Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 7.14 Mb. Pdf көрінісі
|
| 12
6,3 93,7 100,0 Жер шары бойынша Жалпы жиынтығы 2,4232·10 12 100,0 Материктердегі тіршілік дүниесінің басым көпшілігі (биомассаның 90%-дан астамы) тропиктік ормандарда (500 т/ га астам) шоғырланған, ал ең төменгі көрсеткіш биік тау баста- ры, шөлдер мен полярлық аймақтарға тəн. Құрлықтағы тіршілік дүниесінің таралуы күн жылуы мен ылғалдың түсу мөлшеріне тəуелді болып келеді. Дүниежүзілік мұхиттағы тірі организмдер тіршілік ету ерекшелігіне қарай планктон, нектон, бентосқа жіктеледі. Жал- пы биомассаның 70%-ын фитопланктон құрайды. Биомассаның жалпы өнімділігінің (0,5 кг/м 2 -қа дейін) ең жоғары көрсеткіші ап- веллинг аймақтарына тəн, ал тропиктерде ол көрсеткіш (0,01 кг/м 2 ) əлдеқайда төмен, бірақ организмдер өте алуан түрлі болып келеді. Тынық мұхиттың солтүстігі мен Атлант жəне Солтүстік Мұзды мұхиттары түйіскен бөліктердегі салқын суларда биомассаның жалпы өнімділігі 2 кг/м 2 жетеді, бірақ организмдердің түр құрамы кедейлеу, біртекті болып келеді (134-сурет). Бірақ тірі организмдердің ғаламшар табиғатын қалыптастырудағы маңызы өте зор. Тірі организмдер Жер шарындағы биологиялық зат жəне энергия айналымын жүзеге асырады. 298 135-сурет. Биосферадағы тіршіліктің таралу шегі Əлемдегі тіршіліктің негізгі қозғаушы күші болып табылатын бұл процесс үш кезеңде жүзеге асады. Бірінші кезеңде күн энергиясының қатысуымен жүретін фотосинтез процесі нəтижесінде бастапқы (өсімдік текті) органикалық заттар түзіліп жəне ауаға көп мөлшерде оттегі бөлініп шығады. Екінші кезеңде бастапқы органикалық өнімдер жануар тек- тес өнімдерге айналады. Үшінші кезеңде бұған дейін түзілген органикалық заттардың ыдырауы жүреді. Биологиялық айналымның аталған кезеңдерін жүзеге асыруға қатысатын тірі организмдерді үш үлкен топқа бөледі: жүктеу/скачать 7.14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|