М.М. Мауенова¹, А.М. Рахметова², А.С. Кударинова 3

 

Аңдатпа 

Мақалада есту қабілеті нашар және естімейтін балалардын есту, сӛйлеу тілінің дамуындағы негізгі 

белгілері мен ерекшеліктері кӛрсетілген. Жан-жақты теориялық талдау негізінде есту қабілеті нашар 

балалардың  сӛйлеу  бұзылыстарының  кезеңдеріне  жалпы  сипаттама  ұсынылған.  Есту  түйсігінің 

жағдайы,  есту  қабілетінің  сақталу  функциясына  сәйкес  оның  қалыпты  функционалдық  жұмысы 

баланың  онтогенездік  дамуына  тәуелді.  Ғылыми  әдебиетте  сӛйлеудің  онтогенезін  қарастырудың 

түрлі тәсілдері қарастырылады. Сӛйлеу дамуының негізгі мақсаты – баланың сӛйлеу арқылы қарым-

қатынасы,  танымы,  ӛзін-ӛзі  тану  құралы  ретіндегі  уақтылы  және  тиімді  дамуын  қамтамасыз  ету 

арқылы ӛз ана тілін меңгеру негізінде әртүрлі іс-әрекет түрлерін қалыптастыру. Қорытындылай келе, 

есту  функциясының  бұзылысы  балалардың  есту  қабілетінің  қалыптаспауына  әкеліп  соғады.  Бұл  ӛз 

кезегінде  сӛйлеу  тілінің  ӛзіндік  дамымауына  әсер  етеді.  Жоғары  сапалы  есту  аппараттары  мен 

сурдопедагогтардың  арнайы  түзету,  оңалту,  бейімдеу  жұмыстары  болмаса,  қалыпты  сӛйлеу  орта-

сымен  қарым-қатынас  болмаса,  керең  және  нашар  еститін  балалардың  сӛйлеу  тілі  мүлдем  қалып-

таспайды.  Бірақ,  баланың  қай  уақытта  есту  қабілетінен  айырылғанына,  дер  кезінде  есту  бұзы-

лысының анықталуына, түзету жұмыстарының ең алғашқы сезімтал кезеңінде (1 жасқа дейін) сапалы 

есту  аппараттарын  барынша  тиімді  қолдану  барысында  балалардың  сӛйлеу  тілінің  даму  нәтижелері 

әр түрлі болады.