29-жаттығу. Тек тұйық буыннан туратын сөздерді жазыңдар.
Үлгі: ар, ұлт, ...,
30-жаттығу. Бірінші бағанға ашық буыннан, екінші бағанға бітеу буыннан
тұратын сөздерді жазыңдар.
Ашық буын Бітеу буын Ана, бала, дала...
Бар, жоқ, тоқ...
Тасымал Жазып келе жатқанда сөз жолға сыймай қалса, тұтас бір буынды немесе
көп буынды екінші жолға көшіруді тасымал дейміз. Сөздің соңғы буындары
дефис (-) арқылы төмендегі тәртіп бойынша тасымалданады.
1. Екі я одан көп буынды сөздер буын жігімен тасымалданады. Мысалы:
Рес-пуб-ли-ка-мыз-да, құр-мет-ті, әке-лік т. б.
2. Бір ғана дауысты дыбыстан тұратын буынды жол соңына қалдыруға да,
жаңа жолға тасымалдауға да болмайды. Мысалы: өзі-міз-ге (ө-зімізге емес), ара
(а-ра емес), аю (а-ю емес) т. б
3. Екі дауысты дыбыстың ортасында й, у дауыссыз дыбыстары бар сөздерді
буынға бөлгенде, бұл дыбыстар келесі буынның басында келеді және солай
тасымалданады. Мысалы: жа-уап, (жау-ап емес), қа-йың (қай-ың емес), са-уын
(сау-ын емес), ке-йін (кей-ін емес) т.б.
Төмендегі сөз түрлері тасымалданбайды:
1. Бір буынды сөздерді тасымалдауға болмайды: нан, көл, ор, ел, күрт, жұрт, т.б.
2. Жалғыз әріпті бірінші жолға қалдыруға немесе екінші жолға шығаруға
болмайды: ана, ата, ұлы, екі, ұя, үю, тыю, қия, т.б.
3. Қысқартылып жазылған адам есімін тегінен бөліп тасымалдауға
болмайды: А. Құнанбаев, М. Әуезов, С. Торайғыров, Г. Дулатова, т.б.
4. Қысқартылып жазылған өлшем атауларын алдындағы саннан бөліп
тасымалдауға болмайды: 11-сынып, ХХІ ғасыр, 2012 жыл, 22 наурыз, 70 км, 52 кг, 120 г, т.б.
5. Бас әріптері, бас әріп пен сөздің басқы буынынан қысқарған сөздер
тасымалданбайды: ҚР, БҰҰ, ҚазҰУ, ҚБТУ, т.б.
31-жаттығу. Мәтінді оқып шық. Тасымалданбайтын сөздерді теріп
жазыңдар.
21
Зеңгір көк аспаңды тәңіріне, нұр шапағын шашқан алтын күнді өмір
тіршілігіне, қалықтай ұшқан қыран құсты асқақ арманына байлайтын қазақ
халқының тәуелсіз мемлекеттің жаңа жалауы зеңгір көк түстес. Жалау түсінің
мағынасы өте терең. Мұнда біздің ашық аспанды, яғни бейбіт күнді
айшықтайтын кіршіксіз көңіліміз бар, көкті тәңір тұтқан ата_бабаларымыздың
арман-аңсары бар. Алтын күн, аспан аясында баяу қалықтаған қиял бүрікті
қазақтың дарқан да ақ көңілін ту бетіне түсіріп, шырқау биікке алып
шыққандай.
