Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 7.14 Mb. Pdf көрінісі
|
| 126-сурет. Тынық мұхитының түпкі жер бедері мен жағалау сызығы
Мұхиттың солтүстік бөлігі оның оңтүстігімен салыстырғанда жылы болып келеді, ол Солтүстік Мұзды мұхиттың салқын сула- рынан Чукот жəне Аляска түбектері мен Алеут жəне Командор аралдарының суасты жоталар тізбегі арқылы бөлініп жатуымен түсіндіріледі. Ал оңтүстігінде Антарктида маңындағы салқын сулар жəне Батыс Желдер суық ағысы ықпалымен өте зор кеңістіктерде мұхит суының температурасы күрт төмендейді. Мұхит жан-жағынан тектоникалық жəне жанартаулық жол- мен қалыптасқан тау жүйелерімен көмкерілген. Олар жалпы атпен Тынықмұхиттық «отты шеңбер» деп аталады. Жанартау атқылау жəне аса қуатты жер сілкінулер Чили, Перу, Аляска, Жапония, Ку- рил, Алеут жəне Гавай аралдары жағалауларына апат əкелетін цуна- ми құбылыстарын туғызады. Цунами кезінде толқын жылдамдығы 700 км/сағатқа дейін жетіп, ашық мұхит айдынында толқын 2 метрге, ал жағалауға жақындаған сайын 10-15 метр, тіпті одан да жоғары биіктерге көтеріледі. 2007 жылдың тамыз айында Перу мен Чили жағалауларында бірнеше рет қайталанған апатты жер сілкінулері осы «отты шеңберде» болып жататын қозғалыстардың жаңғырығы іспетті. Мұхит аумағының үлкендігі, географиялық жəне экологиялық жағдайларыңың əркелкі болуына байланысты Тынық мұхиттың өсімдіктер мен жануарлар дүниесі де алуан түрлі. Кəсіптік маңызы бар балық түрлерінің көп болуымен де ерекшеленеді. 259 Тропиктер маңындағы аралдарда кең таралған маржан рифтерінің жануарлар дүниесі өте күшті дамыған: мүнда маржан полиптері, бақалшақтар мен балықтардың түрлері айрықша мол. Мұхиттағы басты кəсіптік маңызы бар балықтар – минтай, анчоус, майшабақ, сардина, ставрида, скумбрия, сайра, көксерке, нəлім, табан балық, палтус, алабұға. Бүгінгі таңда Тынық мұхит суларынан аулана- тын кəсіптік балықтар дүниежүзілік өнімнің 50 пайызға жуығын құрайды. жүктеу/скачать 7.14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|