Анализ профессиональных функций и умений старшего воспитателя дошкольной организации

Главенствующая роль в создании и внедрении в практику наиболее эффективных методов воспитания и обучения детей отводится методической работе. Методическую деятельность обычно определяют как деятельность по обобщению и распространению педагогического опыта.

Организаторами методической работы (воспитательно-образовательного процесса) в дошкольной организации являются заместитель руководителя или старший воспитатель. При организации воспитательно-образовательного процесса в детском саду старший воспитатель должен владеть глубокими систематизированными знаниями, прежде всего в области психологии, педагогики, управления учебно-воспитательным процессом, педагогическим коллективом. Исходя, из современных требований к образованию и воспитанию он должен уметь ставить конкретные цели и задачи, которые необходимо решать в коллективе; проектировать, планировать, регулировать и корректировать работу дошкольной организации; собирать и анализировать учебно-педагогическую информацию, осуществлять контроль, делать выводы, необходимые для дальнейшего прогнозирования успешной работы детского сада. Выполнение должностных обязанностей требует от старшего воспитателя постоянного самосовершенствования и творческого поиска в педагогической и управленческой деятельности.

Анализ психолого-педагогической литературы позволяет выделить разные подходы к профессиональной деятельности старшего воспитателя в дошкольной организации. Рассмотрим научные подходы к данной проблеме. В диссертационном исследовании И.Л. Паршуковой «Методист дошкольного образовательного учреждения как организатор исследования и развития ребенка» рассматриваются педагогические аспекты деятельности методиста, которые способствуют эффективности труда. Вводится понятие «профессиональное соответствие методиста» для выявления реальной методической деятельности, соотнося ее с эталоном, определенным нормативными, социально-педагогическими, профессиональными, организационными требованиями к работе методиста. Автор выделил условные уровни и модели реальной деятельности данного специалиста, отражающие его движение к профессиональному соответствию:

• 
  профессионально-методическая грамотность. Это период методического становления, в процессе которого происходит накопление знаний, умений, навыков практической деятельности; показатель методической культуры педагога, проявляющего индивидуальный стиль деятельности в рамках овладения профессией;
  
• 
  профессионально-методическая готовность организовать других и себя на выполнение конкретных педагогических дел. Готовность старшего воспитателя детского сада к этой деятельности является основным элементом второго уровня, его профессионального соответствия и предполагает развитие коммуникатив-ных, проектных, организационных способностей и профессиональной компетентности,
  
• 
  профессионально-методическая зрелость. В основе ее лежит умение включать в свою деятельность исследовательский метод как высший показатель профессиональной готовности старшего воспитателя. На этом уровне можно говорить о сформированности у него логической культуры, характеризующей научно-методическое и научно-педагогическое понимание собственной деятельности. Овладение прикладной методологией позволяет руководителю соединить исследовательскую и методическую работу. Старший воспитатель на данном этапе получает возможность организовывать исследования педагогического коллектива.
  

В диссертационном исследовании Е.В. Давыткиной «Исследовательский подход к управленческой деятельности руководителя ДОУ» определены следующие критерии готовности руководителей к реализации исследовательского подхода в управленческой деятельности: умение руководителя анализировать деятельность педагогического коллектива и прогнозировать его развитие; степень новизны в решении управленческих задач, владение умениями педагогического исследования; степень сформированности исследовательских умений.

Автор определяет три уровня проявления этих умений. Высокий. Руководитель характеризуется системным видением педагогического процесса, имеет способности к моделированию учебно-воспитательного процесса в рамках системного развития детского сада, может ставить четкие стратегические цели перед коллективом дошкольной организации на основе проблемно-ориентированного анализа итогов работы за прошедшие три года. Руководитель владеет системными знаниями и умениями методологии и методики педагогического исследования и умеет использовать их в новых, нестандартных условиях. Присутствует новаторство и оригинальность при решении возникающих в процессе управления детского сада задач. Руководитель может четко использовать при сборе информации комплекс методов педагогического исследования в соответствии с поставленными целями и задачами.

Средний. Руководитель умеет моделировать педагогический процесс по образцу, используя при этом анализ итогов работы за прошедший год. В последнем присутствуют элементы констатации. Умения носят репродуктивный характер. Редко присутствует новизна в решении задач. Руководитель в основном использует знакомые ему методы.

Низкий. Руководитель способен моделировать отдельные методики и работы с коллективом по решению уже известных задач итогов работы на срок до одного года. Анализ итогов работы за прошедший год, как правило, носит констатирующий характер. Руководитель допускает ошибки в выборе задач высокого порядка. Новизна в решении задач отсутствует. Ярко выражены стереотипные формы действий. Исследовательский поиск решений не сформирован, могут выполняться лишь единичные операции.

Опираясь на эти уровни, руководитель может самостоятельно оценивать свои личностные умения, чтобы в последующем в результате самообразования совершенствовать свои знания и умения о сущности исследовательского подхода.

• 
  прогнозировать развитие процессов воспитания, обучения и развития дошкольников, педагогического коллектива;
  
• 
  разрабатывать комплексно-целевую программу развития дошкольной организации;
  
• 
  проектировать деятельность коллектива на длительный срок, методическую работу на год, месяц, собственную деятельность на длительный срок и в течение дня;
  
• 
  способствовать взаимодействию воспитателей в ходе выполнения годового и месячных планов, отдельных заданий;
  
• 
  создавать условия для повышения квалификации педагогов, воспитательно-образовательной работы с детьми;
  
• 
  совершенствовать организационно-воспитательные воздействия на отдель-ных работников и коллектив в целом;
  
• 
  повышать собственный уровень квалификации;
  

• 
  осуществлять деятельность педагогов в соответствии с годовым и месячным планами, обмен опытом и информацией, эффективное воздействие коллектива на отдельных воспитателей, методическую помощь в составление планов и подготовке к работе с детьми, повышение квалификации воспитателей, собственную деятельность;
  
• 
  распределять работу между педагогами в соответствии со сложившейся ситуацией;
  
• 
  инструктировать в ходе выполнения работы;
  
• 
  обучать наиболее эффективным методам и приемам работы с детьми;
  
• 
  поддерживать на высоком уровне трудовую активность в коллективе;
  
• 
  своевременно и правильно оформлять необходимую документацию, методичес-кие материалы, выставки для педагогов и родителей.
  

• 
  разрабатывать схему наблюдения за воспитательно-образовательной работой с детьми, диагностические материалы, вопросы для осуществления тематического и фронтального контроля в разных возрастных группах;
  
• 
  наблюдать за деятельностью воспитателя в процессе работы с детьми, диагностические материалы, вопросы для осуществления тематического и фронтального контроля в разных возрастных группах;
  
• 
  наблюдать за деятельностью воспитателя в процессе работы с детьми, за деятельностью и взаимоотношениями детей;
  
• 
  фиксировать результаты наблюдений;
  
• 
  анализировать результаты воспитательно-образовательной работы, детского творчества, планы и документацию воспитателей;
  
• 
  делать выводы и заключения о состоянии воспитательно-образовательной работы с детьми;
  
• 
  осуществлять диагностику профессиональной компетенции педагогов, развития детей;
  
• 
  разрабатывать мероприятия по устранению выявленных недостатков в работе педагогов;
  

• 
  изучать педагогическое мастерство воспитателей, социально-психологичес-кие особенности членов коллектива, процесс выполнения решений;
  
• 
  корректировать деятельность воспитателей на основе анализа их работы;
  
• 
  анализировать целенаправленность и эффективность воздействия на воспитателей;
  
• 
  ориентироваться в сложившейся обстановке;
  
• 
  регулировать ход воспитательно-образовательного процесса в дошкольной организации, действия членов коллектива.
  

• 
  владеть собой в критических ситуациях;
  
• 
  предвидеть конфликты и предотвращать их;
  
• 
  изучать взаимоотношения воспитателей при выполнении работы;
  
• 
  правильно воспринимать критику и учитывать ее в своей деятельности, понимать и оценивать возможности воспитателей и других сотрудников;
  
• 
  устанавливать правильные отношения с заведующим и работниками управления образованием
  
• 
  учитывать особенности психологического климата в коллективе.
  

Литература

1. 
   Белая К.Ю. Дошкольное образовательное учреждение: управление по результатам. -М., 2003.
   
2. 
   Давыткина Е.В. Исследовательский подход к управленческой деятельности руководителей ДОУ: Дисс.канд. пед.наук. -М., 2003.
   
3. 
   Поздняк Л.В., Лященко Н.Н. Управление дошкольным образованием. -М., 1999.
   

РЕЗЮМЕ

Мақалада мектепке дейінгі мекемелердегі тәрбиешілердің кәсіби қызметі мен біліктілігі мәселелері қарастырылған.

0. 
   БОЛАШАҚ МАМАНДАРДЫ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУҒА ДАЯРЛАУ
   
1. 
   
   
2. 
   Әмірова Ә.С.- п.ғ.к., доцент (Алматы қ., ҚазМемҚыз ПИ)
   

Қазіргі мектептің білім мазмұнының жаңаруы мұғалімнің кәсіптік шеберлігіне, жалпы дидактикалық мәдениеттілігіне, психологиялық-педагогикалық дайындығына тікелей тәуелді. Аталған жәйттар жоғары оқу орандарының алдына жастарды оқыту мен тәрбиелеу міндеттерін тыңғылықты орындайтын мұғалімдер даярлауға жаңа талаптар қояды. Президенттің Қазақстан халқына жолдауында: «Ұлттық бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен айқындалады. Әлемдік білім кеңістігіне толығымен кірігу, білім беру жүйесін халықаралық деңгейге көтеруді талап ететіні сөзсіз»-деп көрсетті. Осындай қойылған міндеттерді жүзеге асыру үшін мұғалімнің өзі де уақыт талабына сай дайындықпен келуі қажет деп санаймыз.

Институттың ғылыми кеңесінің шешімімен жоғары оқу орнының компоненттерінің есебінен енгізілген “Қазақ ханымы” атты пәндер циклі бүгінде студенттеріміздің білім алудағы ынтасын арттыруға, рухани-адамгершілік тұлға ретінде қалыптасуына, шығармашылықпен ойлауға, жаңашылдыққа ұмтылуына тікелей ықпал етіп отыр. Жоғары оқу орнының компоненттері ретінде енгізілген бұл пәндер төмендегідей блоктардан тұрады:

ИНСТИТУТТЫҢ ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫНЫҢ КОМПОНЕНТТЕРІНІҢ БЛОКТАРЫ

Әрбір блоктың атқаратын өзіндік міндеттері бар.

Болашақ мамандарды елжандылыққа, азаматтық-патриоттық, ізгілікке тәрбиелеу бағытында: “Отантану”, “Сұлулықтану және Аэрофитнес”, “Риторика”, қолданбалы өнер (тігін ісі, кілем тоқу т.б.) пәндер оқытылады. Мысалы: Риторика пәнінде болашақ бастауыш сынып мұғалімі шебер сөйлеуді, өз ойын анық, жүйелі баяндауға, тыңдаушыға түсінікті етіп жаңа ойды, материалды жеткізе білуді үйренеді. Әрине, бұл мақтанышпен айтуға тұратын оқыту, білім беру, тәрбиелеу саласындағы институт оқытушы-ғалымдарының жетістігі екенін айта кеткіміз келеді.

Студент пен оқытушы арасындағы мәдени қарым-қатынас арқылы студенттердің “өзіндік менін” қалыптастыратынына көз жеткізу қиын емес. Болашақ ұстаздық мамандықтың беделі, біліктілігі мен шеберлігі студенттік кезеңнен басталып, оның бастамасын педагогикалық тәжірибе кезінде меңгеретіні белгілі. Оқу жоспары бойынша ұйымдастырылатын оқу практикасында студенттер бастауыш сыныптың оқу бағдарламаларымен танысып, сабақтарға және тәрбие сағаттарына қатысып, ұстаздың еңбегімен жете танысып, оның қыры мен сырын үйренуге талпыныс жасайды. Сонымен бірге, III-IV курстарда 4-6 апталық педагогикалық және мемлекеттік практикада студенттер өздерінің теориялық білімдерін тәжірибеде қолдануына, әдістемелік шеберліктерін шығармашылықпен игерулеріне мүмкіндік туады. Әрине, қысқа мерзімдегі практика кезінде ұстаздық мамандықтың қыры мен сырын толық меңгеріп алады деп айту қиын. Себебі, практикаға барған студенттің сынып оқушыларының психологиялық ерекшелігін, мінез-құлқын меңгерудегі қиыншылығы әдістемелік жағынан тәжірибесінің жоқтығы және т.б. әсер етеді. Сондықтан, әрбір мамандықтың мемлекеттік стандарты мен оқу жоспарында белгіленген базалық білім мазмұнын, педагогикалық практикадан жүйелі түрде өз мерзімінде өтілуін маңызды деп санаймыз. Сонда ғана қазақ мектебіне білікті маман даярлауға болатыны белгілі. Сонымен қатар жаңа қоғамға педагог-кадрларды даярлауда С.А.Назарбаеваның (жобаның авторы) тұжырымдамасы негізінде институтымыз рухани-адамгершілік білім беруге баса назар аударып, “Өзіндік таным” пәнін оқу бағдарламасына енгізді. Республикалық компонент ретінде балабақшадан бастап, институт, университетке дейін енгізілген аталған пәннің бағдарламаларына инстиуттың 1 курсына арналған 36 сағаттық “Өзіндік таным” пәні арнайы жабдықталған аудиторияларда өтеді. “Өзіндік таным” бағдарламасын құрастырған психология ғылымдарының докторы, профессор Х.Т.Шерьязданова. Пәннің алдына қойған мақсаты – студенттердің өз өміріне дұрыс көзқарасы мен өмірдегі өз орнын анықтау қарым-қатынастағы қажеттілігін қалыптастыру, өмір жолындағы өзінің танымын, адамдық мәнін, өзін дамытудағы қажеттілігін түсіндіру. I курс студенттеріне арналған бағдарламаларда өткізілетін сабақтар ортақ мақсатқа негізделген. Әрбір сабақтың құрылысы өз мәнділігімен құнды. Бағдарламаның мақсатын жүзеге асыру үшін автор төмендегідей міндеттерді шешуді көздейді:

• 
  қоғамдағы ережелерді, дағдыларды нақты ұғынуға, игеруге көмек беру;
  
• 
  тұлғаның тәжірибесіндегі мінез-құлық ережелерін сәйкестендіру;
  
• 
  студенттің жан дүниесін сыртқы өмірмен байланыстыра отырып, сезімін, ойын, басқа адамдарды, үлкендерді, құрдастарын түсініп, тыңдай білуге үйрету;
  
• 
  психологиялық жағынан үйлесімді жетілуін, жағымсыз сезімдерден аулақ болуға, өз сезіміне берік болуға баулу;
  
• 
  адамның рухани-адамгершілік құндылығын жалпы қоғамдық негізде байыту;
  
• 
  сабақта әркім үшін өмірдің мәнін, өміршеңдігін түсіндіре білу.
  

Бұдан шығатын қорытынды, бүгінгі институт қабырғасындағы студент өзінің кім екенін, ұжымдағы орнын дұрыс анықтауды үйренсе, ертең мектепке мұғалім болып барғанда, алғаш мектеп есігін ашқан 1-сынып оқушыларына ұжымда өзін ұстауға, әділетті, шыншыл болуға, өз ойын ашық, еркін айтуға үйретері анық. Сонымен қатар бастауыш сыныптағы “Өзіндік таным” пәнін сапалы жүргізетініне, оқушылардың бойына рухани-адами қасиеттерді қалыптастыратынына сеніміміз мол.

Халық санасында мұғалімнің биік қоғамдық жаратылысы туралы ой әр уақытта болған. Мұғалім әлеуметтік ілгерілеуді жасаушы және жеке тұлға ретінде рухани жетілудің жоғарғы дәрежесі мен саналылықтың, азаматтық белсенділік пен жауапкершіліктің үлгісі болуы керек. Жеке тұлғаның көзқарасы мен сенімін, моральдық және құндылық бейімділігін анықтайтын ғылыми-ізгілікті дүниетаным оның ішкі болмысының буыны болып табылады.

Халықтық мұғалім-жас тұлғаның дүниесінің мүсіншісі, қоғамның сенім артқан адамы, өйткені қоғам оған ең қымбатты да бағалысын-балаларды, өзінің үміті мен болашағын сеніп тапсырады. Бұл игілікті де қиын мамандық өзін осыған арнаған адамнан үнемі шығармашылықты, ойдың тоқтаусыз жұмысын, үлкен кеңпейілділікті, балаларға деген сүйіспеншілікпен өз ісіне деген шектеусіз белсенділікті талап етеді.

Егер мұғалім өзінің шығармашылық қасиеттерін жете түсінбесе, шығармашылықтың болуы мүмкін емес. Тек қана осыны жете түсінгенде ғана педагогикалық ықпал ету «мұғалімнің тұлғасынан шықса», мұғалімнің педагогикалық тәсілдері мен өзіндік қасиеттері бірлестігіне қол жеткізуге болады. Педагогикалық әрекетке өзін, өзінің өзіндік қасиеттерін түсіну-басқа мұғалімдер меңгерген теория мен тәжірибелерді өзінің тұлғалық игіліктеріне айналдыру, өзінің ішкі қорлары мен шығармашылық мүмкіндіктерді тиімді пайдалану деген сөз. Педагогикалық шығармашылық мұғалімді баурап алған педагогикалық идеялармен өмірге келіп, соған сүйенетін кәсіби-тұлғалық мотивация жағдайында пайда болады. Бұл шығармашылық идея ұзақ педагогикалық бақылау, тәжірибе немесе теория барысында тууы мүмкін. Соның негізінде әр педагогке қажет өзіндік шығармашылық тұжырымдама жасалады.

Мұғалімнің іс жүзіндегі әрекетіне педагогикалық ықпал ету оның оқушылармен өзара бірлескен әрекеті арқылы ғана болуы мүмкін. Мұндай жағдайда оқушы мұғалім жасайтын педагогикалық үрдістің бірлескен авторы болады. Педагогикалық тиімділік қаншалықты оқушымен бірлескен шығармашылыққа сүйенсе, соншалықты нәтижелі шешім береді.

Сонымен қорыта келгенде, жеке тұлғаның шығармашылығын қалыптастырудың ең басты факторларының бірі-маманды кәсіби даярлау. Олай болса, институт қабырғасында студенттерді жаңалыққа, тапқырлыққа, логикалық жаңаша ойлауға, проблеманы қоя білуге және оны шешу жолдарын айқындауда теориялық білімдерін тәжірибемен байланыстыруда ізденімпаздыққа үйретілуі тиіс. Осыларды меңгерген студенттер келешекте мектепке мұғалім болып барғанда, бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық іс-әрекетін қалыптастыра алады деп санаймыз.
ӘДЕБИЕТТЕР

1. 
   Президенттің Қазақстан халқына жолдауы. // Егемен Қазақстан, 2004ж., 19 наурыз.
   
2. 
   Қазақ ханымы жоғары оқу орны компоненті. Инновациялық оқу бағдарламасы. А., 2002.
   
3. 
   Шерьязданова Х.Т. «Өзіндік таным» бағдарламасы. А., 2001.
   

ТҮЙІНДЕМЕ

Мақалада болашақ мамандарды бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық іс-әрекетін қалыптастыруға даярлау мәселесі сөз болады. Студенттерді жаңаша ойлауға, тапқырлыққа, ізденімпаздыққа үйрете отырып, оқушыларды шығармашылыққа баулудың жолдары қарастырылады.
РЕЗЮМЕ

В статье рассматриваются вопросы подготовки будущих специалистов для формирования творческой деятельности учащихся начальных классов, формирования нового педагогического мышления.