ОқУ-Әдістемелік қҰрал
жүктеу/скачать 1.54 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Николо Макиавелли
- Аристотель : «рақымдылықсыз адам ең ұждансыз және ӛте
| пен адамгершілікұғымдары жалпы үйлесімді ме, бұл категориялар бірін-бірі
ӛзара жоққа шығармай ма деген сұрақтар да қойылады. Саясат пен моральдің ара- қатынастары саяси қарсыластарымен, әсіресе, сайлау науқандары. билік үшін күресте, қызмет орындары ұшін тайталастарда шиеленіседі. Ал, саяси билік үшін күресте барлық амал жақсы дегендей. Міне, сонда саясат пен моральдің арасындағы ӛзіндік шиеленіс алаңында саяси қимылдар ӛріс алады. Бұның бәрі – саясаттың ӛнегелі беделін кетіретін сыртқы кӛлеңке, «сырт пішіні». Саясат пен моральдің арақатынасы турасынан саяси режимге тәуелді болады. Құқықсыз күш кӛрсету, террор, билікті асыра пайдалану,бюрократизм және коррупция жайлаған антидемократиялық, реакциялық режимді елдерде саясат пен моральдің аралары үзіледі. Керісінше, демократиялық режим жағдайында гуманизм мен адамгершіліктің бастауымен саясат заңдылық шеңберінде жүзеге асады. Бұл арада атап ӛтетін нәрсе, ол мораль мен саясаттың басты қоғамдық функциялары сәйкес келеді. Саясат пен мораль жалпы игілік пен әлеуметтік 171 әділдікті қорғауға негізі бар, бірақ та ол осындай адамгершілік міндеттерді орындаудан кӛп жағдайда қалыс қалады. Саясат оның ерекше қосымшасы ретіндегі моральдің реттеушілік сипатының жетіспеушілігінен туындайды. Сондықтан да, осы фактыны еске ала отырып, ежелгі дәуірдің ойшылдары саясатты этиканың бір бұтағы деп қараған. Саясат пен моралды бӛлуді және ол туралы ілімді бірінші болып , тек қана ХУ ғ. аяғы мен ХУ1 басында Николо Макиавелли атап кӛрсетті. Саясат адамгершіліктің ӛзін-ӛзін бақылау тетіктерінің объективтілеу түрі, сыртқы кӛрінісі ретінде кӛрінеді. Мысалы, моральге тән ӛздерінің бағаларын құқық түрінде беретін және белгіленген нормаларды бұзушыларға тиісті жаза тағайындайтын ар-ұжданы фунукциясын сот орындайды. Элементтерінің жалпылығына қарамай, саясаттың моральден түбірлі айырмашылығы бар. Олардың ішінде ең маңыздысы саясаттың шиеленістілігі. Бұрын аталғандай, саясат бүкіл қоғамды қамтитын және билікті қолдануды қажет ететін топтық әлеуметтік жанжалдарды шешуге бағытталған қызмет болып табылады. Ал, мораль кӛбіне саяси шиеленіске жете бермейтін жеке жанжалдардан тұратын адамдар арасындағы күнделікті қатынастарды сипаттайды. Саясаттың тікелей қайнар кӛзі экономикалық және басқа да қажетті мүдделері болады, оның ішінде ең бірінші, ірі әлеуметтік топтардың мүдделері: ұлттар, таптар, қалың бұқара топтары,т.б. Моральдің тікелей қайнар кӛзі жалпыадамзаттық, тағы басқа да ұжымдық құндылықтар болып табылады, бірақ оған ілесу тұлғаға ешқандай жеке пайда бермейді. Сондықтан да мінез- құлықтың моральдық және саяси сарындарының бәсекелестігі – бұл рухани құндылықтардың және тікелей, ең алдымен материалдық, жеке мүдделердің күресі. Кӛптеген моральдің императивтері идеалды сипат алады,олармен ӛз әрекеттеріңді біріктіру қажет, бірақ та шынайы ӛмірде оған жетуге ешкімнің қолы жете бермейді. Мысалы, ӛмірінде ешбір қулыққа бармаған, тек шындықты ғана айтқан,немесе христиандық адамгершілік ӛсиеттерімен ӛзін сүйген сияқты әрбір ӛзінің жақындарын сүйген адамды кездестіру қиын. Мораль ылғи жеке дара болып келеді, оның субъектісі және жауапкершісі – ӛзінің адамгершілік таңдауын жасайтын жеке адам. Ал, саясат топтық,ұжымдық сипатта болады. Онда индивид жеке бӛлік немесе таптың, ұлттың, партиялардың ӛкілі ретінде кӛрінеді. Оның жеке жауапкершілігі ұжымдық шешімдер мен әрекеттерде зым-зия жоқ болып кетеді. Саясат жағдаятты болады. Табысқа бет түзей отырып, ол мақсаттарға жетуге әсер ете алатын шынайы жағдайларды, барлық факторларды есепке алуы қажет. Ал, моральдық талаптар ӛз негізінде универсалды және ӛз кезегінде, нақты жағдайдан тәуелсіз болады. Саясаттың ең маңызды ерекше айырмашылығы күшке сүйену,талаптарды орындамғандарға мәжбүрлеу санкциясын қолдану болып табылады. М.Вебердің сӛзімен айтсақ, саясат, «ерекше амалдың кӛмегіне сүйенеді – ол оның артында тұрған билік». 172 Ал, мораль шын мәнінде күшті мінейді және ең бастысы ар-ұжданға арқа сүейді. Жеке басының ар- ұжданы, егер ол дамымаған болса,тіпті адамды қылмыс жасағаны үшін де кешіруі мүмкін. Ал, саясат тек қана дұшпандары мен қылмыс жасағандарды ғана емес, кейде адамдарға қорқыныш тудырып,кінәсіздерді де жазалайды. Жоғарыда кӛрсетілген мораль мен саясаттың ерекшеліктері осы ӛмір қызметі салаларының ӛздерінің дербестігін дәлелдейді де, саясат пен моральдің ӛзара әрекеттестігі, ара-қатынастары туралы әртүрлі пікірлердің тууына негіз болады. Атап ӛту керек, саясат пен моральдің ӛзара қарым- қатынастары туралы әлемдік әлеуметтік-саяси ӛмірде тӛрт негізгі кӛзқарас бар екенін бӛліп айтамыз. Олардың ішінде тарихи жағынан ең бірінші моральдық кӛзқарас болып табылады. Бұл кӛзқарас тұрғысында,саясат жоғары адамшылық мақсаттарға ие болып қана қоймай (жалпы игілік, әділеттілік,т.б.), сонымен бірге қайсібір жағдайларда да мүмкін болатын адамшылық амалдардың кӛмегімен адамшылық принциптерді бұзбау (шыншылдық, адамдарға мейірбанды болу, адалдық және т.б) Тіпті Жаңа заманға дейін қоғамдық ойда үстемдік еткен саясаттағы моральдық кӛзқарас ХХ1 ғасырда да ӛзінің маңызын жойған жоқ. Гректің ұлы ойшылы Аристотель: «рақымдылықсыз адам ең ұждансыз және ӛте жүктеу/скачать 1.54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|