Оқулық Орал 015 44. Г жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық техникалық
Арпа жапырағының жолақты дағы (гельминтоспориоз)
жүктеу/скачать 7.93 Mb. Pdf көрінісі
|
| Арпа жапырағының жолақты дағы (гельминтоспориоз). Бұл ауру
Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығыс аймақтарында таралған. Кесел егістікте бүкіл вегетация бойына, ӛсімдіктің барлық фенологиялық кезеңдерінде, кездеседі. Ауруға шалдыққан ӛсімдіктің жапырақ бетінде алғаш ашық-сары, кейін ұзындау, ашық-қоңыр түсті, жіңішке қызыл жиекті дақтар пайда болып, олардың бетінде зәйтүн-қоңыр түсті ӛңез түзіледі. Ӛсімдіктің гүлдеу және дән түзу кезеңдерінде ауру күшейіп, дертке шалдыққан жапырақтар сарғайып, қурап, талшықтанып, ыдырайды. Ауру қоздырғышы – Deuteromycetes класының Hyphomycetales қатарына жататын Drechslera graminea Ito (син. Helminthosporium gramineum Rabh) саңырауқұлағы (36-сурет). Конидиятасушылары күңгірт түсті, кӛп клеткалы, бұрыс пішінді, конидиялары тік немесе цилиндр тәрізді, 2-7 перделі, сары-қоңыр немесе түссіз. Саңырауқұлақтың залалдау шеңбері тар. Қоздырғыш қабылдағыш жас ӛсімдіктердің борпылдақ паренхима және склеренхима ұлпаларына еніп, диффузды тарайды. Саңырауқұлақ ӛткізгіш түтіктер арқылы меристема ұлпаларына енеді. Залалданған тұқымда жіпшумақ ұрық негізіне орналасады да, тұқым ӛнгенде дертке шалдыққан ұрық тамырлары түгел ыдырайды. Тұқым жарнағы арқылы қоздырғыш жіпшумағы ӛткізгіш түтіктерге еніп, ӛсімдіктің дамуын тежеп, жансыздануына себебін тигізеді. 113 36-сурет. Арпаның жолақты дағы (гельминтоспориоз) Ауруға тӛзімді сорттардың ӛткізгіш түтіктеріне саңырауқұлақ ене алмайды, сондықтан ауру жергілікті болып, диффузды таралмайды. Арпаның ауруға тӛзімді сорттарында саңырауқұлақ ұрыққа енбей, тұқымның қабығында қалады. Саңырауқұлақ ӛсімдік қалдықтарында жіпшумақ, немесе кейде конидия түрінде сақталады. Қыстап шыққан жіпшумақта қалталар мен қалтаспоралары псевдотецийде түзіледі. Қалталы кезеңде бұл саңырауқұлақ Pyrenophora graminea Ito et Kur. деп аталады. Kӛп жылдық шӛптермен аралас егілген арпа егістістіктерінде саңырауқұлақтың қалталы кезеңі жиі дамиды. Марганец пен мыстың фосфор және калий тыңайтқыштарымен қоспасы ӛсімдіктің ауруға тӛзімділігін арттырады. |