Педагогика теориясы
Педагогика мен қоғамдық ғылымдардың байланысын толығырақ қарастырайық
жүктеу/скачать 0.77 Mb.
|
| Педагогика мен қоғамдық ғылымдардың байланысын толығырақ қарастырайық. Қоғамдық ғылымдар білім берудің мәні мен мақсатын анықтауға, адамның өмір сүруі мен ойлауының жалпы заңдылықтарының әрекетін дұрыс есепке алуға көмектеседі.
Әлеуметтік ғылымдардан педагогика философиямен тығыз байланысты. Философиялық ілім педагогиканың әдіснамалық негізі болып табылады, тәрбие мен білім берудің мақсаттарын түсінуге ықпал етеді. Педагогика зерттеушілері ұстанатын философиялық көзқарастар жүйесінен (материалистік, экзистенциалдық, прагматикалық, неопозитивистік және т.б.) педагогикалық ізденіс бағыттары, оқу-тәрбие процесінің маңызды, мақсатты және технологиялық сипаттамаларын анықтау тәуелді. Философия мен педагогиканың бірқатар ортақ сұрақтары мен проблемалары бар, соның ішінде: тәрбие мақсатының мәселелері; дүниетанымын қалыптастыру мәселелері; ұжым мен жеке адам арасындағы қарым-қатынас; таным теориясының дамуымен байланысты гносеологиялық мәселелер және оқушының танымы қоршаған шындықты танудың бір түрі ретінде. Педагогика философияның этика және эстетика сияқты салыстырмалы түрде дербес салаларымен де тығыз байланысты. Олар адамгершілік, эстетикалық тәрбие берудің педагогикалық мәселелерін шешуге, ғылыми дүниетанымын қалыптастыруға көмектеседі. Халықтың жекелеген топтары мен жіктерінің дамуының негізгі тенденцияларын, әлеуметтену заңдылықтарын, әлеуметтік ортаның адамға әсерін, оның қоғамдағы орнын, әртүрлі әлеуметтік институттардағы адам тәрбиесін зерттейтін ғылым әлеуметтанумен де байланысады. Педагогикалық әлеуметтану педагогика мен әлеуметтанудың түйіскен жерінде қалыптасқан жаңа ғылым ретінде қоғамның әлеуметтік құрылымын өзгерту, адамдарды кәсіптік жұмыспен қамту процестері туралы жалпы мәліметтер мен социологиялық зерттеулердің нәтижелерін мектеп, отбасы және қоғам бірлесіп шешуге тиіс нақты тәрбие міндеттеріне назар аударады. Педагогика экономикамен, атап айтқанда, білім беру экономикасы сияқты саламен тығыз байланысты. Жалпы білімнің жоғары деңгейі еңбек өнімділігін арттырудың маңызды шарттарының бірі екені дәлелденді. Білім беру экономикасының деректері мынадай маңызды педагогикалық міндеттерді шешу үшін қажет: өмір сүру құнының өсуіне байланысты оқыту шығындарын анықтау; әртүрлі типтегі оқу орындарында оқытудың құнын анықтау; оқытушылар құрамы, құрылыс, құрал-жабдықтар, көрнекі құралдар және т.б. шығындарын анықтау. Осы мәселелерді шешуде педагогика және экономика ғылымы демографиялық мәліметтерге сүйенеді, ол халық проблемаларын (туу, өлім, көші-қон) зерттейді. Туу коэффициентін, жас құрылымын және халықтың ауысу процестерін ескермей және болжамай, мектептерді салу және орналастыру, мұғалімдерді даярлау мәселелерін шешу мүмкін емес. Педагогика биология ғылымдарымен тығыз байланысты. Олар педагогика мен психологияның жаратылыстану негізі болып табылады. Педагогика орыстың ұлы физиологтары И.М.Сеченов, И.П.Павловтың бірінші және екінші сигналдық жүйелер, адамның жүйке-психикалық дамуы, психикалық әрекеттің рефлекторлық сипаты, сезім мүшелерінің дамуы мен қызметі, т.б. туралы іргелі еңбектеріне негізделген. Оқыту мен тәрбиелеудің нақты мәселелерін шешу, еңбек және демалыс режимдерін дамыту үшін әсіресе жас ерекшеліктеріне байланысты физиология – адам ағзасының құрылысы мен қызметінің ерекшеліктері туралы ғылым, мектептегі сабақтардың барлық түрлерін гигиеналық ұйымдастыру мәселелерін зерттейтін мектеп гигиенасы маңызды. Педагогика мен медицинаның байланысы педагогикалық білімнің ерекше саласы ретінде арнайы педагогиканың пайда болуына әкелді, оның зерттеу пәні-дамуында ауытқуы бар балаларды оқыту болып табылады. Медицинаға байланысты ол емдік әсерге қол жеткізетін және балалардың әлеуметтену процестерін жеңілдететін, олардың кемшіліктерін өтейтін құралдар жүйесін әзірлейді. Педагогика үшін оның адам психикасының даму заңдылықтарын зерттейтін психология ғылымымен байланысы ерекше маңызға ие. Адам болмысының ерекшеліктерін, оның табиғи қажеттіліктері мен мүмкіндіктерін түсіну, психикалық іс-әрекет пен тұлға дамуының механизмдерін, заңдылықтарын ескеру, білім беруді (оқыту мен тәрбиелеуді), осы заңдылықтарға, ерекшеліктерге, қажеттіліктерге, мүмкіндіктерге сәйкес құру қажет. Педагогика педагогикалық фактілерді анықтау, сипаттау, түсіндіру, жүйелеу үшін психологиялық зерттеу әдістерін қолданады. Педагогика мен психологияның органикалық байланысы бірқатар шекаралық ғылымдардың болуымен де көрінеді: педагогикалық және даму психологиясы, кәсіби педагогикалық қызмет психологиясы, педагогикалық жүйелерді басқару психологиясы және т.б. Педагогиканың кез келген қолданбалы бөлімі психологияның аналогиялық бөлімі негізіндегі зерттеулерге сүйенеді деп айтуға болады. Педагогика үшін жас ерекшеліктеріне қарай мақсатты білім мен тәрбие беру жағдайында психикалық процестердің заңдылықтарын зерттейтін педагогикалық психологияның маңызы зор. Дифференциалды психология адамның жеке ерекшеліктерін зерттейді, педагогиканы тұлғалық-бағдарлы білім беру тәсіліне қажетті деректермен қаруландырады. Әлеуметтік психология әр түрлі топтарға кіретін тұлғаның қалыптасу ерекшеліктерін зерттей отырып, ұжымдағы тәрбие мәселелерін зерттеу және оқушыларды ұжым арқылы тәрбиелеу әдістемесін жасау үшін педагогиканы көптеген құнды деректермен және фактілермен жабдықтайды. Педагогика күрделі динамикалық жүйелерді басқару туралы ғылым кибернетикамен де байланысты. Кибернетиканың жалпы идеяларын қолданудың практикалық нәтижелерінің бірі бағдарламаланған оқыту болды. Информатика мен кибернетика педагогикаға оқыту мен тәрбиелеу процестерін зерттеудің жаңа қосымша мүмкіндіктерін ашады. Олардың деректерін пайдалана отырып, педагогика ғылымы оқу үдерісінің жаңа формаларын (қашықтықтан оқыту) жасайды, оқу процесін басқарудың әдістері мен механизмдерін жетілдіреді. Педагогиканың басқа ғылымдармен байланысы жүйесінде этнография мен фольклортану ерекше орын алады. Әртүрлі халықтардың салт-дәстүрлерін, әдет-ғұрыптарын, халық эпосының ескерткіштерін зерттеу педагогиканың ерекше саласы – халықтық педагогиканың қалыптасуына негіз болады. Ол осы мәдени ескерткіштерді қазіргі мектеп оқушыларын тәрбиелеуде пайдалануды зерттейді. Осының барлығы өз пәні мен зерттеу саласы бар педагогиканың бірқатар туыстас ғылымдармен тығыз байланысты екендігін айғақтайды. Әртүрлі факторлардың әсерінен болатын адам дамуының жеке аспектілерін зерттейтін басқа пәндерден айырмашылығы, педагогика адамды тұтастай қарастырады және адамның тұтас тұлғасын қалыптастырудың ең тиімді жолдарын іздейді. Педагогика мен жоғарыда аталған ғылымдар арасындағы байланыстарды талдау олардың бір-бірін толықтыруының келесі формаларын бөліп көрсетуге мүмкіндік береді: негізгі идеяларды, теориялық ережелерді, басқа ғылымдардың қорытындыларын жалпылауды педагогиканың шығармашылықпен пайдалануы; басқа ғылымдарда қолданылатын ғылыми зерттеу әдістерін (математикалық модельдеу, социологиялық сауалнамалар және т.б.) пайдалану; психология, физиология, әлеуметтану және басқа ғылымдарда алынған нақты зерттеу нәтижелерін педагогикада қолдану; педагогиканың кешенді зерттеулерге қатысуы (алты жастан бастап оқыту; емдік педагогика және т.б.). Педагогика сабақтас ғылымдардың материалдары мен деректерін оларды қатаң іріктеу негізінде, арнайы педагогикалық өңдеуден өткеннен кейін, педагогика ғылымында қолдану шарттары мен шекарасын міндетті түрде анықтай отырып пайдаланады. Сонымен, педагогика адамзаттың жалпы мәдениетінің бір бөлігі болып табылады. Оның жасаған білім, тәрбие және оқыту концепцияларының ғылыми және жалпы мәдени мәні бар. жүктеу/скачать 0.77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|