тепе – теңдік күшінің проекциясына тәуелділік графигі мынындай түрде
бейнеленеді.
Ішкі үйкеліс күші деп бір дененің өз бөліктері арасындағы үйкелісін
айтамыз. Мысалы сұйықтар мен газдардың әртүрлі қабаттарының
арасындағы үйкеліс.
Сыртқы үйкеліспен салыстырғанда мұнда тыныштық үйкелісі жоқ
болады. Егер денелер бір –біріне қатысты сырғанаса және де тұтқыр сұйық
қабатымен бӛлінген болса, онда үйкеліс сұйық қабатында болады.
Мұндай
жағдайда
гидродинамикалық үйкеліс (сұйық қабаттың қалындығы
айтарлықтай қалың) және
шекаралық үйкеліс (граничный) (сұйық
қабаттың қалындығы
0,1 мкм тең немесе одан кіші) жайында айтылады.
Сыртқы үйкелістің бірнеше заңдылықтарын қарастырайық. Бұл үйкеліс
беттесуші жазықтықтардың бұдырлығымен түсіндіріледі, ал
жылтыр
жазықтықтар жағдайында үйкеліс молекулалар арсындағы тартылыс күшімен
түсіндіріледі.
Жазықтық бетінде жатқан және оған горизонталь бағытта ⃗ күші
түсірілген денені қарастырайық. Дене түсірілген ⃗ күші
⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗ үйкеліс күшінен
артық болғанда ғана қозғалысқа келеді. Француз физиктері Г. Амонтон және
Ш. Кулон тәжірибелік жолмен келесі заңды тағайындады: Сырғанаудың
⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗
үйкеліс күші қысымның N нормаль күшіне тура пропорционал:
мұнда f – сырғанаудың үйкеліс коэффициенті, ол беттесетін
жазықтықтардың қасиетіне тәуелді.
Үйкеліс коэффициентінің мағанасын қарастырайық. Егер дене кӛлбеулік
бұрышы
тең кӛлбеу
жазықтықта орналасса, онда ол дене
⃗
ауырлық
күшінің ⃗⃗ тангенциал құраушысы
⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗ үйкеліс күшінен
артқан кезде ғана
қозғалысқа келеді. Осыдан (дене сырғанауының басы)
немесе Psin
бұдан f = tg
.
Достарыңызбен бөлісу: 
