сондай-ақ жануарлар түрлері де алуантүрлі. Тоғай ормандарында сүтқоректілердің 28 түрі, бауырымен жорғалаушылардың 27 түрі, амфибияның 3 түрі бар, құстардың 95 түрі ұя салады. Осы аймақтың тұщы суаттарында балықтардың 35 астам түрі мекендейді. Өзен маңы алқаптарда 1958 жылдан бері табиғатта кездеспеген тұран тигрі мекендейді (Сырдария алабында - елуінші жылдар ортасынан бастап). Жоғалу қаупінде тұрған, әлемдік популяциясы 600 дарадан кем, тоғай ормандарында мекендейтін бұқар маралы (Cervus elaphus bactrianus) Сырдария алқабында 1962 жылдан бері көрінбеді.

Биоәртүрлілікті және экожүйелік қызметтерді бағалау нәтижесінде биоәртүрлілікті халықтың әл-ауқатын жақсарту негізі ретінде қалпына келтіру үшін – ЕҚТА қорғау жүйесіне, Қаратау қорығы базасындағы мониторинг, ЕҚТА желісін дамыту, табиғи ормандарды қалыптастыру, қазіргі заманғы браконьерлікке қарсы шараларды енгізу, бұқар маралы мен қаратау арқары популяциясын қалпына келтіру, табиғатты пайдаланудың ең ұтымды әдістерін енгізу, барлық деңгейде жіне секторларда биоресурстарды басқару мен сақтауды жақсарту Түркістан-Сырдария экожелісін басқарудың Үйлестіру кеңесі мен Арал-Сырдария алабы кеңесі арқылы биоәртүрлілікты сақтау мәселелерінің әлеуметтік-экономикалық даму жоспарына енгізу жолымен орындалады.

4. Қазақстан Республикасы БӘК бойынша жұмыстардың сәттілігінің көрсеткіштері (мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде WWF атқарушы мемлекеттік орган орындайтын жобаларына қолдау көрсету):

- ЕҚТА ауданын ұлғайту (БҰҰ БӘК MAWA бағдарламасы);

- Рамсар жерлері Тізіміне (БӘК байланысты Рамсар конвенциясы) енгізу, 2012 жылы халықаралық мәні бар Сулы-батпақты жерлер тізіміне енгізілген WWF қаражатына дайындалған «Іле өзені атырауы және Балқаш көлінің оңтүстік бөлігі» номинациялық нысаны;

- орын ауыстыратын түр популяцияларын сүйемелдеу және қалпына келтіру бойынша жұмыстар (БӘК байланысты Бон конвенциясы);

- жеке түрлер бойынша халықаралық келісімдер (бұқар маралы, ақбөкендер және т.б.);

- ЮНЕСКО Дүниежүзілік мәдени және табиғи мұраны сақтау (Наурызым қорығы) нысанын қолдау және жаңа нысандарды номинациялауға дайындау (Алтай-Саян экоаймағы) және т.б.

5. Аймақта ЕҚТА ауданын жоспарлы түрде ұлғайту, сирек түрлерді қорғау және қалпына келтіру деңгейі мен технологиясын жақсарту, тоғай (бұқар) маралы мен қаратау арқарын қорғау. Экологиялық желі мен басқарудың практикалық жүйесін құру негіздері үлгілерін әзірлеу.

6. Аймақтың табиғи экожүйелерінің жай-күйін жақсарту, халықтың өмір сүру ортасының сапасын арттыру.

7. Барлық жұмыстар биоәртүрлілік бойынша аудандық, облыстық, ұлттық деңгейде және Арал-Сырдария алабы кеңесінің жұмысы бойынша жоспардағы жұмыстарды енгізумен мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде жүргізілді.

8. Жобада жоспарланған биоәртүрлілікті сақтау стратегиясы мен жоспары толығымен орындалды. Сонымен қатар, биоәртүрлілікті сақтау және ЕҚТА саласында уәкілетті орган ұсыныстары бойынша қосымша жұмыстар атқарылды.

Қазақстан Республикасындағы

Жабайы табиғаттың (WWF) 

Дүниежүзілік қоры жобасы Т. М. Брагина
(Сілтеме: «Сырдария алабындағы биоәртүрлілікті интегралды басқару және сақтау» бойынша WWF жобасы туралы электронды хат алмасу)



ҚОСЫМША 6

Ресми емес аударма

Орталық Азияның аймақтық экологиялық орталықтары

ҚР Қоршағанортамині

Қоршаған ортаны қорғаудың

ақпараттық-талдау орталығының

бас директоры С.Васильевке

Құрметті Василев!

2012 жылғы 28 қарашадағы №05-103/1577 хатыңызға жауап ретінде келесіні хабарлаймыз:

• 
  ОААЭО үкіметаралық ұйым ретінде Биологиялық әртүрлілік туралы Негіздемелік Конвенциясының бақылаушысы мәртебесіне ие. Ұйым өкілдері Конвенцияның іс-шараларына қатысып тұрады.
  
• 
  2011 жылы ОААЭО Қоршаған Ортаны Басқару бағдарламасы шеңберінде ұлттық сарапшылар мен Ғаламдық Экологиялық Зерттеулер Институтының қолдауымен Орталық Азияның климаттың өзгеруіне бейімделу саласында іс-әрекеттерді талдау (қажеттіліктер, ұсыныстар, практика), мұндағы бір бөлім биоәртүрлілік секторында бейімделу мәселелеріне арналған (Құжаттық көшірмесі бірге беріледі);
  
• 
  2012 жылдың күзінде «Экожүйелік қызметтер үшін төлемақылар» жобасы шеңберінде Қаратау қорығы аумағында экожүйелік қызметтер саласына қатысты, сумен байланысты мүмкіндіктерді бағалау мен қажеттіліктерін анықтау бойынша әлеуметтік зерттеулер жүргізілді. Бұл зерттеулердің нәтижелеріне негізделіп 2013 жылдың басынан ОААЭО Норвегия үкіметінің қолдауы мен «Биоген» Қоғамдық Бірлестігімен бірлесе КГБ ҒЭҚ бағдарламасы шеңберінде Оңтүстік Қазақстан облысының Түркістан ауданында және Қаратау қорығының буферлік зонасында жерлерді тұрақты пайдалану және биоәртүрлілікті сақтау үшін өзара тиімді ынтымақтастықты жақсарту мақсатында экожүйе қызметтеріне төлемақылар механизмін енгізу бойынша пилотты жобаны орындай бастады.
  
• 
  «Экологиялық Ақпараттың Бірегей Жүйесі» жобасы шеңберінде 2011 жылы жазда Италия мен Швейцарияның қоршаған ортаны қорғау министрлігі, БҰҰ ЕЭК қолдауымен «Еуропа – Орталық Азия қоршаған ортаны бағалау бағасы» дайындалды, мұнда негізгі тақырыптар «Экожүйелер мен Биоәртүрлілік» болды.
  
• 
  2009-2010 жылдары ОААЭО Орталық және Шығыс Еуропа аймақтық экологиялық орталығымен бірлесе (ОШЕ АЭО) CD-ROM – «11-15 жастағы мектеп оқушылары үшін жасыл кешен» компакт диск, мұндағы жеке тақырып биологиялық әртүрлілік болып табылады. «ОА үшін Жасыл кешен» бойынша ГОРОНО, ОБЛОНО, ИПК өкілдері, директорлары мен Ақтау, тырау және Орал қалаларының мектеп мұғалімдері үшін оқыту (тренинг) ұйымдастырылады. ҚР Каспий маңы аймағының шешімдері мен педагогтарын қабылдайтын 35 тұлға ОД және ООД бойынша әлеует жоғарылады, CD-ROM-да «ОА Жасыл кешен» 150 данасы, 50 оқу-құралдары берілді. Ресурстарды мемлекеттік тілге аудару бойынша ынтымақтастық талқыланды. «Жасыл пакеттің» өз веб-сайты бар, ол http&//greenpack.rec.org/ru/index.php.
  

Хатқа қосымша

Қазақстан Республикасымен биоқауіпсіздік бойынша Картахен хаттамасынан шығатын биологиялық әртүрлілік туралы Конвенциясына міндеттерді орындауды қамтамасыз ету мақсатында, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 26 желтоқсандағы «Қазақстан Республикасымен биоқауіпсіздік бойынша Картахен хаттамасынан шығатын биологиялық әртүрлілік Конвенциясына міндеттерді орындауды қамтамасыз ету шаралары туралы» №1282 қаулысымен Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі ұлттық құзыретті орган ретінде, Қазақстан Республикасы Ауылшаруашылық министрлігі – ұлттық үйлестіруші орталық болып тағайындалды.

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің 2009 жылғы 20 желтоқсандағы №579 бұйрығымен Қазақстан Республикасының Үкіметінің 2008 жылдың 26 желтоқсанындағы №1282 қаулысын іске асыру бойынша ҚР БҒМ ғылым комитетімен «Биотехнология ұлттық орталығы» РМК биологиялық қауіпсіздікгі бойынша делдалдық механизмі болып анықталған (биоқауіпсіздікті координациялық орталығының механизі).

Биоқауіпсіздіктің делдалдық механизмі (бұдан әрі - БДМ) хаттаманың жүзеге асыруында көмек жақтың көрсетуге шақырылған ақпараттармен алмасу үшiн тетiк болады.

БДМ үйлестіруші орталығы берілетін мәліметтердің рас екендігіне жауап береді, биоқауіпсіздік бойынша Картахен Хатшылығымен байланысқа, сондай-ақ биоқауіпсіздік бойынша арада Тетікті дамыту және жұмыс істеуіне жәрдем беру мақсатында ақпаратпен алмасыудың инфрақұрылым желісін құруға жауап береді.

МПБ үйлестіруші орталығы биоқауіпсіздіктің Картахен хаттамасы бойынша Ұлттық үйлестіруші орталығымен, Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің тарапының ұлттық құзыретті органдармен, Денсаулық сақтау министрлігімен, Қоршаған ортаны қорғау министрлігімен, Қазақстан Республикасының өзге де құзыретті министрлікпен және ведомстволарымен, биоқауіпсіздік бойынша Картахен хаттамасының талаптарына сәйкес өкілеттікті орындау үшін қажетті ақпаратты алу үшін биологиялық және медицина профиліндегі ғылыми және университет мекемелерімен Қазақстан Республикасы Ауылшаруашылық министрлігі тарапынан қызметтесуі қажет.

2011 жылдың соңында Секретариаттың сұранысы бойынша ХКО ұлттық биотехнология орталығымен Қазақстанның биоқауіпсіздігі екінші халықаралық есепті дайындады (http://bch.cbd.int/database/record.shtml? documentid=102592).

ҚР БҒМ ғылыми комитеті Қазақстан Республикасының 1998 жылдың 24 наурызындағы № 213-I 14 бабының 5 пунктіне «нормативті құқықты актілері» заңына негізделіп,

Техникалық тапсырмаға гендік түрлендірілген объектілердің 2009-2011жылдарға айналымы мемлекеттік реттеу ғылыми техникалық қамтамасыз ету үшін қосты (ары қарай - Бағдарлама), «Гендiк-инженерлiк қызметін мемлекеттiк реттеу туралы» заң жобасын өңдеуге тапсырма ҚР ҒБМ ғылым комитетінің Ұлттық биотехнология орталығына орындаушы ретінде белгіленген.

Бағдарламаны енгізіу кезінде келесі нәтижелерге қол жеткізілген:

• 
  Азық, азықтүлікте, өсімдіктер тұқымдарында гендік түрлендірілген ақзаларды анықтау үшін тест-жүйелері құралған.
  
• 
  Қазақстан Республикасыда ГТА айналымы, қолдану, қауіпі бойынша ғылыми ұсыныстар дайындалған.
  
• 
  Ауыл шаруашылығында ГТА пайдалануды потенциалдық тәуекелдерiнiң сақтап қалуын кешендi өлшемдері ұсынылған.
  
• 
  Өңделген және қалыпты iшек микрофлорасына ГТА асырайтын өнiмнiң потенциалдық қолайсыз әсерiн бағалау тестердiң оңтайлы кешенi анықтаған.
  
• 
  Құрамында ГТА бар азықтүліктерді бағалау үшiн тестер­­ жиынтығы өңделген және сынақтан өткен, гендікулылық, эмбриоулылық, аллергендік, имунноулылықты және улылық зерттеулерді қосады.
  
• 
  Гендік түрлендірілген ақзалар бойынша ақпараттық база құрылған. База мәлеметтері интернет жүйесінде орналастырылған (http://gmobase-ncb.kz).
  
• 
  ҚР «Гендiк-инженерлiк қызметін мемлекеттiк реттеу туралы» заң жобасы өңделген, осында алғаш рет заңды гендiк-инженерлiк қызметті және ГТА айналымын реттеудiң нормасы бекiтiлген.
  
• 
  Қазақстан Республикасының «Гендiк-инженерлiк қызметін реттеуде Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгертулермен толықтырулар туралы»
  
• 
  «Қазақстан Республикасында гендік түрлендiрiлген ақзаларын мемлекеттiк реттеудiң тұжырымдамасы және бақылау» ГТА айналымын бақылау және халықаралық тәжiрибелер талдауының нәтижелерінің негізінде жобасы дайындалған .
  

Қазақстан Республикасының Картахен хаттама міндеттерін ары қарай орындау бойынша (ҚОҚМ, АШМ және БҒМ) өкілетті органдарының 2013-2015 жылдарына келесі міндеттерінің орындалын қамтамасыз етеді. «Гендік түрлендiрiлген ақзалардың мемлекеттiк реттеуі» заңын қабылдауда белсенді қатысу және талқылау.

1. 
   МПБ координациялық орталығында биоқауіпсіздік бойынша халықтық сарапшылар тізімін құру.
   

2. 
   Басқарушы орталығының функцияларын бағалы орындау КБРға биоқауіпсіздікке арналған хаттамаға Картахен Полноценное выполнение функций по данному протоколу (ҚР АШМ жауапты бөлiмшенi тағайындау және дербес жауапты).
   
3. 
   Сұрақтарды өңдеу, процедуралар және бюджеттік механизмдерді қаржыландыру жұмысы халықтық байланыс пункт КПБ биоқауіпсіздікке арналған делдалдықтың тетiгi (тұрақты мамандар штаты, міндеттерін орындаушы, биоқауіпсіздікті камтамасыз ету механизімімен байланысты).