1. Физика пәні және оның басқа ғылымдармен байланысы. Физикалық шамалардың ӛлшемділігі және ӛлшеу бірліктері


денеге әсер етуші күш импульсі дене импульсінің өзгерісіне тең



Pdf көрінісі
бет11/59
Дата25.04.2024
өлшемі2.69 Mb.
#499822
түріЛекция
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   59
Механика

денеге әсер етуші күш импульсі дене импульсінің өзгерісіне тең.
Күштің ӛлшем бірлігі ретінде масса бірлігіне бірге тең үдеу беретін күш 
алынған. Күштің ӛлшем бірлігі – ньютон (Н): күш бірлігі ретінде массасы 1 
кг денеге 1 м/с2 үдеу беретін күш алынады:
1 Н = 1 кг

м/с2 .
Механикада күш әсерінің тәуелсіз принціпі үлкен орын алады:
егер материялық нүктеге бір мезгілде бірнеше күш әсер етсе, онда 
материялық нүктеге әсер етуші күштердің әрқайсысы (басқа күштер 
болмағандай) Ньютонның екінші заңына сәйкес келетін үдеу береді. Бұл 
принципке байланысты күш пен үдеуді құраушылар деп қарастыруға болады.
Материялық нүктелердің (денелердің) әсерлесу сипаты Ньютонның 
үшінші заңымен анықталады:
Өзара әсерлесуші денелердің бір-біріне әсер ететін күштері бір 
түзудің бойымен бағытталады да, модульдері жағынан тең, ал 
бағыттары қарамақарсы болады:
⃗⃗⃗⃗⃗⃗
⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗ 
Мұндағы
⃗⃗⃗⃗⃗⃗– екінші материялық нүкте тарапынан бірінші денеге әсер 
етуші күш;
⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗– бірінші материалық нүкте тарапынан екінші денеге әсер 
етуші күш. Бұл заң табиғатта бір дененің екінші денеге тигізетін біржақты 
әсері болмайды, болуы да мүмкін емес, тек қана ӛзара әсерлесу ғана бар 
деген қағиданы білдіреді. Әсер және қарсы әсер күштері бір мезгілде 
қосарлана пайда болады. 
2.3. Галилейдің түрлендірулері. Галилейдің салыстырмалылық 
принципі. 


Бірінші болып Г. Галилей айтқан – барлық координаталардың 
инерциялық жүйелеріндегі механикалық құбылыстар біркелкі жүреді деген 
пайымдау – Галилейдің салыстырмалылық принципі деп аталады.
Әрбір санақ жүйесіне декарттық координаталар жүйесін енгіземіз. 
Қозғалмайтын санақ жүйесіндегі К координаталарды (x, y, z) арқылы, ал 
қозғалыстағыны
K' – (x', y', z') арқылы белгілейік. Айтайық: " K' координаталар жүйесі К 
жүйесіне қарасты ⃗ жылдамдығымен қозғалуда". Уақыттың әрбір мезетінде 
қозғалушы координаттар жүйесі қозғалмайтын жүйеге қарасты белгілі бір 
орында болады.
Егер, t=0 мезетінде екі координаталар жүйелерінің де басы сәйкес келген 
болса, ал t мезетінде қозғалушы координаталар жүйесінің басы
қозғалмайтын жүйенің x=vt нүктесінде болады. К жүйесінде қайсыбір Р 
нүктесінің x, y, z координаталары мен K' жүйесіндегі тура сол нүктенің x', y', 
z' координаталары арасындағы байланыс мынандай түрге беріледі:
x' = x – vt, y' = y, z' = z, t' = t.
Бұл формулалар Галилей түрлендірулері деп аталады.
Керісінше қозғалмайтын жүйе ретінде K' жүйесін алуға болады. Онда 
Галилей түрлендірулері мынадай болады:
x = x' + vt', y = y', z = z', t = t'.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   59




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет