ӨНІМДІЛІК
Экожүйенің алғашқы өнімділігі: органикалық зат формасында жинақталатын, хемосинтез және фотосинтез процесінде продуценттер ағзалардың энергия сәулесі ретінде қабылдау жылдамдығын анықтаудың кез-келген бөлігі немесе бірлестігі. Органикалық затты өндіру процесінде төмендегідей 4 деңгейін көрсетуге болады: 1) Алғашқы толқымалы өнімділік – фотосинтез процесінде өндірілетін органикалық заттың (энергия) жалпы саны.
2) Алғашқы өнімнің тазалығы – зерттеу аралығында өсімдіктердің тыныс алуында пайдаланылатын органикалық заттардың жинақталу жылдамдығы (бақылауға алынған фотосинтез, таза зат алмасу).
3) Бірлестіктердің таза өнімділігі – жыл бойына немесе вегетационды кезеңдегі гетеротрофтылардың тұтынбаған органикалық заттарының жинақталуы.
4) Консументтер деңгейіндегі энергияның жинақталу жылдамдығын екіншілік өнімділік деп атайды. Бірақ та консументтердің бірнешеуі бұрын қалыптасқан қоректік затты пайдаланады, ол энергияның көп бөлігі тыныс алуға жұмсалады, ал қалғаны өздерінің ұлпаларына жұмсалады. Неліктен өнімділік әртүрлі орындарда күшті жүреді. Бұрын айтылып өтілгендей өсімдіктердің өсуі үшін бірнеше ресурстардың қажеттілігі сөзсіз. Егер де ортада осылардың біреуі жетіспеген жағдайда, онда ол лимиттеуші (шектеуші) фактор болып табылады. Мысалы, шөлдерде шектеуші фактор болып судың жетіспеушілігі болса, тундрада төменгі температура боп табылады.
Кесте 1. Жер шарының әртүрлі бірлестіктері үшін жылдық таза бірінші өнімділік пен биомасса (Уитеккер бойынша, 1975, қысқ.)
Экожүйелер типі
|
Ауданы млн км2
|
Таза бірінші өнімділік г/м2 немесе т/км2 (орташа)
|
Жер шарындағы таза бірінші өнімділік, млрд т
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |
