1. Физика пәні және оның басқа ғылымдармен байланысы. Физикалық шамалардың ӛлшемділігі және ӛлшеу бірліктері
жүктеу/скачать 2.69 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жылдамдық. Жылдамдықтың түрлері. Бірқалыпты қозғалыс Материялық нүкте қозғалысын сипаттау үшін, қозғалыстың шапшаңдығын және бағытын сипаттайтын физикалық векторлық
| Траектория - деп материялық нүктенің кеңістіктегі жүріп ӛткен ізін
кӛрсететін үздіксіз сызықты атайды. Траекторияның түр-сипатына қарап қозғалысты түзу сызықты және қисық сызықты деп бӛледі. Жол және орын ауыстыру Материялық нүктенің траектория бойымен қозғалысын қарастырайық. Уақытты санауды нүкте А орнында тұрған мезеттен бастайық. Материялық нүктенің уақытты санау басталған мезеттен жүріп ӛткен АВ траекториясы участогының ұзындығы жол деп аталады. Ол уақыттың скаляр туындысы болып табылады: (t) ⃗ ⃗ ⃗⃗⃗⃗ векторы, яғни дененің бастапқы және соңғы орнын қосатын вектор - орын ауыстыру деп аталады: ол дененің бастапқы қозғалыс нүктесінен соңғы нүктесіне бағытталады. Түзу сызықты қозғалыс кезіндегі орын ауыстыру векторы ӛзіне сәйкес келетін траектория участогымен беттеседі және де орын ауыстыру модулі ⃗ жүрілген жолға тең болады. Жылдамдық. Жылдамдықтың түрлері. Бірқалыпты қозғалыс Материялық нүкте қозғалысын сипаттау үшін, қозғалыстың шапшаңдығын және бағытын сипаттайтын физикалық векторлық шама қозғалыс жылдамдығы енгізіледі. Материялық нүкте қандай да бір қисық сызықты траектория бойымен қозғалыс жасайды делік, және t уақыт мезетіне ⃗ радиус векторы сәйкес келеді делік. Нүкте біраз уақыт аралығында жол жүреді және ⃗ элементар орын ауыстырады. шамасы қозғалыстың уақыт аралығындағы орташа жылдамдығы деп аталады. Орташа жылдамдық бағыты ⃗ бағытымен бағыттас болады. Eгер векторлар ⃗ ⃗⃗ формуласымен байланысқан болса, онда олардың бағыттары бірдей болады. Егер орташа жылдамдықты табу теңдеуінде уақыт ӛзгерісі шегіне ұмтылса, онда ⃗ лездік жылдамдықтың ӛрнегін аламыз: ⃗ ⃗ ⃗ Лездік жылдамдық ⃗ – векторлық шама, ол қозғалыстағы нүктенің радиус векторының уақыт бойынша бірінші туындысына тең. ⃗ жылдамдық векторының бағыты траекторияға жанама бойымен қозғалыс бағытына қарай бағытталады. уақыт азайған сайын жол | ⃗ | - ға жақындай түседі. Сондықтан ⃗ | ⃗ | | ⃗| Осыдан лездік жылдамдықтың сандық мәні жолдың уақыт бойынша бірінші туындысына тең: Егер қозғалыс бірқалыпсыз болса, онда лездік жылдамдықтың сандық мәні уақыт ӛтуімен ӛзгергенде, берілген учаскедегі бірқалыпсыз қозғалыстың скалярлық шамасы орташа жылдамдығы қолданылады. | ⃗| болғандықтан, сурет бойынша | ⃗ | және тек қана түзу сызықты қозғалыс кезінде | ⃗ | Егер t - тан уақытқа дейінгі аралықта теңдеуін интегралдайтын болсақ, онда уақыт аралығында жүрілген жол ұзындығын табамыз: ∫ Егер бірқалыпты қозғалыста лездік жылдамдықтың сандық мағынасы тұрақты болса, онда жол формуласы мына түрге келеді. ∫ немесе жай ғана , себебі , тек бастапқы уақыт нӛлге сәйкес келсе . Нүктенің және уақыт аралығында жүрілген жолы мына интегралмен анықталады ∫ Тестерде кездесетін бірқалыпты түзу сызықты қозғалысты қарастыратын және орташа жылдамдықты анықтайтын типтік есептерді қарастырайық. жүктеу/скачать 2.69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|