332
шығару, сондай-ақ, шетелдерде шығарылған тауарларды кері экс-
порттау.
Импорт – ел ішінде пайдалануға жəне кері экспорттауға ар-
налған тауарларды шекарадан əкелу.
Мысалы, 2011 жылдың қаңтар
айында ҚР-ның экспорттық
құрылымы пайызбен есептегенде былайша көрініс тапты:
− минералды өнімдер – 70,5%;
− металлдар жəне олардан жасалған өнімдер – 19,0%;
− химиялық өнім жəне олармен байланысты өнеркəсіп са-
лаларының өнімдері (каучуктер мен пластмассаларды қосқанда)
– 3,6%;
− мал жəне өсімдіктер өнімдері, дайын азық-түлік тауарлары
– 2,6%;
− машиналар, жабдықтар, көлік құралдары, аспаптар жəне ап-
параттар – 0,8%;
− өзгелері – 3,5%.
Ал 2011 жылдың қаңтар айында
ҚР-ның импорттық құры-
лымы пайызбен есептегенде былайша көрініс тапты:
− машиналар, жабдықтар, көлік құралдары, аспаптар жəне ап-
параттар – 35,0%;
− минералды өнімдер – 17,7%;
− металлдар жəне олардан жасалған өнімдер – 14,2%;
− химиялық өнім жəне олармен байланысты өнеркəсіп са-
лаларының өнімдері (каучуктер мен пластмассаларды қосқанда)
– 12,9%;
− мал жəне өсімдіктер өнімдері, дайын азық-түлік тауарлары
– 9,7%;
− өзгелері – 10,5%.
Халықаралық сауданың тиімділігі
теориясына айтарлық-
тай үлес қосқан ағылшын экономистері А. Смит, Д. Рикардо,
Дж.Ст. Милль болды.
Адам Смит
абсолютті артықшылықтар теориясының не-
гізін салды. Оның теориясы бойынша халықаралық сауда əр түрлі
елдердегі тауар өндірісінің
абсолютті шығындарының айыр-
машылығына негізделуі тиіс.
А.
Смиттің ойынша, əрбір ел
басқа елге қарағанда,
еркін
333
нарық жағдайында өндірісіне аз шығын жұмсайтын тауарға ма-
манданғаны дұрыс.
А. Смит əр елде белгілі тауарларды аз
шығынмен өндіруге
мүмкіндік беретін ерекше табиғи жағдайлар мен ресурстар бар
екенін атап көрсетті.
А. Смиттің абсолютті артықшылықтар теориясын толықтыр-
ған жəне əрі қарай дамытқан Давид Рикардо болды. Ол өзінің
са-
Достарыңызбен бөлісу: