П. М. Кольцов т д., профессор, љалма› мемлекеттік д и. н., профессор, Калмыцкий

The text analyzed applies a kind of repetition called anaphora: namely, the repetition of the personal pronoun they used in the second sentence is also observed at the beginning of the third and fourth sentences. The anaphora helps to stress the idea that the decisions and contributions of the chemical company BASF are of crucial importance for the automotive industry. The epithet crucial gives rise to the associative series: crucial solutions - crucial success which, in its turn, presupposes that a decisive contribution promotes decisive success.

In the second part of the text repetition of contextual synonyms is made use of: the word effects is replaced by the word results, the word crucial is substituted by the word combination worth seeing. As the text states the components that make up the BASF company's success are: improved processes, increased quality and lower costs. The quoted sentence contains assonance - repetition of the sound [i]. This sentence vigorously finalizes the advertising text about the BASF company’ success, the success which will, in its turn, contribute to the success of the company’s clients and customers. Thus, we can conclude that the decisive choice of figurative-expressive means will help the advertising campaign achieve decisive success.

Antithesis and pairs of antonyms find wide application in advertising texts in English. The use of antithesis and pairs of antonyms promotes better memorization of the modern business lexicon. Our lessons prove that all those words, expressions and proverbs which are used in advertising texts in English are easily memorized, because they are attributed to lively and meaningful contexts. Let us give some examples of advertising antitheses: "It's not a luxury, it's a necessity", "informal yet professional environment", "with all the convenience of owning a second home yet with none of the burdens of traditional property ownership", etc.

Multiple use of repetition exerting strong influence on readers acquires essential force of gradation, as it is demonstrated by the following text:

Promise to teach you that the more love you give, the more love you get.

Promise that in some way I'll always be behind you.

Nothing binds us one to the other like promise kept. For more than 140 years, we've been helping people to keep their promise by ensuring we have the financial strength to keep ours. That's why families and business rely on us to ensure their lives, their health and their financial future.

Mass Mutual. We help you keep your promises.

Using advertising texts for learning a foreign language can be of help to overcome the following language differences:

Systemic discrepancy of native and foreign languages

Discrepancy of standards of native and foreign languages

Language usage divergence of native and foreign languages

Divergence of information supplies of native and foreign languages

Monitoring the use of methods of implementation of internal resources of the figurative language in advertising texts allows young inquisitive minds to understand the mechanisms of this imagery, to take into account a variety of means and conditions of their actualization. The teacher also needs to create a system of exercises for active learning.

Advertising texts help the teacher to create a speculative context. Soon the teacher discovers students’ mastery of this style of speech. In consequence of the mastery of the vocabulary of advertising and means of creating imagery (metaphor, metonymy, epithet, repetition, antithesis, gradation, etc.) the student will notice how his speech is enriched, how flexible and expressive it is, how his English language skills have been improved.

Advertising content embodies educational material which is in tune with the modern requirements to training students and pupils in the system of continuing education: the ability to read and correctly understand various literary genres in English to get necessary information and obtain quality knowledge, participate in international competitions and conferences, projects for international grants, to further carrier advancement.
References

Абуханова А.Г. Композиционные особенности и характерные черты письменных рекламных текстов. // Вестник Гуманитарной Академии. 2002. 1-2(2), С.6

Абуханова А.Г. К вопросу языковых особенностей рекламных текс-тов. ЁC Сб.: Проблемы иностранной филологии: язык, литература, методика. -Уральск, 2007, - С.4.

Асеева Е.Н., Асеев П.В. Организация рекламной кампании. ЁC М.: Приор, 1997. ЁC 112с.

Горелова Ю.Н. Коммуникативно-прагматические и этнокультурные особенности рекламного текста (на материале англоязычной и русскоязычной печатной рекламы): дис.: канд.фил.наук. / Ю.Н.Горелова. ЁC Казань, 2005. ЁC 110 с.

Лившиц Т.Н. Специфика рекламы в прагматическом и лингвисти-ческом аспектах: дис.: канд.фил.наук. / Т.Н.Лившиц. ЁC Таганрог, 1999. ЁC 354 с.

Найденов О.Ю. Прагматические аспекты оптимизации речевого воздействия печатных средств массовой коммуникации (на материале торговой рекламы в российских печатных изданиях). ЁC М., 2000. ЁC 172с.

Остроушко Н.А. Проблема речевого воздействия в рекламных текстах: дис.: канд.фил.наук. / Н.А.Остроушко. ЁC М., 2003.

Пели Е. Коммуникативно-прагматический анализ коммерческих газетных / журнальных реклам. ЁC М., 2003. ЁC 157 с.

Толкунова Е.Г. Суггестологическое описание современных реклам-ных текстов: дис.: канд.фил.наук. / Е.Г.Толкунова. ЁC Барнаул, 1998. ЁC 184 с.

Bedjou, A. Using radio programs in the EFL classroom. - English Teaching Forum (44) 2006. 1 р. 28-31.

Pemagbi, J. 1995. Using newspapers and radio in English language teaching: The Sierra Leone experience. - English Teaching Forum 33 (3). - р.53-55.

Yassaei, Sh. 2012. Using Original Video and Sound Effects to Teach English. - English Teaching Forum 50 (1). - р.2-16.

Шбуханова Алма ’абдрахим›ызы

љАЗАљСТАН МЕКТЕПТЕРІ МЕН ЖОО-ДА ЖАРНАМА МШТІНІН ОљЫТУДЫў ЖАўА љ°РАЛЫ РЕТІНДЕ ПАЙДАЛАНУ
Б±л ма›ала љаза›стан мектептері мен ЖОО-да жарнама мЩтінін о›ытудыЈ жаЈа ›±ралы ретінде ›арастыру“а арнал“ан. Жарнама мЩтіні а“ылшын тіліне ЇйретудіЈ негізіндегі дидактикалы› ±станымдар т±р“ысынан талдан“ан. Жарнама мЩтіні материалдары негізінде о›ыту љР Їздіксіз білім беру жЇйесінде о›ушылар мен студенттер дайынды“ына ›ойылатын заманауи талаптарымен Їндеседі.

ТЇйін сйз: жарнама мЩтіні, узуалды› компонент, экспрессивті компонент, дидак-тикалы› ±станымдар, функционалды релевантты› грамматикалы› ›±ралдар, стилистикалы› ›±ралдар.

Абуханова Алма Габдрахимовна

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ РЕКЛАМНЫХ ТЕКСТОВ КАК СРЕДСТВА ОБУЧЕНИЯ

В ШКОЛАХ И ВУЗАХ КАЗАХСТАНА
Данная статья посвящена изучению рекламного текста, как нового средства обучения в школах и вузах Казахстана. Рекламный текст анализируется с точки зрения дидактических принципов, лежащих в основе обучения английскому языку. В статье доказывается, что обучение на материале рекламных текстов созвучно с современными требованиями, предъяв-ляемыми в РК к подготовке учащихся и студентов в системе непрерывного образования.

Ключевые слова: рекламный текст, узуальный компонент, экспрессивный компонент, дидактические принципы, функционально-релевантные грамматические средства, стилис-тические средства.

УДК 796:373

С.Н. Рыс›алиев ЁC магистр, о›ытушы,

М.итемісов атында“ы БљМУ,

E-mail: sayat813@mail.ru

МЕКТЕП ОљУШЫЛАРЫ ДЕНЕСІН ЖЕТІЛДІРУ ТАЛАПТАРЫНЫў КЕЙБІР ПЕДАГОГИКАЛЫљ Т®РЛЕРІ

АЈдатпа. Мектепте дене мЩдениеті саба“ын дЩстЇрлі жЩне спортты›-ба“дарлан“ан тЇрде ±йымдастыр“анда, орташа топта“ы мектеп о›ушыларыныЈ талаптарыныЈ ›алыптасуын сипат-тайтын кйрсеткіштердіЈ ба“ыттылы“ын жЩне кйрінісін о›ып білу, денені жетілдіруде талапты ›алыптастыру с±ра“ы тым йзекті болатын дене тЩрбиесініЈ тЩжірибесі Їшін мЩнді болады.

ТЇйін сйз: дене, мЩдениет, мЩселе, спорт, тЩрбие.

«Дене мЩдениеті» мектеп пЩнініЈ ймір сЇру кЇнінен бастап “алымдар, Щдіскерлер жЩне кйптеген 챓алім-тЩжірибешілер дене мЩдениеті саба“ыныЈ сапасын жо“арылату мЩселесімен ж±мыс істеуде. Сонымен бірге, оларды іздеуге негізгі кЇш салысуы саба›тыЈ ты“ызды“ын кйтеруге, кйлемді жЇктеменіЈ ›ар›ындылы“ын ±л“айту“а жЩне бас›а да жатты“уларды орындау кезінде спорт Щдіс-айласын жетілдіруге ба“ыттал“ан.

Кйптеген спорт ›ызметкерлері мектептегі дене мЩдениетімен байла-нысты, дене мЩдениеті саба“ы балалардыЈ ›оз“алысын тЩуліктік ›ажеттілігін ›ана“аттандырмайды деп есептейді. Оларды ›оз“алт›ыш белсенділігін жо“арылату ›±ралы ретінде емес, еЈ д±рысы дене мЩдениеті саба“ыныЈ о›ыту ›ызметін орындау стимуляциясы ретінде ›арастыру керек.

Он жыл ішінде «Дене мЩдениеті ›андай болу керек?» деген с±ра› бойынша дене тЩрбиесі аума“ында мектеп о›ытушыларыныЈ маманы мен о›ып жат›ан жастар арасында“ы тал›ылау ›ызуы тймендемейді. Егер жариялау ›атары бойынша жорамалдаса, онда ›азіргі уа›ытта жалпы білім беретін о›у орындарында дене мЩдениеті саба“ы мазм±ныныЈ ма›сатын, міндетін жЩне мЩнін ›айта ба“алау“а келесі негізгі тЩсілдер кйрсетеді.

Біріншіден, мектептегі дене мЩдениетініЈ жо“ары ›±ндылы“ы о›ушы-лардыЈ денсаулы“ы, дене дамуы мен дене дайынды“ыныЈ жо“ары деЈгейі болып табыл“анда, олардыЈ сауы›тыру ма›сатына жаЈа ма“ына беріледі. Екіншіден, мектептегі міндетті саба›тардыЈ кйлемініЈ ±л“аюы нЩтижесінде бастысы ЁC маЈызды дайынды› нЩтижесі кезінде экстенсивті тЩсіл туралы айту“а болады. ®шіншіден, дене мЩдениеті жЩне спорт саба“ыныЈ сынып-мерзімді жЩне секциялы тЇрлерімен (мерзімді-дайынды› тип) орынды Їйле-суінде негізделген спортты›-ба“дарлан“ан тЩсілді бйліп кйрсетеді [2, с. 14].

Біра› та ±сыныл“ан тЩсілдердіЈ кез келгенінде дене мЩдениеті жЩне спорт саба“ыныЈ нЩтижелігі йз бетінше дене тЩрбиесініЈ басты ›±раушылары болып табылатын, талапты›-мотивациялы› йрістіЈ ›алыптасуына жЩне арнайы білім деЈгейіне тікелей тЩуелді екенін мойындайды.

В.П. ЛукьяненконыЈ ойынша, мамандардыЈ еЈ сенерлік дЩлелдері белгілі зерттеулер болып табылады, ол мектеп жасында“ы балалар а“засыныЈ ›ажетті ±жымдас›ан ›оз“алт›ыш белсенділігі аптасына 12-16 са“аттан аспайтынды“ын дЩлелдейді. МектептіЈ о›у жоспарына дене мЩдениетініЈ кЇнделікті саба“ын ›ос›анда б±л мЩселеніЈ жартысын да шеше алмауына кйз жеткізу ›иын емес, жЇйелі тЇрде, саба› сайын аптасына 3 рет дЩстЇрлі Щдістеме бойынша арнайы зерттеулерді жЇргізу оЈ нЩтиже беретінін дЩлел-дейді. Сонда 4-5 рет бол“ан саба›тыЈ нЩтижелігі 3 реттілікпен салыстыр“ан болар-болмас кйтерілген. СірЩ, саба› санын йздігінен кйбейту олардыЈ нЩтижелігін шеше алмайды, себебі с±ра› оныЈ санында емес, олар ›алай ›олданатынында, олардыЈ негізгі мазм±ныныЈ ма›саттылы“ы ›андай екенін ›орытындылау“а болады [1, с. 25].

Н.А. КарпушконыЈ ойынша, нЩтижелігі, мектептегі о›у саба› кесте-сіне сЩйкес келетін дене тЩрбиесі бойынша келесі элементтер кіретін ±жымды› ж±мыс жЇйесі болады:

Академиялы› тЇрде жЇргізілген саба›тарда о›ушылар“а дене мЩдениеті тарихынан дене жатты“уларыныЈ гигиенасы, ›оз“алыс физиологиясы, дене жатты“уыныЈ биомеханикасы жЩне сол сия›тылардыЈ мЩліметтері ±сынылады.

Саба› н±с›ау-Щдістемелік сипатта болу керек жЩне о›у тЩжірибесі тЇрінде жЇргізілу керек. Б±л саба›тарда о›ушылар жатты›тыру Щдістеме-сінен, ЩртЇрлі жатты“уларды меЈгеру Щдістемесінен, негізгі ›оз“алыс сапаларын тЩрбиелеу Щдістемесінен білімге ›олданбалы ›атынаста, еЈ алдымен, ›олайлысызды“ын жЩне ›ажеттігін меЈгереді.

Осы барлы› о›у тЇрлерімен бірге мектептегі дене мЩдениеті бойынша о›у ж±мысында ±йымдастырыл“ан дене мЩдениеті саба“ыныЈ міндетті минимумын ›±ру ›ажет.

Б.Н. Найданов мектептегі дене тЩрбиесін ±йымдастырудыЈ еЈ тиімді жЇйесі ретінде о›ушылардыЈ спортты› ›ызы“ушылы“ын ескеретін о›у тЇрі болып табылады деп санайды. Со“ан ›оса, тЩжірибелік Щдістеме негізінде жалпы білім беретін мектептердегі о›ушылардыЈ дене тЩрбиесі ба“дарламасы алынады [2, с. 26].

Орындал“ан зерттеулер, жалпы білім беретін мектептерде балалардыЈ жеке жЩне типтік ерекшеліктерін, спортты› ›ызы“ушылы“ын ескере отырып, дене тЩрбиесін ±йымдастырудыЈ жЩне жаЈа технологиялардыЈ ар›асында дене мЩдениеті бойынша о›у саба›тарын ±йымдастыру“а болады деген ›орытынды“а келеді, олар о›ушылар“а апталы› дене жЇктемесін ›амтамасыз ете алатын дифференциация жЩне Їндестіру принциптерін толы› бейнелейді деп есептейді.

Дамы“ан елдердіЈ кйбінде аптасына дене мЩдениеті бойынша 3-4-тен аспайтын міндетті саба›ты ›арастыратынын айта кету керек. ОныЈ ба“дарламасыныЈ негізінде ЁC жалпы дамыту жатты“улары, ›оз“алмалы жЩне спорт ойындары, жЇзу, билеу жатты“улары. Дене тЩрбиесініЈ ба“дарламасы аса вариативті. М±“алімге ЩртЇрлі дене тЩрбиесі жЩне ›осымша дене жЇктемесініЈ ›±ралдарын о›ушылардыЈ жеке дене дайынды“ыныЈ деЈгейіне тЩуелді ›олдану“а мЇмкіндік береді. Б±дан бас›а АљШ-тыЈ кйп мектеп-терінде міндетті о›улардан бас›а апта сайын о›удан тыс уа›ытта 3 рет ›осымша о›у саба›тары мен жарыстар йткізіледі.

Дене мЩдениеті бойынша о›у саба“ыныЈ ›олайлы жобасыныЈ бірі аптасына 4 академиялы› са“ат болып табылады, я“ни 2 саба› 2 са“аттан деген мЩлімет бар. Мектеп о›ушылары таЈда“ан спорт тЇрі бойынша о›у-жатты›тыру саба›тар 챓алімді, жатты›тырушы-о›ушыны осындай ›ызметке шы“армашылы› ж±мыс істеуге жЩне ынталандыру“а мЇмкіндік беретіні, мектеп о›ушыларыныЈ дене мЩдениеті саба“ына ›атынасын жа“ымды Щсер етеніні кйрсетілген.

Тйзімділік, кЇш, жылдамды›, ж±мыс ептілігініЈ жо“ары деЈгейі мек-тептегі о›ушы а“засыныЈ ›ажетті кйлемде жЩне ›ар›ындылы›та дене жЇкте-месіне Їйренуі, ма›сатты ±йымдас›ан процестіЈ тек нЩтижелігін зерттеу ›±жаттарын жатты›тыру жолымен алу керек. Сонды›тан о›ушылардыЈ о›у жатты“уыныЈ элементтері ›оз“алыс дайынды“ы кезінде дене мЩдениеті бойынша саба›ты ±йымдастырудыЈ жаЈа тЇрініЈ іліми-Щдістемелік негізі болу керек.

О›у-жатты›тыру процесінде тек моторлы о›у, ›оз“алыс шеберлігі мен да“дысын меЈгеру “ана емес, сонымен ›атар дене мЩдениеті талаптарыныЈ ›алыптасу мЩселелері шешілу керек жЩне шешіледі де. Б±ндай мЩселені мектептегі дене мЩдениетініЈ дЩстЇрлі саба“ы кезінде шешу мЇмкін емес.

БіздіЈ тал›ылауда мектептегі дене мЩдениеті жЩне спорт бойынша о›у ж±мысыныЈ барысында сауы›тыру міндеттерін жЇзеге асыру мЩселесіне кйЈіл аудармай йтуге болмайды. Б±л сонымен ›атар сауы›тыру саба›тардыЈ ба“ыттылы“ы жетекші болуы туралы кйп тарал“ан ойымен байланыста йзекті.

БалалардыЈ денсаулы“ын арттыру“а себепші болатын факторларды талдау, денсаулы› мЩселесін тек дене мЩдениеті саба›тарында ›оз“алыс белсенділігі есебінде “ана шешу ЩрекетініЈ келешексіздігін кйрсетеді. О“ан кЇн тЩртібіндегі, о›у процесіндегі, тама›тану тЩртібіндегі гигиеналы› талап-тардыЈ б±зылуы, о›у ба“дарламасыныЈ кЇрделілігі, ›олайсыз экологиялы› факторлар, зиянды Щдет пен та“ы кйптеген факторлардыЈ б±зылуы кері Щсерін тигізеді. Б±л факторлардыЈ кешендік Щсері мектептегі дене тЩрбиесініЈ идеалды ›±рылымы кезінде де дене жатты“уларыныЈ жа“ымды нЩтижелерін толы“ымен аны› кйрсете алады. Сонды›тан, дене мЩдениеті саба›тарында балалардыЈ денсаулы“ыныЈ, олардыЈ дене дайынды“ыныЈ ›оз“алыс белсенділігініЈ тЩуелдігін аны›тайтыны туралы айту“а болады.

Сонымен ›атар мектеп о›ушыларыныЈ денсаулы“ыныЈ есебін жЇзеге асыру стратегиясы мен Щдісін аны›тай отырып, б±л мЩселеніЈ табысты шешілуін тек адамныЈ ›оз“алыс белсендігімен ›оса бас›а да денсаулы›ты са›тау шарасын б±збауда деп тЇсіну керек: я“ни д±рыс дем алу, д±рыс ішу, д±рыс тама›тану, д±рыс босаЈсу, д±рыс ойлау (М.Кенхлер бойынша). Ал ймір салтына принцип пен денсаулы› ережелерін енгізу Їшін бала, В.Б.Лукьяненко айт›андай, «Оны тілеу керек, оны д±рыс жасай білу керек, йзініЈ талаптары мен білімін тЩжірибелік ›ызметте жЩне йз-йзін жетілдіру барысында жЇзеге асыра білу керек» [1, с. 14].

Сонды›тан мектептегі дене мЩдениетін ›±райтын ›±рылымдарды же-тілдіру, оныЈ білім берудегі ба“ытын кЇшейтумен байланысты болады жЩне мектеп о›ушыларыныЈ денесін жетілдіруде орны›ты талаптар ›алыптасады. Б±л байланыста ерекшеліктерді зерттеуге жЩне дене мЩдениеті мен салауатты ймір салты ›±ндылы›тарын меЈгерудегі балалардыЈ талаптарын ›алыптас-тыру жолына ба“ыттал“ан зерттеулер маЈызды болады.

Дене тЩрбиесініЈ педагогикалы› мЩселелерін шешуге арнал“ан сансыз кйп зерттеулерде «талап» тЇсінігі кеЈ баяндалады. Осылай авторлар бастап›ы талап ретінде т±л“аныЈ денесін жетілдірудегі талабын ›арастырады, оныЈ астарында адамныЈ тіршілік ету жа“дайында тиімді Їйренуін ›амтамасыз ететін Щлеуметтік-биологиялы› тЇрде келісілген, дене мЩдениетініЈ сауы›-тыру ба“ытында“ы ережесіне “ылыми тЇрде негіз болатын адамныЈ ›ызметі тЇсіндіріледі. Мектеп о›ушыларыныЈ денесін жетілдірудегі ›алыптастыру процесініЈ мазм±ны жа“ынан талаптыЈ йзара байланыс›ан компоненттері ›атарынан т±рады. О“ан балалардыЈ дене мЩдениетіне жа“ымды ›атынасы мен ›ызы“ушылы“ын тЩрбиелеу, мектеп о›ушыларын біліммен ›аруландыру, оныЈ негізінде білімніЈ керектігін сендіріп ›алыптастыру, йз бетінше білімніЈ да“дысы мен іскерлігін ›алыптастыру, дене мЩдениетініЈ жЇйелі саба“ына тЩжірибелік Їйрету жатады.

Демек, б±л талапты ›алыптастыру мЩселесі мотивациялы› йріс деЈ-гейінде сия›ты, тЩжірибелік ›ызмет йрісінде де шешілу керек, я“ни ±йымдас›ан жЩне йз бетімен білім алу ар›ылы.

Осы“ан байланысты ЩртЇрлі жаста“ы о›ушылардыЈ мотивациялы› йрісініЈ даму ерекшелігі мен динамикасы туралы кйптеген зерттеушілер “ылыми мЩліметтік ›ызы“ушылы“ын ±сынады. Н.А.Симон ж±мысында тй-менгі мектеп о›ушыларында мотивациялы› йрістіЈ негізгі бйліктері талап-тарыныЈ ›алыптас›аны кйрсетілген, олар дене тЩрбиесініЈ д±рыс ±йым-дас›ан процесінде жемісті дамуы [4, с. 58]. Осы кезде автор, дене мЩдениетініЈ мемлекеттік ба“дарламасы бойынша о›итын о›ушылардыЈ мотивациялы› йрісі бір сыныптан екіншіге йтуі жеткілікті даму“а келмейді деп санайды. 3 сынып›а йткендегі нЩтижеде дене мЩдениеті саба“ына ›ызы“ушылы“ы тймендейді, йз бетімен дене мЩдениеті ЁC сауы›тыру ›ызметініЈ мотивтері ›алыптаспайды жЩне соныЈ салдарынан, балалардыЈ денсаулы“ы мен дене дамуына жа“ымсыз Щсер ететін о›ушылардыЈ ›оз“алт›ыш тЩртібі тймендейді. Сол автор корреляциалы› талдау негізінде, балалардыЈ дене дамуына маЈызды Щсері дене мЩдениетініЈ йз бетінше дене тЩрбиесі саба“ында ›алыптасуы мотивацияныЈ дЩрежесіне тигізетіні кйрсетілген. Алын“ан нЩтижелер автор“а, йз бетінше дене тЩрбиесі дене мЩдениетініЈ ЁC сауы›тыру ›ызметінде мотивацияныЈ ›алыптасуына ба“ыттал“ан о›у ба“дарламасы тйменгі мектеп о›ушыларыныЈ дене дамуына Щсер етудіЈ тиімді тЩсілі бола алады деген ›орытынды“а келді [4, с.67].

Орта топта“ы о›ушылардыЈ мотивациялы› йрісініЈ даму ерекшелігін ›арастыра отырып, бозбалалардыЈ жетекші ›ызметі ›о“амды›-пайдалы ›ызмет бола бастауын ескеру керек, танымды› ›ызмет ЩртЇрлі жа“дай-ларда“ы ›атынас жЇйесіне ба“ыттал“ан, сапалы сана-сезімніЈ жЩне йзін-йзі ба“алаудыЈ дамуында болады, оныЈ нЩтижесінде бозбалаларда йзі туралы Їлкен адам болатынды“ы ой жйнінде тЇсінік ›алыптасады.

Жасйспірім жасында сана-сезімніЈ ›ар›ынды дамуы йзін-йзі тЩрбиелеу талабын ту“ызады. Бозбалалар белсенді, Щлді, батыл жЩне т.б. болу“а ±мтылады. ДЩл осы жаста дене мЩдениеті жЩне спорт саба›тарыныЈ негізгі мотиві жанама тЇрдегі мотив ЁC денесініЈ дамуы жЩне ›айратты болуын жа›сарту болып табылады.

Б±л жа“дай бозбала т±л“асына тЩрбиелеудіЈ ЩртЇрлі формалары ар›ы-лы ма›сат›а лайы›ты Щсер етуге мЇмкіндік ту“ызылып, дене мЩдениеті жЩне спорт саба›тарында талаптарды ±“ыну деЈгейі мен дЩрежесін жо“арылату“а ы›пал жасайды, олардыЈ дамуы т±л“аныЈ жан-жа›ты даму ›ызы“ушылы“ына сЩйкес келеді. Объективті жас ал“ы шарттарына ›арамастан дене мЩдениеті жЩне спортта“ы бозбалалардыЈ талаптары дЩстЇрлі мектеп дене тЩрбиесінде тек жо“арыламай оныЈ, сонымен ›атар Щрбір келесі о›у жылында тймендеу тенденциясы болады. Тек бозбалалардыЈ 10%-ы “ана - йз бетінше дене жатты“уларымен айналасатындар, б±л жаста спорт›а мектеп о›ушыларыныЈ 15%-на дейін тартылатыны айтыл“ан.

Кйп авторлар б±л мЩселеніЈ шешілуін жалпы білім беретін мектептерде балалардыЈ спортты› ›ызы“ушылы“ын ескеру ар›ылы секциялы› тип бойынша дене мЩдениеті саба›тарын ±йымдастыруда жЩне жЇргізуде кйреді [1, с. 3]. Б±ндай Щдістемелік тЩсіл дЩл сол авторлардыЈ ойынша талапты›-мотивациялы› йрістіЈ дамуын, дене мЩдениеті жЩне спорт ›±ндылы›тарын меЈгеру ба“дарын ынталандырады, о›ушылардыЈ дене дамуында“ы дене дайынды“ы мен денсаулы“ыныЈ жо“арылауына ы›пал етеді. Сонымен ›атар, мектептегі дене тЩрбиесініЈ тЩжірибесі Їшін маЈыздысы ЁC ол сауы›тыру, білім беру жЩне тЩрбиелеу бйліктері кіретін, спортты› дайынды› элементтері бар жаЈа ба“дарламаны жасап, енгізуге болады [1, с.14].

Бас›а жа“ынан, дене мЩдениеті саба“ына т±ра›ты ›ызы“ушылы“ын ›алыптасуына тЩжірибеде ал“ан білімі мен да“дыларды ›олдану“а мЇмкіндік беретін жа“дай жасау“а ы›пал жасайтыны кйрсетілген. Сонымен ›оса мектеп о›ушыларыныЈ жарыстар“а, туристік саяхат, пікір-алысу жарыстарына міндетті тЇрде ›атысуы білім алуы жЩне ›оз“алт›ыш тЩжірибесініЈ йлшемі бойынша шы“армашылы› ынта элементін ›олдану, дербестікті тЩжірибелеу жЩне о›ушылардыЈ ынтасын мада›тау керек.

Дене тЩрбиесі тЩжірибесінде басты с±ра›тардыЈ бірі мектеп о›ушы-лардыЈ т±рмысына дербестік саба›тарды енгізу. Шрине, ол Їшін тек білім емес. Сонымен ›атар дербестік саба›тардыЈ шеберлігі жЩне да“дыларын ›алыптасу керек. Сонды›тан, В.П.Лукьяненко сана“андай, дене мЩдениеті саба“ында о›ушыларды жатты“улармен, йзін-йзі ба›ылау тЩсілдерімен жЩне йзін-йзі ба“алаумен ›аруландыратын н±с›аулы функцияларды кЇшейту керек.

Мектеп о›ушыларын дене мЩдениетініЈ дербес саба›тарына Їйрету Їшін бірінші ›адам Їй тапсырмасы болып табылатыны бай›алады. ®й тап-сырмасы ар›ылы жЇйелі саба›тар“а деген Щдеттерін біртіндеп ›алыптаста-рады. Оларды орындалу кезінде денесін йзін-йзі жетілдіру талабы ›ойылады.

Кейбір авторлар мектеп о›ушыларыныЈ спортты› ба“дары бойынша ж±мыстыЈ мЩнділігіне ерекше кйЈіл аударады. ОлардыЈ ойынша 1-сыныптан бастап о›ушылардыЈ дене мЩдениетініЈ-спортты› ›ызы“ушылы“ын ›амти-тын педагогикалы› ы›пал жасайтын кешендік ба“дарлама ±сынады. 5-6 о›у жылына ›арай т±л“аныЈ дене мЩдениеті жЩне спортты› ›ызы“ушылы“ын меЈгеруге ба“ыттау дайынды“ына, тЩрбиелеуге мЇмкіндік береді. Б±л мЩсе-лені шешу кйбіне мектеп о›ушыларыныЈ денесін жетілдіруінде мЩдениетті талап›а ›оз“алт›ыш ›ызметтіЈ таби“и йзгеруін аны›тайтыны сйзсіз.

Мектеп о›ушыларыныЈ денесін жетілдірудегі талаптар мЩселесін зерттеу ›атарына Їйрету процесініЈ ›алыптасуы жЩне жЇзеге асудыЈ маЈыз-ды факторы ретінде дене мЩдениеті 챓алімініЈ кЩсіптік білімі мен шеберлігі ›арастырылады. АвторлардыЈ ойынша 챓алімніЈ кЩсіптік дайынды“ыныЈ берілген аспектісі бЇгінгі кЇні “ылыми жЩне Щдістемелік аспектілерде жет-кілікті йЈдеу деЈгейі жо›. ТЩжірибеде 챓алімдердіЈ мектеп о›ушылардыЈ денесін жетілуіндегі талабын тЩрбиелеуге дайынды› деЈгейі йте тймен екені кйрсетілген. Дене мЩдениеті 챓алімініЈ кЩсіптік дайынды“ы барысында оныЈ ба“ыттылы“ын тек балалардыЈ денесініЈ дамуына “ана емес, сонымен ›атар о›ушылар денесініЈ жетілуіне талаптыЈ орны›ты дамуына, спортты› ба“дар ж±мысына ы›пал жасау ±сынылады.