КОЛЛЕДЖ ЖАҒДАЙЫНДА ЖАС ВОЛЕЙБОЛШЫЛАРДЫҢ

39 
Жас ойыншыларға барлық техникалық-тактикалық арсеналды орынды 
пайдалануды үйрету керек. Осы мақсатта жаттықтырушыға "параллель санау" 
әдісін қолдану пайдалы, мұнда ойынның белгілі бір әдісін сәтті қолданғаны үшін 
сыйлықақы ұпайлары ескеріледі. Ойынның қажетті суретін салу турнирді жеңіп 
алудан гөрі маңызды болатын жағдайлар бар. Кейде қондырғыны қолдану 
негізделген жерде: "бүгін жеңу емес, мазмұнды ойын көрсету маңызды!». Мұндай 
трюктар мен әдістер ресми жарыстарда орынсыз болып көрінеді. Бірақ олар 
спорттық шеберлікті жетілдіру жолындағы ерекше қадам бола ма, жоқ па, 
жаттықтырушының педагогикалық қабілеттері мен оқушылардың күш-жігеріне 
байланысты. Бәсекеге қабілетті ойындардың стресстік жағдайлары-бұл үлкен 
жаттығу әсері. Турнирлік күрестен алуға болатын пайда мөлшері 
жаттықтырушының шеберлігіне байланысты. Бұл кезеңде балаларға "қамшы" емес, 
қолдау мен ынтымақтастық қажет, өкінішке орай, жиі кездеседі. 
Жарыстардағы жауапты ойындар қатысушылардың еркін көріну деңгейіне, 
олардың психологиялық тұрақтылығына, берілгендігіне жоғары талаптар қояды, 
онсыз жеңістер де, жетілген ойындар да, спорттық шеберліктің де өсуі болмайды. 
Көптеген ойыншылар біртіндеп аталған қасиеттерді көрсетуді үйренеді, бұл 
оларға жарыстарда өздерінің ойын әлеуетін жүзеге асыруға және команданың 
негізгі құрамына қосылуға мүмкіндік береді. Бұған бәсекелестік қызмет 
жағдайларына үйрену факторы көп ықпал етеді, бұл жоғары дайындалған немесе 
әлсіз ойыншыларда, сондай-ақ тұрақсыз психикасы бар ойыншыларда туындайтын 
бірқатар мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. 
Оқыту басталатын дайындық және жеткізу жаттығуларын таңдау барлық 
техникалық қабылдаудың немесе оның құрамдас бөлігінің назар аудару 
жағдайларын жеңілдетуге арналған. 
Бұл жағдайда қайталау стереотипіне байланысты қозғалысты басқару 
орталықтарында тұрақты нейрондық байланыстарды қалыптастыру оңайырақ. Та-
Ким тәсілімен қозғалыс құрылымының динамикалық механизмдері тезірек 
қалыптасады, дағды тұрақтандырылады. Арнайы жасалған жағдайларда кейбір туа 
біткен қозғалтқыш рефлекстерін "іске қосу" мүмкіндігі бар. Мұндай пайымдаудың 
логикасы арнайы құрылғыларды ("кірпіктер", "шаңғылар", "тербелетін шайнек", 
кішкентай шарлар және т.б.), сондай-ақ арнайы бекіністерді (жоғарғы тіректе 
жүгіру және т. б.) жасауға және пайдалануға әкелді. Мұнда волейбол ойынын 
техникалық қабылдаудың осы немесе басқа динамикалық механизмі шынымен 
қалыптасатын жетекші және дайындық жаттығулары ғана тиімді болатынын атап 
өткен жөн. Сыртқы ұқсастық емес, атап айтқанда оқу жаттығуларының ішкі 
динамикалық мазмұны "негізгі" қозғалыстың динамикалық құрылымына сәйкес 
келуі керек. Мысалы, берілу дағдыларын бастапқы оқыту кезеңінде допты 
жоғарыдан жоғары емес берілістердегі қарапайым жаттығулар дұрыс мотор 
құрылымын қалыптастыруға көмектеседі-ре, орындау шарттарын жеңілдету 
арқылы допты жоғарғы өңдеу техникасы. Допты төменнен төменге қарай беру 
төменгі беріліс техникасына зиян тигізеді, өйткені олар ойыншыларды допты 
қолдарымен ұруға үйретеді. Осылайша, жалпы алғанда, жаттығуларды таңдау 
жаттығулардың динамикалық механизмдерінің ойын қабылдауының мотор 
құрылымына сәйкестігі принципі бойынша жүзеге асырылуы керек. Басқаша 
айтқанда, дағдылардың динамикалық механизмдерін қалыптастыру тез және 

40 
қатесіз болатын жағдайларды іздеу қажет. Бұл жетілдіруде дағдыларды іске асыру 
шарттарын кеңейту, ситуациялық орындылық принципін қамтамасыз ету 
процесінде олардың құрылымдарының бейімделуін арттыру міндеті тұрған кезде 
басқа арнайы жаттығулар қолданылады. Олар, керісінше, жаттығулардың 
шарттарын қиындатады, мысалы, олардың қарқындылығын, айналып өтпейтін 
ойын жағдайларының пайда болу жиілігін және т.б. арттырады. 
Әдетте, бұл әр түрлі ойын сипатындағы жаттығулар парталармен немесе 
жаттықтырушылармен (мысалы, залдың Тегіс немесе "серпімді" қабырғасымен, 
көлбеу тормен және т.б.). Топтық жаттығулардың көпшілігінде белгілі бір ойын 
жағдайларын модельдейді, бұл ойыншыларды әр түрлі тактикалық құрылымдар 
аясында тиімді әрекет етуге үйрете отырып, команданың ойын сызбасын 
"құрастырады". Оқу жаттығуларын таңдаудың тағы бір проблемасы-оларды басқа 
факторлармен қатар моториканы тиімді шешетін дұрыс динамикалық 
механизмдердің қалыптасуын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін дәйекті түрде 
құру. 
Жалпы, тиімділікті арттыру үшін барлық оқу жаттығулары бағдарламаланған 
оқытудың негізгі идеясына жақын схема бойынша құрылуы керек. Басқаша 
айтқанда, зерттелетін барлық материал бөліктерге бөлінеді-" қарапайымнан 
күрделіге "сәйкес дәйекті және параллель салынған"семантикалық қадамдар". 
Оқушылар тиісті жаттығуларды орындау барысында келесі "қадамның" міндеттерін 
шешуі керек. Қиындықтар туындаған кезде, олар қандай элемент алынбағанына 
байланысты міндетті түрде белгілі бір алдыңғы "қадамдарға" оралады. Оқытудың 
ішкі кезеңдік логикасы ойын әдістерін орындайтын ойыншылардың 
қозғалыстарының дұрыс, тиімді құрылымын қалыптастыруға және оқу кезінде 
қателіктерді болдырмауға әкелуі керек. 
Айта кету керек," таза " түрде материалды игеру идеясы қадамдық нұсқада 
қиындықтарға тап болады. 
Күрделі техникалық әдістерді оқытудың бөлінген әдісімен біраз уақыт 
бірнеше қадамдардың мәселелерін қатар шешуге тура келеді, оларды әрі қарай 
оқытудың бір қадамында біріктіреді. Мысалы, шабуылдаушы соққыны үйрету 
кезінде жүгіруден секіруді, секірусіз соққыларды және жүгіруден кішкентай 
доптарды лақтыруды үйрену міндеттері бір уақытта шешіледі. Содан кейін, 
үйренген дағдыларды біртұтас етіп біріктіру үшін, жүгіруден секіру кезінде допты 
соққыны тікелей үйренуге көшіңіз.
Қортындыласам қиындықтар туындаған кезде жағдайды жеткіліксіз игерілген 
қадамдарға оралу ережесін қолдану құтқарады. Ең бастысы - қозғалыстардың дұрыс 
құрылымын қалыптастыру, содан кейін оны ситуациялық орындылық принципін 
жүзеге асыра отырып, ойында қолдануды үйрену екенін есте ұстаған жөн. 

жүктеу/скачать 5.2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: