Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі КӘсіби педагогика

42 
сипаты мен белсенділік дәрежесі байланысты. 
Оқытуды ұйымдастыру нысанының үшінші маңызды функциясы 
басқарушылық болып табылады, ол оқушының оқуын, тәрбиесін және 
дамуын басқару құралы ретінде және сонымен қатар оқушыларды 
басқару қызметіне дайындау құралы ретінде қарастырылуы мүмкін. 
Бұл функция форма оқулықтарда ұсынылған мазмұнмен қатар, 
динамикалық 
әлеуметтік-мәдени 
орта 
тасымалдаушы 
болып 
табылатын білімді де синтездейді. 
Оқытуды ұйымдастыру формаларының әртүрлі жіктемелері бар, 
олардың негізінде қандай критерийлер жататыны: оқушылар саны, 
дидактикалық мақсаты, қызмет түрі, басым функциясы, оқу орны, 
сабақтардың ұзақтығы. 
Теориялық оқытуды ұйымдастыру формалары: 
Теориялық оқыту сабағы. Оқу уақытының едәуір бөлігін оқу-
шылар сабақта өткізетіндіктен, ол теориялық оқытуды ұйымдасты-
рудың негізгі нысаны болып саналады. 
Сабақтың тиімділігі мен нәтижелілігі көбінесе оның құрылы-
мымен анықталады, онда сабақтың негізгі компоненттерінің дидакти-
калық негізделген ішкі өзара байланысы, олардың мақсатты реттілігі 
мен өзара әрекеттесуі түсіндіріледі. Дәстүрлі сабақтың құрылымы төрт 
негізгі элементтен тұрады: сауалнама, түсіндіру, бекіту және Үй тап-
сырмасы. Мұндай сабақ білімді қалыптастырады, бірақ оқушылардың 
жалпы дамуына себеп болмайды, өйткені дәстүрлі құрылым элемент-
тері олардың дербес оқу іс-әрекетінің үдерісін көрсетпейді.
Екінші жа-
ғынан, мұндай сабақ оқу үдерісінің сыртқы белгілерін ғана көрсетеді 
(ұйымдастыру, сұрау, түсіндіру, бекіту және т.б.) және оның ішкі жа-
ғын (оқу танымының заңдылықтарын, оқу қызметінің құрылымын 
және т.б.) көрсетпейді. Сондықтан дәстүрлі сабақ педагог үшін әрекет-
ке басшылық бола алмайды. Теорияда дидактикалық (негізгі) құрылым 
мен үш подструктура бар: логикалық-психологиялық, мотивациялық 
және әдістемелік [14]. 
Дидактикалық құрылым үш кезеңнен тұрады: тірек білім мен іс-
әрекет тәсілдерін өзектендіру; жаңа ұғымдар мен іс-әрекет тәсілдерін 
қалыптастыру; білімді қолдану, әрбір сабақта әртүрлі деңгейде шеші-
летін үш жалпылама дидактикалық міндет ретінде әрекет ететін 
Дағдылар мен іс-қимылдарды қалыптастыру. 
Оқушының оқу іс-әрекеті сабақтың логикалық-психологиялық 
құрылымымен реттеледі, ол мынадай түрге ие: белгілі білімді 

43 
жаңғырту және қабылдау; жаңа білім мен іс-әрекет тәсілдерін 
қабылдау; жаңа элементтерді түсіну және түсіну; Білім элементтерін 
және іс-әрекет тәсілдерін қорыту; үлгі бойынша және өзгертілген 
жағдайларда білім мен іс-әрекет жасаудың жаңа тәсілдерін қолдану. 
Кәсіби оқу орнындағы сабақ құрылымының ерекшеліктері 
қандай? Дидактикалық сабақтың құрылымы өзгеріссіз қалып. Жалпы 
және кәсіптік білім берудің өзара байланысы, ең алдымен, бірінші 
мазмұнға (өзектендіру...) және үшінші (қолдану...) қазіргі Сабақтың 
кезеңдері. 
Сабақтың дамуының заманауи тенденциялары. Стандартты емес 
немесе инновациялық сабақ – бұл дәстүрлі емес, икемді, вариативтік 
құрылымы бар және ең бастысы оқушылардың оқу қызметін 
ұйымдастырудың жаңа формасы арқылы оқуға қызығушылығын 
арттыруға бағытталған сабақ [14]. 
Өткізу нысаны бойынша келесі инновациялық сабақтар топта-
рын бөліп көрсетуге болады: жарыстар мен ойындар түрінде (конкурс, 
турнир, эстафета, дуэль, КВН, іскерлік ойын, кроссворд, викторина); 
қоғамдық практикада белгілі жұмыс түрлеріне, жанрларына және 
әдістеріне негізделген (зерттеу, өнертапқыштық, алғашқы көздерді 
талдау, пікір, ми шабуылы, сұхбат, репортаж, рецензия); оқу материа-
лының дәстүрлі емес ұйымдастырылуына негізделген (даналық, ашық 
сабақ); қарым-қатынастың көпшілік формаларын еске салатын (пресс-
конференция, аукцион, бенефис, митинг); ертегі-сабақ, тосынсый-са-
бақ; мекемелер мен ұйымдардың қызметін имитациялауға негізделген 
(сот, тергеу, трибунал, цирк, патенттік бюро). Сабақтан басқа теория-
лық оқытуды ұйымдастыру формалары тобына лекциялар, семинар-
лық сабақтар, зертханалық-практикалық сабақтар, экскурсиялар, ке-
ңестер, сынақтар, өзіндік жұмыс және т. б. жатады.
Дәріс оқуды ұйымдастыру формасы ретінде. Дәрісте дайын 
білімді қарым-қатынастың монологиялық формасы арқылы оқушы-
ларға беру жүзеге асырылатын сабақ беріледі. Бұл оқу ақпаратын беру 
мен игерудің ең үнемді нысаны. Уақыт бойынша дәріс бір немесе екі 
академиялық сағатты алады (оқушылардың жасына, мазмұнның 
ерекшелігіне байланысты)[12]. 
Дәрістің негізгі дидактикалық мақсаты – оқушылардың 
оқылатын нысан туралы білім жүйесін қалыптастыру. Дәрістің мәні 
ойлау логикасына үйретеді, ғылым әдістерін меңгеруге көмектеседі, 
оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуіне негіз болады,тұлғаның 

44 
интеллектуалды, эмоционалдық, ерік, мотивациялық саласын 
дамытады. 
Дәрісті оқу үдерісінде қолданудың ерекшелігі дәстүрлі түрде 
кері байланыстың әлсіз болуы болып табылады. Сондықтан педагог 
осы кемшілікті түсіретін оқыту тәсілдерін қолданған жөн: дауыс 
ырғағы мен дыбыс қаттылығының өзгеруі; мимика, қимыл, күлімсіреу; 
мақұлдау; Кәсіби бағытталған міндеттерді шешу; мәселені баяндау 
кезінде үзіліс; оқытудың аудиовизуалды құралдарын қолдану және т.б. 
Кіріспе, шолу, эпизодтық дәрістер бөлінеді. Қызмет сипаты 
бойынша ақпараттық және проблемалық лекциялар бөлінеді. 
Семинар – бұл оқушылардың білімін тереңдетуді, кеңейтуді 
және жүйелендіруді, танымдық іскерлікті қалыптастыруды және 
шығармашылық іс-әрекет тәжірибесін қалыптастыруды қамтамасыз 
етуге арналған өз бетінше алдын ала жұмысты және сұрақтарды 
талқылауды көздейтін оқушыларды өз бетімен білім алуға және 
шығармашылық еңбекке дайындауға арналған салыстырмалы дербес 
ұйымдастырушылық түрі. 
Семинар мен сабақтың ұқсастығы мен айырмашылығы неде? 
Бұл екі формада да оқушылардың тұрақты құрамы, оқу уақыты 
шектеулі, оқу бағдарламасы мазмұнының, оқытушының жетекшілік 
рөлінің сәйкес келуі ерекшеленеді. Бұл олардың ортақтығы. Семи-
нардың сабақтан айырмашылығы оқушылардың дербестігі жоғары дә-
режеден тұрады; педагог пен оқушылардың функцияларының өзге-
руінде: семинарда реттеуші және ұйымдастырушылық функциялар 
айқын көрсетілген, ал сабақта – ақпараттық; оқушылардың қызме-
тінде, керісінше, ақпараттық функция сабақтармен салыстырғанда кү-
шейе түседі; семинар құрылымында міндетті кезең – материалды өз 
бетінше зерттеу нәтижелерін ұжымдық талқылау орын алады. Семи-
нарда осы кезеңнің болуы оқушыларға өз пікірлерін айтуға, пікір-
таласқа қатысуға мүмкіндік береді. Семинар оқушылардың әлеуметтік 
тәжірибенің белгілі бір аспектісін меңгеруіне ықпал етеді және осы 
сәтте сабақтармен салыстырғанда семинарлардың тәрбиелік рөлін 
айтарлықтай күшейтеді; соңында семинар оқытуды ұйымдастырудың 
басқа түрі – консультациямен тығыз байланысты, ол әдетте оқушы-
ларды семинарлық сабаққа дайындау кезеңінде өткізіледі. 
Семинар құрылымында үш кезең бөлінеді: дайындық, негізгі 
және қорытынды. 

жүктеу/скачать 1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: