қоғамның ӛзінде мәселелер күрделене түседі

132 
мен мүхиттың арғы бетіңдегі миллиардерлерде болады деп қабылданған неке 
келісімшарты институты.Бұл елдерде азаматтардың келісімі сияқты некенің 
барлық маңызды мәселелері келісіледі, некенің бұзылу салдарларын, 
тараптардың мүліктік жағдайларын, кәмелетке толмаған балалардың 
ажырасқан жағдайда қай ата-анасымен тұратынын, ықылассыз жұбайға 
қандай айыппұл салынатынын түгел кӛрсету қабылданған. 
Сәтті құрылған отбасыларда неке келісімшарты жұбайлық ӛмірдің 
мүмкін болатын қиын-қыстау кезеңдердің алдын алуға арналады, яғни бұл 
некені неғұрлым ұзақ уақыт сақтауға арналады. Мысалы, Питсбургтағы жас 
жұбайлардың неке келісімшарты 27 беттен тұрады, сондықтан "Гиннесс 
рекордтар кітабына" енген, осы келісімшарттағы мына бір пункттің несі 
жаман: "Бюджетті қатаң сақтау, жеке қажеттіліктер мен ойын-сауыққа 
аптасына 20 доллардан артық жұмсамау"? Бұл пункт ӛте пайдалы, әрине, оны 
экономикасы құнсызданбайтын елде ғана шын мәнінде жүзеге асыруға 
болады. 
Орта топтағы адамдар некеге кіруде қазір кӛбіне неке келісімшартына 
отырады. Әрине мұның негізгі себептерінің бірі ажырасудың санының 
артуына, соған сәйкес ӛзін егер неке сәтсіз болып жатса, моральдік 
болмағанымен, материалдық шығыннан сақтауға ұмтылған адамдардың 
санының артуына байланысты. 
Неке келісімшарты отбасылық қатынастардың бастамасын анықтайды, 
бірақ некелесуге міндетті шарт бола алмайды. Заң бойынша неке 
келісімшарты некелесуді тіркегенге дейін де некелік ӛмірдің кез 
келгенкезеңінде де жасалады. Неке келісімшарты жазбаша түрде жасалып, ол 
нотариалды түрде ресімделеді. Жұбайлардың барлық мүлкіне, оның 
жекеленген түрлері мен әр жұбайдың жеке мүлкіне бірлескен, үлестік не 
бӛлістік мүлкі болады. Неке келісімшартына отыру сыртқы әсерге тәуелсіз 
болуы керек. 
Мамандар неке келісімшартын құқықтық қырынан басқа құқықтық 
емес, яғни әлеуметтік, психологиялық және этикалық қырларын да кӛрсетеді. 
Мәселен, зерттеу барысында анықталғандай, екінші не келесі некеге 
тұратындар - бірінші некеден, ''кемесі қайырылғандар''. Неке келісімшартына 
отыруға әр жұбай кәсіпкер болып, жеке бизнесі болғанда қызығушылық 
танытады. Неке келісімшартына жоғарыда аталған санаттардан басқа ері мен 
әйелінің жас айырмашылығы едәуір болып, ерінің (не әйелінің) экономикалық 
базасы берік және алдыңғы некедегі ересек балаларының мүліктік мүддесі 
олардың ата-анасына ықпал ететіндей жұбайлар үшін де қолайлы. 
Психологиялық қыры: неке келісімшартында ажырасқан жағдайда 
әркімге тиесілі мүлікті жұбайлар анықтай алатын болғандықтан, яғни осындай 
нәтиже жобаланатындықтан, некенің нәтижесі ажырасу болмай ма, неке 
келісімшарты - ажырасу катализаторы болып саналмай ма деген қауіп туады. 
Неке келісімшартының этикалық қыры жұбайлардың бірін қолайсыз 
жағдайға қалдырмау мүмкіндігіне байланысты. Әр жұбайда жасалған 
келісімшарттан жұбайының құқы мен мүддесіне нұқсан келтіру жолымен 

133 
ӛзіне пайда табуды кӛздемейтіндей іштей тыйым салынуы қажет. Келісім 
шартқа отыруда екі жақтың бір-бірінің құқығына құрметпен қарауы сақталуы 
керек. Егер келісімшартқа отыру кезінде жұбайлардың біреуі ӛз мүлкін сақтап 
қалуды ғана емес, сонымен бірге екінші жұбайдың мүлкіне қол сұғуға ниет 
білдірсе, бұл неке келісімшартының мақсатына қарсы - некедегі мүліктік 
қатынастарды реттеудің не ажырасу кезінде қолданылатын 
ӛркениетті әдісі болуы керек. Жеке тұлғаның еркіндікке құштарлығы 
қоғамдағы этикалық нормалардың бұзылуына әсер ететін шектен асып кетпеу 
керек. 
Неке келісімшартына отыру маңызда қызмет атқарады: ол - білімдік 
қызмет, ӛйткені ''Неке мен отбасы туралы'' заң мазмұнымен танысу 
қолданыстағы заңдылықтар арқылы отбасылық ӛмір туралы шынайы түсінік 
береді; реттегіштік қызмет - отбасылық қатынастардағы құқықтар мен 
міндеттердің тұтас жиынтығы қарастырылады. Заң отбасындағы тараптардың 
теңдігінен шығады, бірақ кӛбінесе некедегі жұбайлардың бірі кедей, бірі 
дәулетті болады. Бұл әсіресе, ажырасудан соңғы материалдық жағынан, 
айырмашылық әсіресе кәмелетке толмаған балалары бар отбасыларынан 
байқалады. 
Мүліктің құқықтық режимінен басқа неке келісімшартына азаматтық 
айналыстағы (акциядан дивиденттер, салым проценттері, усадбалық 
учаскедегі ӛнімді тапсырудан түскен ӛнім және т.б) заттар мен ақша түріндегі 
отбасы кірістеріне қатысын анықтау да кіреді. Жұбайлар, заңгерлердің 
пайымдауынша, отбасы шығыны кең де заңда толық қамтылмағанына 
қарамастан, оны бӛлу тәртібі де қарастырылады. Шығындар отбасының 
материалдық қамтылуы мен мұқтаждықтарына сәйкес (тұрғын үй, кӛлік, 
тамақпен қамтамасыз етілуі, саяжайды күтуге, соңдай-ақ білім беру, 
медициналық күтім, демалыс және т.б қатысты тӛлемдер) топтастырылады. 
Үй шаруашылығын басқарудан бастап, қандай да бір капиталға ие болуға 
дейінгі отбасы шаруашылығының кӛп түрлілігі келісімшарттағы заңды 
негіздемені талап етуі мүмкін. 
Үй шаруашылығын басқарудан бастап қандай да бір қаржыны иелік 
еткенге дейінгі шаруашылық қызметтердің әр түрлілігінің кең ауқымы заңды 
келісілген негіздемені талап етуі мүмкін. 
Отбасы ӛміріндегі кең тараған жағдайлардың бірі әйел күйеуге шығып, 
бала туған кезде ұзақ уақытқа дейін аяқталмаған білімі немесе біліктілігінен 
айырылуы нәтижесінде үй шаруасындағы әйел болады. Неке бұзылған сәтте 
мұндай әйел ӛте ауыр жағдайда қалды: балаларды күтуге бӛлінетін алимент аз 
және әсіресе, біздің кезімізде жүйелі тӛленбейді. Сонымен бірге алименттер 
ресми танымал кӛздерден түскен пайдадан есептеледі, бірақ жұбайының 
шынайы табысы одан асып түсуі мүмкін. Сондай кезде жасалған неке 
келісімшарты 
балалар 
мен 
жұбайының 
алдындағы 
экономикалық 
жауапкершілігін арттырып, неке сәтсіз болған жағдайда мүліктік мәселелерге, 
жақын адамдарға байланысты жұбайлардың қаржылық мәселелері ақылмен 
шешілуі керек. 

134 
ҚР-ның "Неке мен отбасы туралы" (1999 жылдың 1 қаңтарындағы) жаңа 
заңында неке келісімшарты туралы айтылады. Онда неке келісімшарты 
дегеніміз некеге түсуші тұлғалардың немесе жұбайлардың келісімі екендігі 
некедегі не оның бұзылуы кезіндегі жұбайлардың мүліктік құқықтары мен 

жүктеу/скачать 1.54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: