Балдарга балдар дүйнөсүн кайрып берели

Кыскасы, уядан эмнени көрсө, балапан келечекте ошону алат. Мында талаш жок. Кептин баары ошо ата-бабалардын салтын улантууга кийинки балалык курактын жетилишинин, ошо доордогу илимдин, маданияттын өнүгүшүн, окуу-тарбия процессинин, элдик педагогиканын тийгизген таасиринде экен. Жакшы болсо турмуштун оңолушу, жаман болсо элдин руху жакырланганы ошондон. Мен ар нерсенин башын чаргытпай улуттун келечек тагдырына өлчөмсүз таасирин тийгизген балдар басылмалары жөнүндө эле айтайынчы. Бу жакшы нерсени эстен чыгара албай, жаңынын кадырына жетпей жаткандан эмес. Ырас, Союз учурундагы ар бир окуучу сөзсүз бир-эки басылмага жазылууга тийиш эле. Жазылбасаң пионер, комсомол чогулушуна салышчу, уяткарчу, бирок ошол уят болгонго чейин эле биз мектеп окуучулары каалаган гезит-журналга жазылчубуз. Биздин сүйгөн басылмабыз болуп «Кыргызстан пионери», «Жаш ленинчи», «Байчечекей» гезит-журналдары эсептелчү. Азыркы XXI кылымдын күркүл акын-жазуучуларынын баарысынын чыгармачылык башаты сөзсүз жогорудагы аты аталган басылмалардан башталганын айтышат, себеби, биринчи чыгармалары басылганы үчүн кымбат көрүнүшчү. Андан бери канча заман өзгөрдү. Азыр жогорудагы басылмалардын кейпине мышык ыйлайт. Салттуулук жок. Келечектин акын-жазуучулары кайсы басмага өздөрүнүн алгачкы чыгармаларын басаары белгисиз. Ошон үчүнбү келечегинен көптү үмүттөндүргөн жаштар чыкпай жатат. Ойлонто койбой, базар мамилеси кабыргасын кайыштырып жатса кайдан чыксын. Элдин баары эле «Мурзилканы» окуп калган жок да. Кийинки мезгилде жеткинчек, өспүрүмдөр үчүн чыкчу ата-мекендик гезит-журналдардын аты бар да, заты жок калды. Пионер гезити «Жеткинчек» болуп өзгөргөнү менен аны чыгарууга чамалары чарк. Анткени, каражат жагы кыйнайт. Болбосо, улуу-кичүү сүйүп окуган кандай сонун гезит эле. Жөлөп-таянганы жок, алыскы райондорго, мектептерге, жетпей келет.

Эң кейиштүүсү басса-турса колдорунан түшүрбөй бөпөлөп окуган, бөбөктөрдүн «Байчечекей» журналы күч-кубатка толуп турган чагында токтоп калды. Жаз гүлү байчечекейди кандай сагынсак, кандай күтсөк ошондой тейде кан-жаныбызга сиңип калган «Байчечекей» журналынын чыкпай калышы чоң трагедия болду. Ал трагедияга кичинекей бөбөктөр гана эмес, агартуу кызматкерлери, бала бакчалардын тарбиялануучулары, улуттун келечек тагдыры кабылды. Төрт боек менен шөкөттөлүп чыкчу журнал башталгыч класстын мугалимдерин окуу-тарбиялоо процессинде кеңири пайдалануучу нака табылгыс көрсөтмө куралы эмес беле. Мамлекеттик тилди үйрөнүүдө тоодой иш аткарган басылмалардын мыктысы болчу. Келечек муундарды тарбиялоо милдетин да эң сонун аткарып жаткан. Анан таппай калдык. Ишенбесеңиз мага келиңиз, мен баарын айтып берем. «Байчечекей» журналын колуңузга карматпасам да башталгыч класстын окуу куралдарын барактап, андагы көптөгөн материалдар журналдан алынгандыгын айтып берем. Кичинекей болсо да келечек муундарды тарбиялоодо опол тоодой милдет аткарып жаткан «Байчечекейдин» улуулугу ушунда эмеспи. Дагы бир өспүрүмдөрдүн сүймөнчүлүгүнө айланган «Кырчын» журналынын тагдыры ушундай кейиштүү абалда. Эгер мамлекет улуттун айкын келечегин ойлосо сөзсүз»Байчечекей», «Жеткинчек», «Кырчын» сыяктуу басылмалардан баштоосу шарт. Анткени, бу басылмалар балдардын идеологиясы, туу туткан желеги, тандаган келечек жолу, улут тагдыры. Муну улуу-кичүүнүн баары билет. Улуттун келечек тагдыры баарыбызга бирдей. Сен, мен дешпей чогуу-чаран ойлонсок сөзсүз натыйжасы жемиштүү болот.

Дегеле, бу жарыкчылыкта салыштырмалуу эчтеме болбошу бештен белгилүү. Коңшу өзбек менен казак туугандар он жылдан бери кылын кыйшайтпай эле балдар басылмаларын чыгарып келатышат. Нускасы да сакталган. Кызматкерлер иш орду, заманга бап айлык менен камсыз болушкан. Акча табыш керек, кагаз издеш керек, жазылуу өнөктөшүн табуу керек деп баш оорутушпайт. Бу жерде эч кандай табышмак жок, болгону баары мамлекеттин көзөмөлүндө. Улуттун тагдыры кымбат экен, келечек ээлеринин көздөрү түз экен өзбек, казак өкмөттөрү айттырбай, саргайтып күттүрбөй, проблема кылышпай эле чеччү ишти чечип коюшуптур. Ушу жагынан коңшулардан үлгү алсак болчудай. Акырында айтаарым бала, бала эле болуп жетилгени жакшы. Себеби, базарда отурган апасынын курсагынан түшкөндөн эле базарчы болуп чоңоюдан коркунучтуу эчтеме жок. Ар кимге өз дүйнөсү ыйык. Ошондуктан балдарга балдар дүйнөсүн кайрып берүү, албетте чоңдордун иши. Ушул ыйык парзды оң чечсек, келечек муундар үчүн сонун иш кылган болоор элек.

Орусия элчилигинин алдында турам. Кетип аткандардын оюн билгим келет. Орус тилине расмий статус берилиши менен күнөстүү республикабызды таштап кетип аткан орус тилдүүлөрдүн толкуну кан буугандай токтойт. Агартуу системасында, саламаттык сактоо, маданият, техника, туризм тармактарында болуп көрбөгөндөй өнүгүүлөр боло баштайт. Мурда кыргыз тилинин мамлекеттик статустугу орус тилдүүлөрдүн окуусуна, жашоосуна, өсүп-өнүгүшүнө кедергисин тийгизип, тоскоол кылып келсе, эми жол ачылды. Ушул ойлор менен бирөөсүнө «Сиз эмнеге күнөстүү Кыргызстанды таштап баратасыз?»- деп кайрылып калдым. Сукбатташым өзүн Андрей атады. Менин ойлорумду угуп;

Кыскасы, көкүрөк өйүгөн көгөйлөр ого эле көп. Аны бизге ким чечип берет, ким айтат? Айтса да орусча айтабыз, англисче чулдурайбыз. Кыргыздын башка тилди билгенине каршы эмесмин, бирок ошол тилди үйрөнүп алып өз эне тилин жеригендер, билбегендер көбөйүп кеткенине жаным күйүп атпайбы. «Расмий статус бердик» деп кубанып, бийлеп да, тойлоп да жиберген айрым саясатчылар, депутаттар кыргыз тилине да ошончолук эмгек жумшап койбойбу деп жүрөгүм ооруп атпайбы. Себеби азыркы кыргыз тилинин абалы баарыбызга белгилүү-жаман. Улутубуз кыргыз дештен, кыргызча сүйлөштү намыс көргөн ай ушу биздин ашкере намысчылдыгыбыздан эй? Акыры жүрүп бирдеменин үстүнөн чыкпасак эле болду. Эл депутаты А. Масалиев «орус тилине расмий статус бердик, эми өнүгөбүз», -дейт мурда таптакыр эле орус тилин колдонбой жүргөнсүп. Кызыгы, өнүгүп келатканыбызды, же кандай өнүгөөрүбүздү айтпайт. Деги бизге эмне керек? Өз өлкөбүздө жашап тургандан кийин кыргыз тилин толуктап, өнүктүрө бербейбизби? Же сөзсүз эле бирөө айтыш керекпи? Ойлоп калдым керек окшойт деп. Качан рахим кылып коет экен деп улуу державаларды карай берип мойнубуз кайрылып калбаса эле болду.

Сүрөтүн тарт кереметтүү Ильичтин,

Кирпигимден кисти жасап берейин.

Өчпөй турган касиети бар болсо,

Жүрөк кандан боек кылып көрөйүн.

Көздүн нуру керек болсо айта гой.

Карегимден чачыратып келейин!

Же гүлдөрдөн жасайсыңбы күлгүндөп,

Тянь-Шандын сансыз гүлүн терейин.

- деген керемет саптар эске түшөт. Ырахмат Аалы Токомбай уулуна ушундай саптарды жаратып койгонуна. Кээде ушундай учурлар болот. Эл сыйлаган, эл урматтаган, идеал туткан адамың жөнүндө жакшы сөз уккуң келип, ал тууралуу бирөөлөр менен ой бөлүшкүң келет. Бүгүн мага ошондой бир иштин шыбагасы тийгени турат окшойт. Анткени туу туткан адамды бир гана мен, же мурдагы союздун миллиондогон «шымы жаргак » тургундары гана сүйбөстөн жер жүзүнүн бардык калкы урматтаарын тарых далилдеп койду го, чиркин! Ал ким? Ал — Владимир Ильич Ленин. Ал түзгөн большевиктер партиясы дүйнөнүн тең калкын эзүүчүлөрдүн жез тырмагынан бошотуп, улуу ак сөөктөр династиясынын түзгөн кулагыстай көрүнгөн падышалык самодержавиенин быт-чытын чыгарды. Ал үчүн ал чейрек кылым качып-конуп, ачка-ток калып, азаттык күрөшүнө бүт өмүрүн сайып, большевиктер партиясын тамчыдан курап отуруп, аларды деңиздей толкутуп, болоттой курчутуп, көптөгөн элдердин, ондогон улуттардын бактысына улуу төңкөрүштү жасады. Ленин мына ушусу менен улуу. Бирок бүгүнкү оомал дүйнөнүн билермандары билип да билбей да айтып, улуу көсөмгө шек келтирип, мавзолейди жаап, сөөгүн өрттөп, эстеликтерди түбү орду менен аңтарып салуучулардын катары да уюлгуган көк түтүндөй көбөйүп барат. Түшүнүп-түшүнбөй ушу кишиге да акаарат айткан адамдар бар экен, эй тобба десе. Эгемендүүлүктү алып, демократия өлкөбүздө тамырлай баштаганда кызуу кандуу кыргыз жаштары Ала-Тоо аянтындагы Лениндин эстелигин алып салуу керек дегендерге каршы пикир айтып, биринчиден, бул тарыхый эстелик, экинчиден бу адам кыргыз элине азаттык алып берип, улутубуздун түптөлүшүнө бараандуу салым кошкон улуу адам, тарыхый инсан деп омкорула, жек көрө караган ачуулуу көздөрдүн карегинде талкаланып бакзандай муштум, казандай буттардын тепсендисине кала жаздагам. Анда мен Кыргызстан демократиялык кыймылынын активдүү мүчөсү эмес белем эгемендүүлүк эркиндик, демократия деп сайраган, тоталитардык, буйрукчул-бюрократтык режимди жактырбаган. Анан эле таманынан төбөсүнө чейин каны дүргүгөн партиялаштарым, кыйкырма топ; «Кайсы бир сакалчан таз орусту» коргогон мени көк ала койдой кылып сабаарда, өзүмдүн өжөрдүгүмдөн, окумал сабырдуулугумдан, айтылган акыйкат сөздөрүмөн аман калып, кудайга тоббо кылгам, көйнөкчөн төрөлгөнүмө.

Эгер Ленин болбосо биз ким элек? Куур тончон кыргызды тоодон жакага айдап түшүп, колхоз уюштуруп, айыл түптөп сабаттуулугун жойбоду беле. Мобу асман тиреген имараттар, түтүн булаткан завод-фабрикалар, ордолуу район-шаарлар, биз турган аянт ошо биз сындап жаткан лениндик партиянын иши эмес беле. Эми баары мураска калып отурат. Муну ким танат? Бу партияны канчалык жек көрсөк дагы мезгил өзү бай мурастын, дүйнө эли тааныган мамлекеттүүлүктүн, кыргыз деген улуттун бар экендигин тастыктап, ташка тамга баскандай кылды. Эгер муну да тангыбыз келсе, анда тарыхтын парасын артка айланталы.

Анда не болмокчу. Биз орустардын, кийин большевиктердин көз кырына түшпөгөндө граждандык ак гвардиячыларды, басмачыларды ок-дары, кийим-кечек, азык-түлүк менен камсыз кылып турган англиялык көпөстөрдүн колониясына айланмакпыз да, жер-суубузду тарттырып иймекпиз. Ошо доордо балким Алымбек, Курманжан даткалардын, Шабдан, Байтик баатырдын, Ормон хандын тукумдары Англиянын бир жеринен башталгыч мектептен же толук эмес коллежден окумак. Же болбосо басмачылар же азыркы жаңы аныктамага ээ болгон боштондук кыймылынын атка минерлери бир жакадан баш, бир жеңден кол чыгарып, уюмдашып, түндүк-түштүк эли биригип англиялык интервенттерди да, орустарды да жергебизден кууп чыкса, азыркы турмушка жетет беле? Ким билет? Жетмек эмеспиз. Бирок улуу көсөм баштаган иш ушу бактылуулука жеткирди. Ошон үчүн баарыбыз Ленинге милдеттүүбүз. Керек болсо анын атына чаң жугузбай, кесир айтпай, сый-урмат менен сыйлап алганыбыз эле туура. Эстелигин бузуп-жарбай эле башка жерге которуп коюу жөндүүдөй көрүнөт. Атаганат, эгер мен оңбогондой акчалуу болсом Лениндин Ала-Тоо аянтында турган эстелигин сатып алып, айылыма алып барып коймокмун да, музей ачып салмакмын. Себеби эртеби, кечпи бир убактарда бул кишинин ысымы, ага орнотулган эстеликтер ыйыктын ыйыгына, кереметтин кереметине айланаарына көзүм жетип турат.

ЛЕНИН ДЕСЕМ…. . «Окуу, окуу жана окуу» деген осуяты эске түшөт. Оо, а кезде ар бир атуул динине, жынысына, өңүнө карабай сөзсүз орто билим алуу милдеттүү иш эле. А азырчы? Социалдык-экономикалык абалынын жардылыгынан 9-10 жашар уулун же кызын «Мектепке барбай калды. Жанымда каралашып семичке, сагыз сатып жүрөт?» деген кыкеңдин сөзүнөн кийин дүйнөң аңтарылып кеткенсийт. Эми өзүңүз ойлоп көрүңүз, 1- класска барбаган 9-10 жаштагы бала эми алиппени окуганы партага отурабы. Эч качан. Буга окшогон көйгөй көрүнүштөр жергебизде аз эмес.

ЛЕНИН ДЕСЕМ…. « Искусство элге таандык» деген учкул сөзү эске түшөт. Искусство элге таандык эмес эле бир ууч коммерсанттын чөнтөгүнө таандыктай көрүнөт. Анткени, толук кандуу кино, спектакль, симфония жок туруп, жаралбай жатып күнүмдүк жашоодо жеңил жанр менен элдин көңүлүн буруп, чыныгы искусство акча сурап саргайып жаткансыйт.

ЛЕНИН ДЕСЕМ…. Кой сарайга чейин жеткен электр жарыгы эске түшөт. Арзандыгын айт, көчөлөрдүн жарыктыгын айт. А азырчы? Кой сарайды мындай кой, борборубуз Бишкекте жарыктын тез-тез өчүшү анын 5-6 күнгө созулушу, караңгы көчөлөр айың болбой калды. Акыры жетмек элең жеттиң дегендей электроэнергияны менчиктештирүүдөн депутаттардын кызыл чеке урушу көп нерселерден кооптондурат. Ушундай достум. ГЭСтерди, аба, шоссе жолдорду, спирт ичимдигин, жер-сууну «прихватташтыруунун» кереги жок. Булар мамлекеттин монополиясында калганы оң. Ошондо жумуш орду көбөйүп, салык түшүп, бюджет толот.

ЛЕНИН ДЕСЕМ…. Мен анын океандай кең пейилдүүлүгүнө, кара кылды как жарган калыстыгына, көсөмдүүлүгүнө миң мертебе таазим этем, баш ийем. Ленин болбосо, биз ким элек.

Учурда заманына жараша тушоосу дегендей «оптом» куудулдар агымы пайда болду, же ар бир концерттик топтун өз «дежур куудулу» бар. Моюнга алуу керек, куудулдук өнөр учурдагы рынок мамилелерине ылайык келип, жакшы товарга айланды. Куудулдардын алды үй, арты машинелүү болушту. Он жолу айткан анекдотун он жолу кайталаса деле уккандан тажашпаган эл тамаша койсо бара берет экен. Соодасы өтүп жаткан куудулдардын негизги темасы бирөөнүн кебете-кешпирине асылуу болсо, экинчиси орус, казак, өзбек сатириктеринин продуцияларын тууроо. Мисалы, «Аралаш» куудулдар тобунун айта турган тамашасы, күлдүрө турган сөз предмети Жамбылдын «таз» башы, ыраңы суук бети, Абдылданын «табактай» бети, Рахмандын «курсагы», Борончунун «кыдыйган» бою, Дөөлөттүн «былтык» бети же «аксак» буту. Абдылда, Рахман, Дөөлөт, Борончу, Жамбылдын «таз» башын таш менен урса, ал жалгыз тигилерге блок коет. Ошентип, бири-бирин шылдыңдоодон эл күлөт, көрүүчү курсант болот. Ыраматылык М. Бердибеков «мурдуңардан лампочка чыгарам» деп отуруп, чын эле элдин мурдунан «лампочка» чыгарып, элдин черин жазганга уста болчу. Тараканчы атка конгон артист К. Абылов сахнага чыкканда номер созулду дей бер. К. Абыловдун сахнадагы шериги «ии, анан…», «…кандай экен?», «кантип эле?»…» деп коштоп койсо болду интермедия улана берет, артист өзүнчө жыргай берет. аны уккан эл да «жыргайт». Эртеси эл эмнеге күлдү башы маң. Кийинкилерден сурайт. Алар андан кийинкилерден… ошентип талаш башталат. Себеби, интермедия эч убакта өз деңээлинде ойнолбойт. Өзөгүнө караганда сырткы көрүнүшүнө көп көңүл бурулат. Ал К. Абыловдун ошо учурдагы көңүлүнө, маанайына, шеригине жараша өзгөрүп, жаңыланып турат. Ошон үчүн эл эмнеге күлгөнүн түшүнбөй калат. Ал эми пародияга жакын «Шорпо» Ж. Алыкуловдун таскагы катуу башталды эле кийин «зуу-у, дуу-у…» үн чыгарган карагайдын айланасынан чыкпай «куу-у…» болуп калды. Д. Мадымаевдин сатирага жасаган мамилеси башкача. Ага «чолок», «Эжигейдей Сары», «былтык-тултук» деп тийише беришет, бирок ал өзүнүн оппонент­терине «катыра» жооп бериштин ордуна бир эле убакта «кемпир», «эркек» болуп ойной берет. Ушул жагынан алып караганда ал көптөрүнөн айрымаланып турат.

Борончу көп учурларда бирөөлөрдөн «токмок» жеп калат. Анткени анын бою кодоо да, бирок шайтандын кичинеси кыйын болот экен деп баш бербей «теректей» бойлууларга кычуу сөз айтып, элди күлдүрүүгө дилгир. «Шорпо», «тараканчы», «табак бет», «чиновник» аталгандар куудулданымыш этип ою-боюна койбой элди кол чаптырганга маш. Эл колдоо көрсөтүп күтүрөтө кол чапса, тигилер «мына көрдүңбү, мага чаап атышат, сага чапкан жок» деп башкаларын шылдың кылат. Бири-бирин шылдыңдоодон өйдө көтөрүлө албагандыктан, жоопкерчиликсиздиктен, чыгармачыл адамдар менен иштешпегендиктен, театралдык билимсиздиктен бирөөнүн «жан» жерин, кебете-кепширин мишенге алуудан эч тажашпайт. Орусиянын телеканалдарынан берилип жаткан «Смехопанорама», «Аншлаг» телеберүүлөрүнөн сатира алптары Петросян, Винокур, Шефрин, Задорнов, Евдокимов жана ушу сыяктуулардын сатирасын өзгөртүүсүз көчүрүп алышат. Оригиналдуулук деген жок. Пародия деген таптакыр унутулду. Жамбылдын «меникин баари бир кесип салышат»деп башталган мыскылына Абдылда менен Рахман жерге жаткырбай «сеники узун болсо кесип салышат да, ха, ха»деген жообу айтылса эл күбүр-шыбыр болуп, кол чаап калышат. Тема жаңыланбайт. Мындан 5-6 жыл илгерки репертуар жылда кайталанат. Маданияттуу эс алам деп концертке билет алгандар маданиятсыз шылдыңдоого карк болуп чыгышат. Бизде бири-бирин шылдыңдап пул таап жатсак, орус сатириктери ал баскычтан алда кайда алга кеткен. «Уйга жүгөн салабы, үйрөнгөн адат калабы» дегендей жакшы эле баратып аягында тазды Жамбылдын башына, баклажанды дагы бирөөнүн бетине окшоштура коюп бузуп салышат. Ал эми «Тунгучтун» «куудулдарынын» талисманы фашисттик, аскерий анекдоттор. Премьера, спектакль болуп жаткандан кийин кайсы бир болбогон анекдот үчүн фашисттик кара форманы кийүүнү анча деле зарылдыгы жок. Орус сатириктери бу проблеманы баш кийим кийүү менен эле чечип коюп жатышат.

Ошентип, илгери кыргыз журтчулугунда эки-үч гана белгилүү куудулдар болсо азыр алардын саны өсүп баратат. Райондук, областтык, республикалык деңгээлде куудулдар чыгып жатканы кубандырат. Бирок, чыгармачылык жигери, деңгээли одоно, маданиятсыз ыкмаларды ашкере колдонгондуктары, албетте колдоого арзыбайт. Аны тартипке салган, же сураган эчким жоктой. Ушундай жагдай басымдуулук кылып турган чакта билим жана маданият министрлиги баш-көз болуп, колдоо көрсөтүп, жылда республикалык куудулдар сынагын өткөрүп турса жогоркудай адамдын кебете-кешпирине асылып, же аны ода кылып айтып, тийишүүлөр басаңдап, балалык оорудан арылат элек. Анткени, бири-бирине кашынган дарак чабал өсөт эмеспи.

Кандай гана партиядан болбойлу, шайлоого жеткенде, уруу-урууга бөлүнүп кетээрибиз ырас болсо, эмне үчүн ар кандай аталыштагы партиялардын ордуна саяктар, бугу, теңизбай, жору, калмак, бөрү сыяктуу партияларды түзүүгө болбосун. Болот. Баары айкын болмок. Ким кайсы партиядан экен деп сураштырып жүргөнчө, уруулар партияларынын лидерлеринин аты-жөнүн, бешиктеги баладан кемшиңдеген кемпир-чалга чеийн жатка айтмак. Керек болсо жети атасына чейин жиликтеп бермек. Ошондуктан эзелтеден кыргыз элинин сөөгүнө сиңип калган, канында бар партиясын түзүүгө неге болбосун? Анткени уруулар партиясы-практикалуулугу, элге сиңимдүүлүгү, түшүнүктүүлүгү жагынан эч бир дүйнөдөгү партияларга окшобогон партиялардан болмок. Ата-бабабыз кылымдар бою колдонуп келген, ураан чакырып келген уруулар түзүлүшү 70 жыл ичинде эле талкаланып, жок болуп кетишин мен каалабаймын. Биз аны унутууга, эски деп жеригенден майнап чыкпайт. Кайра уруулардын кадыр-баркын көтөрүү ушундай кыйын учурда чыңдоо, бириктирүү керек. Биригүүнүн жаңы формасы-уруулар партиясын түзүү зарыл. Бу укум-тукумдардын, аталардын атаандашуусу, жарышы, келечек үчүн күрөшүүсү жана намысы болмок. А ата намысын бирөө жөн эле алдыра койбосу турган иш. Алгач башаламандык, түшүнбөстүк келип чыкса да, кийинки келечеги мурда болуп көрбөгөндөй жеңиш бермек. Дүйнөдөгү бардык улуу жеңиштер кичинеден башталат. Ошо сыңарыңдай айыл-кыштактагы майда топ уруулар партиясынын ячейкасына айланып, ячейка райондук, облустук, республикалык комитеттерге өсүп чыкмак. Эгер биз бу дүйнөдөн өзгөчөлөнүп, уруулар партиясына баш койсок, дүйнөнү экилентип каалагандай калчаган коммунисттик партиянын деңгээлиндей, же андан да күчтүү партияга ээ болмокпуз. Ошондо биз аты бар да заты жок, ишинен натыйжа чыкпаган 20 партиянын ордуна, райондук областтык уруулар ячейкасынан комитеттерден өсүп чыккан республикалык үч партия-Адигине, Тагай, Ичкиликтер партиясы өз ара иш алып бармак.

Бул партиялардан ашып түшкөн партия болмок эмес. (Эстеп көргүлө, Атаке баатыр орустарга элчиликке жөнөгөндө, бүткүл кыргыздардын атынан эмес, биринчи өз уруусунун атынан барган). Керек болсо, башка улуттун өкүлдөрү да Адыгине, Тагай Ичкилик партияларына кошулмак да бул партиялар бүткүл кыргызстандыктардын шыктандыруучусу, уюштуруучусу катары кызмат өтөмөк. Эгер айрым кунаса адамдар, лидерлер Адигине, Тагай, Ичкилик деген партиялардан корксо, уялса, намыстанса, алган багытына жараша Адыгине Демократиялык, Тагай социалисттик, Ичкилик коммунистер партиясы сыяктуу ат менен чыкса ким кой дейт. Партия түзүп, аны элдердин жыргалчылыгы үчүн кызмат кылдыруу кандай багыт, кандай мамлекеттүүлүктү тандап алат, ал партиянын иши. Уруулар партиясын түзүп, жик-жикке бөлүнүп кетүү идеясы жок биерде. Жаралгандан уруулар башкаруусунда коллективизмге, эли-журтун сүйүүгө аны коргоого, карыларын кастарлап, келечек муундун өкүлдөрүн тарбиялоого көп көңүл буруп келишкен. Элдүүлүк, коллективизмди биз батыштан алган эмеспиз. Ал деген табиятынан элибиз менен келаткан касиет. Ошондуктан бей-бечара, жаш-кары, аял-эркеги, кыз-баласы-баары элдүүлүктүн духунда тарбия алышкан, уруучулук түзүлүштөн өсүп чыгышкан. Мындан 5000 жыл илгери деле жамандык, жакшылык дасмиясын чогуу көрүшкөн, укугу корголуп турган. Азыр деле ушундай. Ким кайсы партиянын катмарынан, региондон болбосун, өйдө-ылдыйда, жаман-жакшыда бирге болушат. Уруу аксакалдарынын, карыялардын кеңешин айткан кеп-насааты практикалык күчкө ээ. Каада-салтта, үрп-адатта элдин маңызы жатат жана ал кандай мамлекеттүүлүктү көздөйт. Кеп ушунда. Бирок биз уруучулук партияларын негиздөө менен өзүбүздөгү элдүүлүктү, демократияны сактап калабыз. Бул партия аркылуу укуктук демократиялык мамлекетти курууну, кан-жаныбызга кыттай орногон элдик бийликти орнотууну көздөйт элек. Уруулар партиясын түзүү ар кимибиздин көңүлүбүздө, жүрөгүбүздө тургандыр. Бирок жүрөксүнүп, калоо гана жетишпей тургандай. «Калоосу болсо кар күйөт» дейт элибизде. Бул сөз бекеринен айтылбаган чыгаар. Ойлонолу, бир бололу, акыйкат ачык-айкын пикирибизди айталы. Партия түзүлбөсө деле каныбызда келаткан кыргыз деген улуу элде сакталып, муундан-муунга, кылымдан кылымдарга келаткан уруучулук түзүлүш жан-дүйнөбүздө баары бир жашай берет. Ушу заманга жеткирген ата-бабабыз менен сыймыктанып, даңктанып, узанып келип, алар колдонгон үрп-адатын, каада-салтын, уруучулук түзүлүшүн бир эле түндө танып кетүү чекилик болоор.

Ошондуктан уруу, уруу десе эле обу жоктонуп, бөлүнүп кетти дебей, уруулар партиясы түзүлсө, биз дүйнөнү, дүйнө бизди өзгөртөт эле. Анткени, ар ким бешенесине жазган ырыс кешигин көрүп, буйруганын буйругандай жашап өтүү парзы турат.