63
береді. Сондықтан сіз ұзақ сурет бойынша жұмысты қалай бастау, қалай
жүргізу және қалай аяқтау керектігін білу қажет.
Сурет 31. Ауыздың пішіні
Сурет 32. Ауыздың пішіні
Адамдардың бет – бейнесін қағаз бетіне шапшаң, нобайлап түсі-
руге де жаттығып отыруы тиіс. Мұның өзі адамның бет құрылысын, мі-
нез–құлқын жіті аңғаруға көмектеседі және жан – жақты ашып көрсетеді.
Ол үшін көптеген көмекші сызықтарды пайдалана отырып, бастың
сұлбасын қағаз бетіне түсіріледі де, кейін мұрынның үстіңгі
қырын қуа,
бетті қақ жарып, төмен қарай тік ортақ сызық жүргізіледі. Мұрынның
жалпы пішіні призма тәрізді.
Мұрынның пішіні мен әр түрлі пропорциясы болуы мүмкін. Ол мұ-
рын жотасы,
мұрын ұшы, желбезегі және мұрын бүйірлерінен тұрады.
64
Мұрынның үш жағы желбезекпен жұмсақ еттерден тұрғандықтан қоз-
ғалмалы иілгіш келеді. Мұрын беттің қозғалмайтын бөлігіне жатады.
Адамның мұрынында жеке сүйек жүйесі бар, ішінара бет сүйегінің
сүйегінен басталады, оған екі ұзын мұрын
жабыстырылады және пере-
носицаны құрайды. Бұл екі сүйек жоғарғы жақтың өсінділерімен жоғары
бағытталған бүйіріне тіреледі. Мұрын сүйектерінің алдыңғы жиегіне бүйір
шеміршектері бекітіледі. Мұрын бес басты шеміршек бар: оң және сол
жоғарғы, оң және сол төменгі, бір орташа, мұрынның екі жағы арасында
орналасқан. Мұрынның қанаттары екі төменгі шеміршекпен қалыптаса-
ды. Барлық осы негізгі мәліметтер мұрынның түбегейлі
анатомиясын
адам басының бөлігі ретінде түсіну үшін қажет. Сурет салушы үшін мұ-
рын пішінінің сыртқы белгілерін білу маңызды. Жоғарғы бөлігі-түбір, тө-
менгі жағы – ұшы. Мұрынның арқасы ортаңғы сызық бойынша бүйір жақ-
тарымен түйісетін бөлік деп аталады, олар төменгі жағында қанатқа
ауысуға байланысты кеңейтіледі. Мұрынның әрбір қанаты басқа шемір-
шек мұрын қалқасымен бөлінген мұрынды шектейді (сурет 33).
Сурет 33. Мұрынның пішіні
Мұрынның суреті жалпы пішін анықтаудан басталады.
Суретті
парақта орналастыру көмекші этюдте алдын ала анықталған болатын.
Жалпы пішін белгілеп, натураның құрамдас элементтерін орна-
ластыруға өтіңіз және әрқайсысының сипатын бірден нақтылаңыз. Егер
сіз мұрын пішінінің конструктивтік негізін
дұрыс құрастырған болсаңыз,
пішін нүктесімен үлгілеуді бастауға болады.
Бейнені орындай отырып, натураның жарықтандырылуына, оның
жаңа
жағдайына назар аударыңыз, онда модельдің бетінде жарық
сәулелерінің таралу ерекшеліктері жақсы көрінеді.