Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі жоғары оқу орындарының студенттеріне ұсынады
жүктеу/скачать 2.39 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- (Көбесов А. «Әл-Фараби мен Абайды қатар оқығанда: Зерттеу еңбегі» кітабынан, 10-б.) Адамгершілік-имандылық тәрбиесі туралы өнегесі
- (Көбесов А. «Әл-Фараби мен Абайды қатар оқығанда: Зерттеу еңбегі» кітабынан, 12-б.)
- Қайырымды қала басшысының қасиеттері туралы
| ӘЛ-ФАРАБИДІҢ МҰРАЛАРЫ
Кішіпейілділік, қол ұшын беру «Адам туралы айтсақ, оларды қо- сатын, байланыстыратын дәнекер тұтқа адамгершілік болып табылады. Сондықтан адамзат тегіне жататын болғандықтан, олар өзара бейбіт- шілікті, татулықты сақтаулары қа- жет». (Көбесов А. «Әл-Фараби мен Абайды қатар оқығанда: Зерттеу еңбегі» кітабынан, 10-б.) Адамгершілік-имандылық тәрбиесі туралы өнегесі Мәрттік, жомарттық; (мінез-құлық туралы) «Біз мінез-құлық са па- ларының абзалы да, оңбағаны да жүре келе пайда болады дейміз. Адамда қалыптасқан мінез-құлық бол маса, қарама-қарсы мінез-құлыққа өз ер- кімен көшіп кетуі мүмкін. Адам- ның белгілі бір мінез-құлыққа ие болуына немесе жақын жұғысудың арқасында бір мінез-құлықтан басқа бір мінез-құлыққа ауысуына себеп- ші болатын нәрсе – әдет, ал әдет деп мен белгілі бір әрекеттің жиі және ұзақ уақыт қамтылуын айтамын. Мі- нез-құлықтың қалыптасуы жолдары өнер үйрену жолдары сияқты...» (Көбесов А. «Әл-Фараби мен Абайды қатар оқығанда: Зерттеу еңбегі» кітабынан, 12-б.) 96 2-тарау. Ғұлама ойшылдардың тәрбие туралы тағылымдық мұралары Қайырымды қала басшысының қасиеттері туралы Қайырымды қаланың бірінші басшысы, ол – қайырымды халықтың басшысы және жер жүзін мекендей- тін елдің басшысы. Өз бойында туа біткен он екі қасиетті ұштастырған адам ғана осындай бола алады. Бірін- шіден, бұл адамның мүшелері мүлде мінсіз болуға тиіс, бұл мүшелердің күші өздері атқаруға тиісті қызметті аяқтап шығу үшін мейлінше жақсы бейімделген болуы керек, сонда егер осы адам әлдебір мүшесінің жәрде- мімен әлденедей бір іс істемек болса, ол мұны оп-оңай атқаратын болады; жаратылысынан өзіне айтылғанның бәрін жете түсінетін, айтылған сөзді сөйлеушінің ойындағысындай және істің жай-жағдайына сәйкес ұғып алатын болуы керек; өзі түсінген, көрген, есіткен және аңғарған нәрсе- лердің бәрін жадында жақсы сақтай- тын, бұлардан еш нәрсені ұмытпай- тын болуы керек. Әйтеуір бір заттың кішкене ғана белгісін байқаған кезде сол белгінің ишаратын іліп әкетерлік- тей алғыр да аңғарымпаз ақыл иесі болуы шарт: Өткір сөз иесі және ойы- на түйгеннің бәрін айдан анық ай- тып бере алатын ділмар болуы шарт. Өнер-білімге құштар болу, оқып-үй- ренуден шаршап-шалдықпай, осыған жұмсалатын еңбектен қиналмайтын, бұған оңай жететін болу керек. Тағам қабылдағанда, сыр-сұхбат құруға кел- генде қанағатшыл болу керек, жара- тылысынан сауыққұмарлықтан аулақ болып, бұдан алатын ләззатқа жирене қарауы шарт. Шындық пен шыншыл адамдарды сүйіп, өтірік-жалған мен суайттарды жек көру керек. Жаны асқақ және ар-намысын ардақтай- тын болуы шарт. Оның жаны жара- тылысынан пасық істердің бәрінен жоғары болып, жаратылысынан игі істерге жақын болуы тиіс. Дирхем, динар атаулыға, жалған дүниенің басқа да белгілеріне жирене қарауы керек; жақындарына да, жат адам- дарға да әділ болып, жұртты әділетті- лікке баулып, әділетсіздіктен зардап шеккендердің залалын өтеп, жұрт- тың бәріне өз білігінше жақсылық пен ізгілік көрсетіп отыруы қажет. Әділ болуы керек, бірақ қыңыр бол- мауы керек, әділеттілік алдында мі- нез көрсетіп қасарыспау керек, бірақ әділетсіздік пен пасықтық атаулыға мүлде рақымсыз болуы шарт. Өзі қа- жет деп тапқан істі жүзеге асырғанда қолдау көрсетіп, бұл ретте қорқыныш пен жасқану дегенді білмейтін ба- тыл, ержүрек болуы керек. («Қазақ- жүктеу/скачать 2.39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|