)1921-1922 жж. Қазақстандағы ашаршылық

Қазақстанда жаңа экономикалық саясатқа көшу барысында көп қиыншылықтар
кездесті. 1921 жылы жазда Еділ өзені бойының, Қазақстанның халықтары күшті
қуаңшылық болуына байланысты аштыққа ұшырады. Орал, Орынбор, Ақтөбе, Бөкей
жəне Қостанай губернияларында егістің көбі күйіп кетті. Малға азық болмай, 80 %-і
қырылды. Елде аштық басталды. Ашығушылар республика халқының 1/3 бөлігін
қамтыды. Аштық Қазақ АКСР-інің шаруашылық-экономикалық өмірін дамытуда басты
кедергі болды, ол кеңестік құрылыс іргетасын шайқап қана қойған жоқ, сонымен бірге
халықтың басты көпшілігін қайыршылыққа ұшыратты. 1921 жылдың күзінен бастап
көптеген аштыққа ұрынған елді мекендерде тегін тамақтандыратын асханалар ашылды,
қараусыз балаларға арналып балалар үйлері ұйымдастырылды. 1922 жылы
КазАКСР-інің партия ұйымдары мен кеңес органдарының барлық күш-жігері
ашаршылықпен күреске бағытталды. Ашыққан халыққа көмек көрсету жөніндегі
Орталық комиссия мен жергілікті кеңес органдары жүргізген жұмыстардың
нəтижесінде 1922 жылдың ортасына қарай 777 192 адамды тегін тамақтандыру
мүмкіндігі туды.
69)Қазақстандағы жаңа экономикалық саясат (ЖЭС).
Жаңа экономикалық саясат — 20 ғасырдың 20-жылдарындағы КСРО-да Азамат соғысы
салдарынан қираған ел экономикасына жеке меншік иелерін тартып, адамдардың өз
еңбегіне мүдделілігін орнықтыруға бағытталған əрекет. 1921 жылы көктемде РКП (б)
10-съезінде “əскери коммунизм” саясатынан Жаңа экономикалық саясатқа(ЖЭС) көшу
туралы шешім қабылданды. Жаңа экономикалық саясат шеңберінде қираған халық
шаруашылығын қалпына келтіріп, социализмге өту көзделді. Оның мəнісі азық-түлік
салғыртын азық-түлік салығымен алмастырып, жеке меншіктің түрлі формаларын
пайдалануға жол ашу болды. Жаңа экономикалық саясаттың енгізілуіне байланысты
сырттан шет ел капиталы (концессиялар) тартылып, ақша реформасы (1922 — 1924)
жүргізілді.
Жаңа экономикалық саясатқа бағыт алу РКП(б) X съезінде қабылданды. 1921 жылы 20
наурызда Компартияның X съезінің күн тəртібіне екі маңызды мəселе қойылды:
біріншісі - партияның ішіндегі фракцияларға тыйым салу, екіншісі - шаруаларға үш жыл
бойы ауыр салмақ болған азық-түлік салғыртын азық-түлік салығымен ауыстыру.
ЖЭС-тің аясында нарықтық қатынастардың күшеюі сауданың дамуына ықпал етті. Ал
ол болса ақшаның тұрақтануына əсерін тигізді. Осы жағдайға байланысты ЖЭС-тің
алғашқы кезінде ендірілген салықтың натуралды түрін партияның ХІІ съезі (1923 ж.
сəуір) ақшалай түрде де өтеуге мүмкіндік берумен алмастырды. Ал 1924 жылы салықты
өтеудің тек ақшалай түріне толық көшірілді.

Қазақстанда 1921-22 жылдары ЖЭС аясында жүргізілген шаралардың бірі жер-су
реформасы болды. Реформаның негізгі міндеті 1920 жылы құрылған ҚАКСР-нің
территориясында қазақ жерлерін біріктіру болды. Патшалық биліктің жүргізген саясаты
нəтижесінде Қазақстанда жер мəселесі өте күрделі мəселелердің біріне айналған еді.
Осыған байланысты қазақ автономиясы құрамында жер саясатын жүргізуші жетекші
орган – Жер комитеті құрылды. Ол қазақ автономиясы аясында қазақ жерлерін біріктіру
мақсатымен 1921 жылы 7 ақпанда декрет қабылдады.

жүктеу/скачать 0.67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: