135
Басқа рефлекстер атавистік сипатта болып, жануарлар тегінен
алынған мұраны білдіреді.
Осындай рефлекстердің көпшілігі алғашқы жарты жылда-ақ
бəсеңдейді. Олар
тең басу, қармау (Моро рефлексі), іліну (Робин-
зон рефлексі).
Сонымен бірге адам баласында
жануарлардың төліне
қарағанда, мінез-құлықтың тума формалары аз болады, рефлекс-
тер оның психикалық дамуының негізін құрамайды.
Соңғы уақытта «нəрестенің біліктілігі» деген атауға ие болған
олардың сенсорлы қабілеттері жайлы қызықты деректер пайда бо-
луда.
Жаңадан дүние есігін ашқан баланың белсенділігі ең алдымен
əртүрлі стимулдарға қатысты таңдамалы сезімталдығында көрініс
табады.
Р. Францтың тəжірибесінде нəрестелер өмірінің алғашқы
аптасында-ақ
күрделі, құрылымды жəне
ашық бейнелерді
қалайтыны анықталды. Иілген, дөңгеленген бейнелер, түзу бейне-
лерге қарағанда көбірек ұнайды, ал жайылған формаға қарағанда,
олар тұйық шоғырланған форманы ұнатса керек. Қозғалған заттар
нəрестелердің ерекше қызығушылықтарын тудырады.
Нəрестелердің есту арқылы қабылдауында, олардың
дыбыстың
бастауын анықтау қабілетін
анықтайтын экспериментті де-
ректер алынады (Т. Бауэрдың тəжірибелері). Д. Б. Годикованың
мəліметтері бойынша балалардың адамдардың дауысын барлық
басқа шуылдар мен дыбыстардан артық көретіні маңызды.
Экспериментшілердің осындай серияларынан кейін төмендегідей
қорытынды жасалынды: жаңадан дүниеге келген нəрестелердің
сенсорлы жүйелері адамның бейнесімен (дауысының дыбыста-
ры,
қозғалған заттар, дөңгеленген, тұйық форма жəне т.б.) бай-
ланысты стимулдарды қабылдауға бағдарланған, яғни бейтаныс
сыртқы əлемде дəл адамды бөліп алуға бағдарланған.
Жаңа туған нəресте сыртқы əлемге
бейімделіп қана қоймай,
ересекті қабылдауға бағдарланады. Ересектің нəрестеге жеке
дара назарының негізінде, 3-4 аптаның соңына қарай баланың
көңілі ересектің бетіне тоқтап, оған жымия бастайды.
Баланың
алғашқы күлімсіреуі нəрестенің жаңадан дүниеге келген кезеңін
қорытындылайды.