Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
көз жұму секілді совет әдебиет зерттеушісіне жат керексіз тенден- ция монография бойында үнемі орын алып отырады. Мұндай жаман тенденция, әсіресе, «Адасқандар», «Теміртас», «Балуан Шолақ», «Ақ аю», «Мырзабек», «Жайлауда» се- кілді шығармаларын талдаған та- рауда бірден көзге түседі» деген ойдың жетегінде кеткен. Мақалада автордың Т. Нұртазинді ғана емес, С. Мұқановты да «ұлтшыл» етіп шығару ниеті анық байқалады. Ғы- лыми-зерттеушілік тұрғыда әдеби теориялық талдау жасай отырып, нақты мысалдармен дәлелдеудің ор- нына барлығын жоққа шығару басым түскен. Мысалы, «Нұртазин Сәбит- тің «ХVІІІ-ХІХ ғасырдағы қазақ әдебиетінің тарихының очеркі» деген кітабын әдебиетшілерге өте керекті ғылыми шығарма есебінде ұсынады. Қазақ тарихының сол бір шытыр- ман дәуіріндегі әдебиетті жан-жақты зерттеуде әдебиетшілер осы кітапта келтірілген материалдарды негіз ету керек, олардың методикалық кілті осы кітап болуы керек дейді. Ал бұл кітапта кейбір поэма, дастандар ды талдаумен байланысты Сәбиттің Ке- несары-Наурызбай қозғалысын дә- ріптегенін, оларды халық батырла- ры есебінде көрсеткенін Нұртазин әшкерелемейді» деген пікірі сол кездегі идеологиялық саясат тала- бынан табылуға деген ұмтылыстың айғағы. «Совет дәуіріндегі басқа да көрнекті жазушылар туралы еңбек- тер жазылуы керек. Бірақ олар осы монография секілді емес, партиялық принциппен маркстік-лениндік мето- дологиямен қаруланып барып жазы- луы керек» деген түйінмен аяқталуы да сондықтан. Қ. Сатыбалдин мақаласынан ұзақ үзінді келтіріп, көбірек тоқталу се - бебіміз, қазақ әдебиеттану ғы лы- мының соны бағыттардағы ізде - ніс терін ғана емес, қол жеткізген барлық табыстарын жоққа шы- ғаруға ұмтылған осы сипат тағы мақалалардың ғылыми және сын- шылдық деңгейдегі «класси ка лық» үлгісінің қандай болғанын көр сету еді. Шынын айтқанда, қазақ әде биет - тануының әдеби-теориялық, әдіс- намалық деңгейі жоғары дәрежеде бола қоймағаны, әдеби даму проце- сіне орай «ұлтшыл» және «халық жауы» атанған арыстарымыздың шығармашылығымен байланыс ты - лық та қарау мүмкіндігінен айырыл- ғандықтан, тарихи-салыстырмалық тұрғыдан тексерудің жетіспегені, шығарма құрылысын жан-жақты талдаудан көрі мазмұн қуалап ке- тушілік орын алғаны, зерттеліп отырған ақын-жазушыны немесе шы ғарманы көтере бағалаудың орын алғаны рас. Бірақ ол ұлттық ғылы- ми-зерттеушілік, әдеби-теориялық ой-пікірдің сол кезге дейінгі бүкіл жетістігін «бірыңғай ағым» теория- сына апарып жатқызу мен ғылыми Ре по зи то ри й К ар ГУ |