57
және әр түрлі немесе бірдей шарттарға негізделген кӛмбелер
құрамы жағынан жақын болып келеді. Қарастырылған кӛмбелер
осы қорытындының кӛзі болып табылады.
823 хиджра жылындағы монеттер №1 кӛмбені құрайды, ал
832 хиджра жылындағы монеттер – әр түрлі ӛлшемдеріне, құра-
мына қарамастан қалған тоғыз кӛмбенің негізінен құрайды. Тіп-
ті Ош қаласынан табылған кӛмбе монеттері 832 (х.ж.) монеттер
санынан асып түседі.
Әдебиеттерде XV ғасырда мыс монеттерді соғу топтама-
сы, 832 х.ж. монета тобы туралы пікірлер бірнеше рет айтылған.
Топтама шығару туралы XV ғасырдың барлық монеттері ғана
емес, сонымен қатар 832 (х.ж.)
монеттер сандық сапасы жағы-
нан ӛнім шығаруда ерекше орынды алады. Олар әр түрлі кӛмбе-
лерде монеттердің негізгі салмағын құрайды. 832/1428-
1428 жылдары мыс монеттер кӛптеген қалаларда шығарыла бас-
тады, бірақ олардың ӛнімдерін осы жылғы Бұхар ӛнімдерімен
салыстыруға келмейді. Бұхар монеттері кӛбіне Мауренахрдің
территориясында шоғырланған. Сонымен бірге Бұхар монета
сарайының 832ж. ӛнімдерін, басқа жылдардағы ӛнімдермен
ешқандай салыстыруға келмейді. Сондықтанда 832/1428-
1429 жылғы Бұхар монеттері
тек қана осы жылы ғана емес,
келесі жылдары жазулары ӛзгеріссіз шыға бастағаны туралы қо-
рытынды ешқандай күмән келтірмейді. 832 (х.ж.) монеттері
ӛзінің сандық сапасымен және кӛпжылдығымен ерекшеленеді.
832/1428-1429 жылғы монета шығарылымын екі кезеңге бӛлу
керек: бірінші кезеңде монета соғу орталықтанбаған,
ал екінші
кезең – орталықтанған. Екі кезеңнің хронологиялық жалғасы
қандай болды екен? (В.В.
Бартольд. Археология, нумизматика и
эпиграфика. 167 б)
Бұл сұраққа жауап ӛте орынды, яғни 832/1428-1429 жылғы
монеттер типі түбірімен 823/1420 жылғы монеттер
типінен ерек-
шеленеді. Соңғы монеттер кӛптеген монет сарайынан шығарыл-
ды (Бұхар, Карши, Самарқанд, Термез, Шахрисябз, Шахрухийе),
бірақ олардың типі шығарылу орнына қарамастан бірдей болды.
Неге 832/1428-1429 жылғы монеттер типін түбірімен ӛзгерту
қажет болды? Мыс монеттердің жаңа типін енгізу – бұл монет-
тердің жаңа типі ғана толық курстық болып табылады, ал ал-
58
дыңғы монеттер типі айналымнан
алып тасталынды немесе
негізгі номиналы кіші болды.
823/1420 жылы монета тағдыры нақты қандай болды? Үш
топтың мәліметіне сүйенсек, 832/1428-1429 жылы монета типі-
нің енгізілуі 823/1420 жылғы монеттің тыйым салынуымен қа-
тар жүргізілді. Біріншіден, кӛмбе құрамы. Кӛмбелерде 832 х.ж.
едәуір кӛп монеттер ішінде 823 х.ж. монеттер жоқ немесе бірен-
саран болып келеді. (В.В.
Бартольд. Археология, нумизматика и
Достарыңызбен бөлісу: