Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»

ІІ Жер бедеріне жақындатылған морфоқұрылымдар

жүктеу/скачать 7.14 Mb.

Pdf көрінісі

бет	126/263
Дата	26.02.2024
өлшемі	7.14 Mb.
	#493176
түрі	Оқулық

1 ... 122 123 124 125 126 127 128 129 ... 263

httprmebrk.kzbilimabilmajinova-jalpy-jertanu.pdf

С. Ф. Савчиктің

ІІ Жер бедеріне жақындатылған морфоқұрылымдар
Рельефоидтар:
а) гипергипсометриялық (монументті құрылыстар, энергетикалық
жəне гидротехникалық құрылғылар, жол-көлік құрылыстары,
жерүсті жəне суасты инженерлік құрылғылар);
ə) гипогипсометриялық (тоннель, бункер, өткел жəне т.б.).
2. Рельефидтер:
а) гипергипсометриялық (көлік түрлері, цистерна, бұрғылау
мұнаралары, өзен жəне теңіз кемелері жəне т.б.).
Жер
бедеріне
адамзаттың
екінші
реттік
техникалық
(техноплагендік) əрекеті табиғаттағы тепе-теңдіктің сақталуына
өзіндік кері ықпалын тигізуде. Жайылымдық мал шаруашылығын
өркендету, егін егетін жер үлесін көбейту сияқты əрекеттер эрозия
мен дефляция процесінің қарқын алуына себепші болып отыр.
Пайдалы қазбалар өндіру, жерасты құрылыстарын салу грунттың
опырылуы мен төмен түсіне ықпал етуде, Калифорния мен Мехико
жерінде грунт 9 м, Токиода 7 м, Мəскеуде 1 м төмен түскен.
Су бөгендерін салу жағалаулардың жылына 5-15 м, ал Ресейдегі
Братск су бөгенінде 4,5 жылда 750 м төмен түсуіне ықпал еткен.
Ғалымдардың есептеуі бойынша табиғи ортадағы кері
өзгерістердің 40%-ға жуығы ядролық сынақтардың үлесіне тиесілі.
Жалпы жер бедерінің антропогендік өзгерістерге ұшырау
дəрежесін анықтауда, оның сыртқы əсерлерге төзімділік дəрежесі
есепке алынуы тиіс.
С. Ф. Савчиктің пайымдауынша, жер бедерінің тұрақтылығын
анықтауда мынадай əдістер көмегіне сүйену қажет:
1. 1км
2
жердегі техникалық өңделген антропогендік жер бедері
көлемін анықтау, К
т
;

175
2. Табиғи жер бедерінің өзгеру коэффицентін анықтау К
ө;
3. Жер бедерінің тұрақтылығын анықтау, К
т
= 100% - 2 К
ө
.
Егер К
т
100%-ға тең болса жер бедері антропогендік өзгеріске
ұшырамаған деп, 100-80%-ға дейін болса жоғары, 50-80%-ға
дейін болса орташа, 50%-дан төмен болса əлсіз деп жіктеледі. Ал
көрсеткіш нөлге жақын болса, ол жер түгелімен антропогендік жер
бедері ауданына айналды деген мағына береді.

жүктеу/скачать 7.14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 122 123 124 125 126 127 128 129 ... 263