БІЛІМ МАЗМҦНЫНЫҢ ЖАҢҒЫРТУДЫҢ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ

21 
табысты іске асырылуы ең алдымен, тек білімнің сапасымен анықталатыны 
белгілі. Қазіргі таңда білім мен ғылымды инновациялау мен модернизациялау 
экономикалық дамудың басты бағытына айналды.
Еліміздің дербес даму бағыты айқындалып, халықтың тарихқа деген 
кӛзқарасы жаңа қырынан жаңғыра бастаған бҥгінгі таңдағы негізгі міндеттердің 
бірі – білім беруді жаңа инновациялық жолмен дамыту болып отыр.
Инновациялық процестерді ендіру ӛзара байланыс негізінде анықталады:
- овенгізілген технологияның ерекшеліктерімен;
- жаңашылдардың инновациялық әлеуетімен;
- жаңалықты енгізу жолдарымен.
- иннациялық оқыту технологиясын меңгеру ҥшін педагогикалық аса - зор 
тәжірибені жҧмылдыруды қажет етеді. 
1990 жылдарынан бастап Қазазстан республикасының туесіздіне, ҧлттық 
идеяға бағытталған бағдарламалар дҥниеге келді 
1992 және 1999 жылдары қабылданған «Білім туралы» заңға байланысты 
Республикада білім саласын демократияландыру, гуманитарландыру, ҧлттық 
және жалпы халықтық адамзаттық қҧндылықтарды меңгеруге сай тың 
мәселелер қаралды. 
Осы орайда «парадигма» деген ҧғымның мәнін еске тҥсіре кетейік. 
«Парадигма» - грек тілінен аударғанда ҥлгі, бейне дегенді білдіреді. Біз бҥгінгі 
қарастырып отырған білім жҥйесі контекстінде алар болсақ, онда білім беру 
жҥйесінің ҥлгісі деп ала отырып, ҧлттық ҥлгідегі білім жҥйесі деп танимыз.
Президентіміздің 
«Қазақстан 
-2030» 
бағдарламасына 
сәйкес 
«Мемлекеттік білім беруді 2010 дейін дамыту» бағдараламасы, оның негізінде 
Қазақстан республикасының білім беру саласын дамытудық 2015 жылға дейінгі 
тҧжырымы жасалды, «Ауыл жылы» бағдарлмасына байланысты «Ауыл метебі» 
мемлекттік бағдарламасы бектілді. 
Осындай білім саласында жасалған іс-шаралар білім саласының Ҧлттық 
ҥлгідегі болмысын жасаудың алғышарты болды деп айта аламыз, яғни білім 
беру саласының «Ҧлттық парадигмасын» жасалды.
Қай уақытта да қай ҧлттың болсын кӛзі ашық, кӛкірегі ояу, ҧлтжанды 
азаматтарын толғандырып келген ӛзекжарды мәселелердің бірі – ҧлттық білім 
беру. Ҧлттық білім берудің ғылыми негізін қалаған белгілі ағартушылар мен 
ғалым-педагогтар 
– 
Ы.Алтынсарин, 
А.Байтҧрсынҧлы, 
М.Дулатов, 
Ж.Аймауытов, М. Жҧмабаев. 
Сондықтан осы орайда тек «парадигма» деген сӛз ғана жаңа, алайда бізде 
білім беру саласының ӛзіндік ҥлгісі болған жоқ деп тҥсінбеу керек. Тек оның 
ішкі болмысы «Ҧлттық нышанға» иеленде. Оның басты идеясы «Әрбір ҧлттың 
баласы ӛз ҧлтының арасында ӛз ҧлты ҥшін қызмет қылатын болғандықтан, 
тәрбиеші баланы сол ҧлт тәрбиесімен тәрбиелеуі тиіс». (М.Жҧмабаев), «Біздің 
Отан» деген атпен оқыту қажет (М.Дулатов). 
Біздің білім саласына ҥглі бола алатындай білімнің қай саласында болсын 
ӛзіндік ҧлттық санадан және ҧлттық болмысқа бағытталған иделарды, 
теорияларды және тәжірибеде жеткілікті. Мысалы, Ыбырай салған мектептер 
жҥйесі, А.Байтҧрсыновтың латын графикасы, Ыбырай Алтынсаринның, 

22 
СКӛбеевтің, 
Қ.Сатпаевпен 
Ермековтардің 
19 
ғасырдың 
аяғындағы
ХХ ғасырдың басындағы оқулықтарының мазмҧны табиғи, мәдени, ҧлттық 
ҥйлесімділікті сақтағандығын аламыз. Оның алдында біздің бҥгінгі таңдағы 
дуалдық білім беру Ыбырадың Торғай ӛңіріндегі кәсіби мекептеп жҥйесі дәлел 
болса, ал С.сейфуллинің қазақ жастарын шет елде оқыту ҥлгісі де бҥгін ӛзінің 
жалғасын тауып, отандық білім саясатына қҧнды идеяларды жасақтаушы 
ретінде кӛрініс беріп отыр. 
Бҧл сонау ХХ ғасырдың басында зиялы азаматтардың ҧлт болашағын 
ойлап, білім саласының ҧлттық болмысымызға ҥйлесуі қажеттігін 
кӛрегендікпен болжап, зерделі ойларын жҥзеге асқанын кӛрсетеді. 
Сонымен білім парадигмасының пайда болуы-мәдени ӛркениет 
дамуының негізігі кӛрінісі. 
Бҥгінгі Білім беру парадигмасының ӛзгеру жағдайы – жаңартулар, 
ӛгертулер
Біріншіден, білім парадигмасының ӛзгеруіндегі әлемдік ҥрдістер білім 
беру моделінің заңдары, білім философиясындаңы функциональді идеяларды 
іздестіру, гуманитарлық ғылымдардағы тың әдістемелік ӛлшемдерді қарастыру, 
эксперментті альтернативті мектептердің ашылуы. 
Екіншіден, әлемдегі мәдени және білім беру кеңістігіне ену, ҥздіксіз білім 
беру жҥйесін, білімді ірілендіру, компьютерлеу мен цифрландыруды дамыту, 
оқыту бағдарламаларын мамҧнын жаңғырту, мектептер мен басқа оқу 
орындарының дербес дамуына негізделген оқушылар мен оқытушылар 
қоғамдастығын қалыптастыру. 
Ҥшіншіден, білім беру процесінде ҧлттық қҧндылықтар мен адамгершілік 
ҥлгілерін әр уақытта есепке алу қажеттіігін ҧмытпау.
Білімді тҧрақты дамыту стратегиясын басшылыққа алған жоғары дамыған 
елдер, әсіресе, Жапония, Қытай, Корея, Малайзия, Сингапур сияқты Азия 
елдері жаһандану ҥрдісін, ақпараттық-коммуникациялық революцияны, 
инновациялық технологиялардың ендірілуін басқа елдермен белсенді және 
тиімді экономикалық қарым-қатынас орната отырып, жедел даму мҥмкіндігі 
есебінде пайдаланса, екінші жағынан, ӛздерінің ҧлттық рухани және 
экономикалық тәуелсіздігін, қауіпсіздігін сақтаудың, ҧлттық ӛркендеудегі 
бірден-бір кепілі ретінде отандық білім саласын реформациялауға аса ҥлкен 
мән беріп, оны мемлекеттің басым саясатына айналдырып отыр. 
Сондықтан да білім беру саласында кезек кҥттірмейтін бірқатар шешілуі 
тиіс мәселелер мен атқаратын ауқымды жҧмыстар кҥтіп тҧр: білім беру 
жҥйесіндегі білім мазмҧнын жаңартуға басымдық беріліп , олардың жҥзеге 
асуы – бҧл білім беру жҥйесінің дамуы, оны жаңарту мен тиімділігін 
арттырудың басты шарттары болып табылады. 
Ш.Таубаева ӛз зерттеулерінде «парадигма» тҥсінігінің философиялық, 
педагогикалық, психологиялық тҧрғыда саралануын зерделейді, ол жалпы орта 
білім беру жҥйесінің даму тенденциялары қоғам дамуының «Мәдениет-Білім-
Тарих» атты микропарадигмасы, педагогика ғылымы мен білім берудің 
қалыптасушы жаңа әдіснамасы аясындағы білім берудің жаңа парадигмасы 
пәнаралық тҥсінігі тҧрғысынан мҧғалімнің зерттеушілік мәдениетінің 

23 
теориялық-әдіснамалық негіздерін айқындайтын бағыттар ретінде ашып 
кӛрсетеді. Сонымен, ғалымдардың пікірлерін тірек ете отырып және талдау 
нәтижесінде: білім берудің жаңа парадигмасы – жаңа ӛркениеттік бағдар 
тҧрғысында, мемлекеттік стандарттарға сай, жан-жақты дамыған жеке тҧлғаны 
қалыптастыруға бағытталған, инттеллектуалдық білім орталығы ретіндегі 
инновациялық мектепте ғылыми-әдіснамалық негізделген білім берудің 
концептуалдық моделі деген анықтама берілді. 
Бҥгінгі таңда отандық білім жҥйесі қандай идеяны және қандай саясатты 
ҧстанады деген сҧрақ туындауы заңдылық. Оған жауап – ол ҧлттық ҥлгідегі 
немесе ҧлттық парадигмаға негізделген білім жҥйесін қалыптастырдық. Осы 
парадигманы қҧру барысында біз «Тарих – Білім – Мәдениет» 
макропарадигмасы басшылыққа алу кере деген ойлар бекіген. Біз білімді 
қҧндылық деп қарастырамыз және ол ҧлттың тарихи дамуына тікелей 
байланысты. Осы орайда білім берудің Ҧлттық болысының тетіктерін мектеп 
мҧғалімдері мына мемлекеттік бағдарламалар мақсаты мен мазмҧнын білу 
қажет. Олар 
 «100 нақты қадам» Ҧлт жоспары; 
 «Мәңгілік Ел» Ҧлттық идеясы; 
 «Мәдени Мҧра» бағдарламасы; 
 «Халық тарих толқынында» бағдарламасы; 
 «Рухани жаңғыру» 
Білім саласындағы жаңғартуларды тарихи –педагогикалық білім негізінде 
жасау мына тӛменгі қағидаларды басшылыққа алынады. 
Кумулятивті- ( латын тілінен cumaula – ҧлғайу, жинақтау). Білімнің сандық 
ӛсуі, жаңа білімге жылжу. Ғылыми білім ҧзақ мерзімді, ретті, ҥздіксіз процесс. Яғни 
білім кӛлеміне ғана мін бермей, оның білімділік арттыруына мән беру. 
Антикумлятивті - жәй жинақтаудан бас тартып, білімнің ғылыми қорын 
жасау және оның ғылыми бейнесін ӛзгерту. Жаңа бәләмдә туындатып қана 
қоймай, оның кез келеген тәжирибеде қолдануңа болатындай игерілуі керек. 
Қорта келе, бҧл ойлардың бҥгінгі ҧлттық мектептерге, соның ішінде 
жаңадан қалыптасып келе жатқан Қазақстандағы ҧлттық білім берудеге 
«жансыздығын» , дәрменсіздігін жойып – ҧлттығы мен дербестігін артады. 
Білім беру жҥйесінің кӛппарадигмалылығы мына мақсаттарды жҥктейді- 
білім саласының кӛппарадигмалылық сипатын тҥсіну, оның арасындағы 
тҧрақты (диалектикалық) байланысын білім беруде сақталуы 
Білімнің жҥйелілігі. Жҥйе дегеніміз –бҧл ӛзгеріске ҧшыраса, басқаларды да 
ӛзгертетін ӛз ара байланысты қҧрамдас бӛліктердің (элементттердің) тҧтас кешені. 

жүктеу/скачать 5.34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: