Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі КӘсіби педагогика

35 
Жалпы техникалық және арнайы пәндерді оқыту барысында 
қолданылатын барлық көрнекі құралдарды шартты түрде табиғи 
(құралдар, аспаптар, жабдықтар бөлшектері мен тораптары, 
материалдар, бұйымдар мен т.б. үлгілері) және бейнелеу (плакаттар, 
үлгілер, макеттер, схемалар, кино-бейнефильмдер, слайдтар, кодо-
проекциялар, компьютер дисплейіндегі бейнелер (мультимедиа және 
т.б.) деп бөлуге болады. 
Практикалық әдістер. Негізгі практикалық әдістердің бірі – 
жаттығулар. Жалпы техникалық және арнайы пәндерді оқыту бары-
сында өткізілетін жаттығулардың негізгі мақсаты – оқушылардың 
алған білімдерін практикалық қолдана білуін қалыптастыру. Жатты-
ғулар оқушылардың білімі мен іскерлігін нығайтудың және жетіл-
дірудің тиімді тәсілі болып табылады. 
Жаттығулардың дидактикалық мәселелерін қарастыру үшін бір 
жағынан оқушылардың танымдық іс-әрекеті сипатының және екінші 
жағынан олардың дербестік деңгейінің арақатынасы туралы мәселе 
маңызды болып табылады. 
Жаттығулардың барлық түрлерін үш негізгі түрге жатқызуға 
болады: репродуктивті, шығармашылық, іздеу. Жаттығулардың осы 
түрлерін таңдау белгілі дәрежеде шартты сипатта болады, өйткені кез 
келген жаттығуда репродуктивті және өнімді компоненттер де орын 
алады [12]. 
Зертханалық-практикалық жұмыстар оқыту әдісі ретінде. 
Кәсіби оқытуда зертханалық-практикалық жұмыстар теориялық және 
өндірістік оқыту арасында аралық орын алады және теория мен 
практиканы жүзеге асырудың маңызды құралдарының бірі болып 
табылады. Бұл ретте, бір жағынан, оқушылардың білімін бекітуге және 
жетілдіруге қол жеткізіледі, екінші жағынан – оларда белгілі бір кәсіби 
біліктер қалыптасады, содан кейін өндірістік оқыту үдерісінде 
қолданылады. 
Зертханалық-практикалық жұмыстардың мазмұнын негізге ала 
отырып, олардың мынадай түрлерін бөледі: 
— әр түрлі техникалық құбылыстарды, үдерістерді, еңбек 
заттарын (материалдар, шикізат, соңғы өнімдер қасиеттері) бақылау 
және талдау (сипаттау); 
— еңбек құралдары мен құралдарының (Машиналар, механизм-
дер, аспаптар, аппараттар, аспаптар) құрылысы мен жұмысын 
қадағалау және талдау (сипаттау); 

36 
—технологиялық 
құбылыстар, 
өлшемдер, 
сипаттамалар 
арасындағы сандық және сапалық тәуелділікті зерттеу;; 
—бақылау-өлшеу құралдарының құрылысы мен пайдалану 
тәсілдерін зерттеу; 
— ақаулықтарды диагностикалау,реттеу, баптау, түрлі техни-
калық объектілерді салу; оларға қызмет көрсету тәсілдерін зерделеу. 
Сонымен қатар, жалпы білім беру және кәсіби дайындықты 
тығыз байланыстыру мақсатында пәнаралық сипаты бар зертханалық-
практикалық жұмыстар жүргізіледі.
«Белсенді» оқыту әдістері. Соңғы жылдары педагогикалық 
ғылым мен практиканың назарын оқушылардың ішкі және сыртқы 
белсенділігінің жоғары деңгейінсіз өз мазмұны мен тәсілдері бойынша 
жүзеге асыру мүмкін емес оқыту әдістерін тартады. Әдетте олар 
"белсенді оқыту әдістері" деп аталады» [13]. 
Мұндай әдістерден ең көп таралған – дидактикалық ойындар. 
Педагогикалық практикада ойынның маңызды қасиеті – оның 
оқушылардың болашақ оқу және практикалық іс-әрекетінде қажетті 
тұтас тәжірибені қалыптастыруды қамтамасыз ету қабілеті қолданы-
лады. Ойынның бұл қасиеті оның Оқу үдерісіндегі орнын және 
оқытудың ойын емес әдістерімен өзара әрекеттесуін негіздейді. 
Білікті жұмысшылар мен мамандарды даярлау жағдайында 
іскерлік ойындар кеңінен қолданылады. Олардың негізгі мақсаты – 
нақты белгілі бір жағдайларда әрекет етудің нақты іскерліктерін 
қалыптастыру және пысықтау. Іскерлік ойындарды өткізу барысында 
оқушылар арнайы сәнделген жағдайларда берілген өндірістік 
жағдайларды жедел талдап (апатты жағдайға дейін) және оңтайлы 
шешім қабылдап, берілген параметрлердің негізінде ақауларды 
іздестіруді, неғұрлым орынды Технологиялық үдерісті таңдауды, 
экономикалық проблемаларды және т. б. шешуді үйренеді. Толық 
негіздегі іскерлік ойындарға теориялық және өндірістік оқытуда 
кеңінен қолданылатын тренажерлардағы оқушылардың жаттығуларын 
жатқызуға болады. 
«Белсенді» оқыту әдістеріне толық негіз болатын проблемалық 
оқытуды жатқызуға болады, оның мәні оқушылардың оқу, өмірлік 
және өндірістік жағдайлармен соқтығысуы және оларды осы 
жағдайларда «алғашқы ашушылар», «зерттеушілер» жағдайына қою 
болып табылады. Проблемалық оқытудың теориясы мен практикасы 
мәселелері педагогикалық әдебиетте кеңінен ашылған. Арнайы және 

37 
жалпы техникалық пәндерді зерделеу кезінде проблемалық жағдай-
ларды құрудың негізгі жолдарына ғана тоқталайық.
Мұндай жағдайлар, әдетте, осы пәндер мен өндірістік оқытудың 
нақты материалдарында құрылады: 
— оқушыларды жаңа қолайсыз жағдайларда практикалық білім 
мен іскерлікті қолдану қажеттілігі жағдайында қою; 
— міндеттерді шешу арқылы теориялық немесе қағидат мүмкін 
болатын және осы тәсілдің іс жүзінде жүзеге асырылмауы немесе 
орынсыздығы арасындағы қайшылықтарды ашу; 
— оқушыларды өздеріне белгілі бірқатар шешімдерден дұрыс 
шешім таңдау қажеттілігі алдында қою; 
— оқушыларды қойылған тапсырманы шешу үшін олардың 
білімі мен біліктері жеткіліксіз екенін түсінетін жағдайға қою [14]. 
Оқушылардың оқу-танымдық қызметін жандандыруға кәсіби 
лицейлерде кеңінен қолданылатын техникалық шығармашылықты 
дамыту бойынша ұтымды ұйымдастырылған сыныптан тыс жұмыс 
үлкен үлес қосады. Бұл – кәсіби шеберлік байқаулары, ғылым-
практикалық конференциялар, жаңашылдармен, рационализатор-
лармен және өнертапқыштармен, ғылым мен техниканың көрнекті 
өкілдерімен кездесулер, үздік жұмыстар көрмелері, қоғамдық-кон-
структорлық бюролардың, еңбекті ғылыми ұйымдастыру топтарының 
жұмысы, рационализаторлар мен өнертапқыштардың оқушылар 
қоғамы, пәндік және техникалық үйірмелердің жұмысы және 
сыныптан тыс жұмыстың басқа да түрлері. 

жүктеу/скачать 1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: